Τα οφέλη των ΑΠΕ, οι αμέτρητες χαμένες ευκαιρίες και η ενίσχυση του ελεύθερου ανταγωνισμού ως μονόδρομος

Χωρίς ίχνος υπερβολής, οι ΑΠΕ αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι του ενεργειακού μείγματος της χώρας μας. Πρακτικά, είναι ανεξάντλητες εγχώριες πηγές ενέργειας που συμβάλλουν στη μείωση της εξάρτησης από εξαντλήσιμους συμβατικούς ενεργειακούς πόρους.

Αυτό σημαίνει ότι συνεισφέρουν στην ενίσχυση της ενεργειακής ανεξαρτητοποίησης και της ασφάλειας του ενεργειακού εφοδιασμού σε εθνικό επίπεδο.

Το γεγονός ότι είναι διάσπαρτες γεωγραφικά οδηγεί στην αποκέντρωση του ενεργειακού συστήματος, δίνοντας τη δυνατότητα κάλυψης των ενεργειακών αναγκών σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο, ανακουφίζοντας έτσι τα συστήματα υποδομής και μειώνοντας τις απώλειες από τη μεταφορά ενέργειας.

Παράλληλα, προσφέρουν τη δυνατότητα ορθολογικής αξιοποίησης των ενεργειακών πόρων, καλύπτοντας ένα ευρύ φάσμα των ενεργειακών αναγκών των χρηστών. Επιπρόσθετα, δεν επηρεάζονται από τις διακυμάνσεις της διεθνούς οικονομίας, σε αντίθεση με τις τιμές των συμβατικών καυσίμων.

Οι εγκαταστάσεις εκμετάλλευσης των ΑΠΕ έχουν μικρή διάρκεια κατασκευής, επιτρέποντας έτσι τη γρήγορη ανταπόκριση της προσφοράς προς τη ζήτηση ενέργειας, ενώ οι επενδύσεις των ΑΠΕ δημιουργούν σημαντικό αριθμό νέων θέσεων εργασίας, συνεισφέροντας στην εγχώρια οικονομία.

Πιο συγκεκριμένα, ο ιδιωτικός τομέας στην Κύπρο επένδυσε πέραν των 700 εκατομμυρίων στην αγορά ενέργειας στη βάση της απόφασης της ΡΑΕΚ το 2012 για μια ανταγωνιστική αγορά ηλεκτρισμού.

Το σημαντικότερο είναι ότι οι ΑΠΕ είναι φιλικές προς το περιβάλλον και τον άνθρωπο, συντείνοντας καθοριστικά στη μετάβασή μας σε μια πράσινη εποχή, που είναι και το ζητούμενο.

Στην Κύπρο όμως, μια χώρα με έντονη ηλιοφάνεια τους πλείστους μήνες του χρόνου, η γραφειοκρατία καλά κρατεί, με αποτέλεσμα η αδειόδοτηση φωτοβολταϊκών πάρκων να διαρκεί γύρω στα 3-4 χρόνια.

Με απλά λόγια, σφυρίζουμε αδιάφορα ως κράτος στην ανάγκη για επιτάχυνση των διαδικασιών που θα επιφέρει την είσοδο νέων ΑΠΕ, θα αυξήσει τον ανταγωνισμό και θα μας προσφέρει μεγαλύτερη πρόσβαση σε καθαρότερη και φθηνότερη ενέργεια.

Οι χαμένες ευκαιρίες

Οι συμβατικές μονάδες παραγωγής είναι must-run. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να παραμένουν σε λειτουργία στο ελάχιστο σταθερό φορτίο (MSG) για την ευστάθεια του δικτύου, επειδή στερούνται ευελιξίας και δεν μπορούν να προσαρμοστούν γρήγορα στις αλλαγές της ζήτησης.

Όταν λοιπόν η ζήτηση είναι χαμηλή, αλλά η παραγωγή από ΑΠΕ είναι ψηλή, οι μονάδες αυτές καλύπτουν το μεγαλύτερο μέρος της ζήτησης, με αποτέλεσμα να πετάμε κυριολεκτικά την πράσινη ενέργεια στον κάλαθο των αχρήστων.

