ΑΠΕ vs φυσικό αέριο: Πώς αλλάζει το ενεργειακό τοπίο στην Ευρώπη

Η εξάρτηση της Ευρώπης από το ρωσικό φυσικό αέριο συνεχίζει να αποτελεί κρίσιμο ζήτημα, καθώς η γηραιά ήπειρος υπέστη μία από τις μεγαλύτερες ενεργειακές κρίσεις στη σύγχρονη ιστορία της μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία.

Σύμφωνα με το oilprice.com, το 2022 η απότομη μείωση της χρήσης ρωσικού φυσικού αερίου επιδείνωσε την ενεργειακή ασφάλεια της Ευρώπης, προκαλώντας αλματώδη αύξηση στις τιμές.

Για να αντιμετωπίσει την κρίση, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υιοθέτησε το σχέδιο REPowerEU, το οποίο στοχεύει στη μείωση της εξάρτησης από τα ρωσικά ορυκτά καύσιμα, τη διαφοροποίηση των ενεργειακών προμηθευτών και την ενίσχυση της παραγωγής καθαρής ενέργειας.

Για να καλύψει το ενεργειακό κενό, η Ευρώπη αναγκάστηκε να αυξήσει τις εισαγωγές υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) από τις Ηνωμένες Πολιτείες, με ποσότητες που κυμαίνονταν από 283.168 εκατ. έως 424.752 εκατ. κυβικά μέτρα το μήνα. Μετά την εισβολή, η ζήτηση για LNG εκτοξεύθηκε, φτάνοντας τα 2,831.680 δισ. κυβικά μέτρα μηνιαίως.

Η σταδιακή απεξάρτηση από τη Ρωσία

Η μείωση των εισαγωγών ρωσικού φυσικού αερίου πραγματοποιήθηκε με ταχύτατους ρυθμούς. Ενώ πριν την εισβολή το 45% των εισαγωγών προερχόταν από τη Ρωσία, σήμερα το ποσοστό αυτό έχει μειωθεί στο 15%.

Στο πλαίσιο της ενεργειακής στρατηγικής της, η Ε.Ε. υποχρέωσε τα κράτη-μέλη να γεμίσουν τις υπόγειες αποθήκες αερίου κατά 80% έως την 1η Νοεμβρίου 2022. Μέσω στενής συνεργασίας, οι χώρες κατάφεραν να υπερβούν αυτόν τον στόχο, φτάνοντας στο 95% της χωρητικότητας αποθήκευσης.

Η απεξάρτηση από τη Ρωσία συνοδεύτηκε από αυστηρές κυρώσεις, που περιλαμβάνουν την απαγόρευση θαλάσσιων εισαγωγών ρωσικού αργού πετρελαίου, διυλισμένων προϊόντων και άνθρακα.

Η δυναμική των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας

Η απομάκρυνση από τα ορυκτά καύσιμα είχε ως αποτέλεσμα τη σημαντική ενίσχυση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (ΑΠΕ), που