Μόνο που αυτή η απώλεια δεν είναι απλώς μια χαμένη ευκαιρία για πράσινη ενέργεια, αλλά φορτώνει τους καταναλωτές με επιπλέον κόστος στους λογαριασμούς ρεύματος.

Οι αριθμοί μιλούν από μόνοι τους. Μέχρι το τέλος Οκτωβρίου του 2024, η απώλεια πράσινης ενέργειας ένεκα περικοπών έφτασε τις 145 GWh, ποσότητα που αντιστοιχεί στις ετήσιες ανάγκες περίπου16.000 νοικοκυριών.

Αυτή η χαμένη ενέργεια αντικαταστάθηκε από παραγωγή με συμβατικά καύσιμα, οδηγώντας σε επιπλέον εκπομπές περίπου 100.000 τόνων CO₂ και εκτιμώμενο επιπρόσθετο κόστος 7 εκατομμυρίων ευρώ σε δικαιώματα ρύπων.

Αυτό το κόστος επιβαρύνει άμεσα τους καταναλωτές, οι οποίοι πληρώνουν τα σπασμένα επειδή το σύστημα της χώρας μας είναι ανεπαρκές να απορροφήσει την πράσινη ενέργεια.

Αποτέλεσμα; Οι μονίμως φουσκωμένοι λογαριασμοί ηλεκτρικού ρεύματος, ενώ η αναμενόμενη περαιτέρω αύξηση των δικαιωμάτων εκπομπών CO₂ θα οδηγήσει σε ακόμα μεγαλύτερο κόστος.

Από την παραγωγή στην αποθήκευση

Η λύση στο πρόβλημα ακούει στο όνομα αποθήκευση. Μόνο που το Γενικό Πλαίσιο Πολιτικής που έχει υιοθετήσει το Υπουργείο Ενέργειας Εμπορίου και Βιομηχανίας (ΥΕΕΒ) σε σχέση με την ενίσχυση εγκαταστάσεων αποθήκευσης ενέργειας, εισάγει αδικαιολόγητες και δυσανάλογες διακρίσεις προς όφελος της υπερδεσπόζουσας ΑΗΚ.

Εξ ου και επιβάλλεται να ευθυγραμμιστεί πλήρως με το νομοθετικό πλαίσιο και τις εγκεκριμένες ρυθμίσεις της αγοράς ηλεκτρισμού καθότι η αποθήκευση είναι απαραίτητη για την ισορροπία του δικτύου και πρέπει να δοθούν κίνητρα για την αποθήκευση ενέργειας.

Μόνο έτσι θα μειωθεί η εξάρτηση από τις παλιές γεννήτριες της ΑΗΚ και θα σταθεροποιηθούν οι τιμές, ιδιαίτερα σε ώρες αιχμής.

H αποθήκευση ενέργειας είναι ύψιστης σημασίας. Θα επιτρέψει την περαιτέρω διείσδυση ΑΠΕ στο ενεργειακό μείγμα της Κύπρου, οδηγώντας σε μείωση του κόστους της ενέργειας.

Η εγκατάσταση συστημάτων αποθήκευσης μπορεί να συμβάλλει στη μείωση των διακυμάνσεων, να αυξήσει την ευελιξία στη διαχείριση της παραγωγής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές και να εξασφαλίσει την αξιοπιστία και τη σταθερότητα του ηλεκτρικού δικτύου.

Η αναβάθμιση των δικτύων

Το Σύστημα Μεταφοράς και Διανομής πρέπει να μπορεί να διαθέτει την απαιτούμενη δυναμικότητα και χωρητικότητα, για να ενσωματώσει τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ) στη λειτουργία του, διατηρώντας την ασφάλεια και την αξιοπιστία του κάτι το οποίο εκ του αποτελέσματος είναι εμφανές ότι δεν ισχύει.

Ο κορεσμός των υποσταθμών του Συστήματος Μεταφοράς αποτρέπει τη σύνδεση επιπλέον φωτοβολταϊκών πάρκων στο δίκτυο, με αποτέλεσμα πράσινη καθαρή ενέργεια να καταλήγει, με τις ευλογίες μας, στον κάλαθο των αχρήστων.

Γι’ αυτό και επιβάλλεται να εκσυγχρονιστούν άμεσα και να αναβαθμιστούν τα δίκτυα, ώστε να ξεπεραστούν τα τεχνικά εμπόδια και να επιτραπεί η περεταίρω διείσδυση της διεσπαρμένης ηλεκτροπαραγωγής από ΑΠΕ.

Πέραν όμως από τον εκσυγχρονισμό των δικτύων, κρίνεται αναγκαίο να διασφαλιστεί ότι ο Διαχειριστής Συστήματος Μεταφοράς (ΔΣΜΚ) θα είναι ανεξάρτητος και αμερόληπτος, όπως άλλωστε ψηφίστηκε το 2021, νομοθεσία όμως που δεν εφαρμόζεται πλήρως.

Στις ελεύθερες αγορές ηλεκτρισμού, όπως ισχύει σε όλα τα ευρωπαϊκά και μη κράτη, είναι κοινή πρακτική τα δίκτυα να λειτουργούν πλήρως ανεξάρτητα και αμερόληπτα.

Σε αντίθεση με την Κύπρο, που παρά τις διαχωρισμένες διαδικασίες, ο ΔΣΜΚ, καθώς επίσης οι ιδιοκτήτες των Συστημάτων Διανομής και Μεταφοράς, και ο Διαχειριστής Συστήματος Διανομής που περιλαμβάνονται στα δίκτυα, λειτουργούν εντός του δεσπόζοντος οργανισμού της ΑΗΚ. Αυτό σημαίνει ότι ο ΔΣΜΚ ανήκει ακόμα στην ΑΗΚ, η οποία προμηθεύει το 90% της αγοράς.

Ασχέτως εάν επανειλημμένα έχει αποδειχθεί ότι το μονοπώλιο δεν λειτουργεί υπέρ και προς το συμφέρον των καταναλωτών.

Είναι καιρός να παραδειγματιστούμε από τις πλείστες χώρες της Ευρώπης, όπου εφαρμόστηκε με επιτυχία ο νομικός διαχωρισμός των δικτύων με μια κρατική εταιρεία κοινής ωφελείας, διασφαλίζοντας κατά αυτόν τον τρόπο την αναγκαία αμεροληψία στη διαδικασία λήψης οποιονδήποτε αποφάσεων σχετικά με τη δραστηριότητα των δικτύων.

Για να μπορούν βέβαια οι Ανεξάρτητοι Προμηθευτές να προσεγγίσουν και οικιακούς καταναλωτές, θα πρέπει να επισπευσθούν οι διαδικασίες για την ολοκλήρωση της εγκατάστασης έξυπνων μετρητών. Έτσι, επιτέλους οι καταναλωτές θα έχουν τη δυνατότητα να επιλέγουν τον πάροχο της ηλεκτρικής ενέργειας που επιθυμούν, αλλά και οι πάροχοι θα μπορούν να εφαρμόζουν δυναμική τιμολόγηση.

Η ενίσχυση του ελεύθερου ανταγωνισμού είναι μονόδρομος

Η αδικαιολόγητη καθυστέρηση φιλελευθεροποίησης της αγοράς, είναι ιδιαίτερα ζημιογόνα για τις τσέπες των Κύπριων καταναλωτών.

Όπως λειτουργεί τώρα η αγορά ηλεκτρισμού, με την απουσία πραγματικού ανταγωνισμού, ιδίως κατά τις ώρες της μέρας που υπερπαράγουν τα φωτοβολταϊκά, περιορίζεται η δυνατότητα για μείωση των τιμών.

Αν όμως λειτουργήσει η Aνταγωνιστική Aγορά Hλεκτρισμού θα ενθαρρυνθεί ο ανταγωνισμός μεταξύ των συμμετεχόντων και θα επέλθει επιτέλους η μείωση του κόστους ηλεκτρισμού, που υποτίθεται όλοι θέλουμε.

Οπότε, το εύλογο και επιτακτικό ερώτημα είναι τι περιμένουμε ακόμα για να το πράξουμε;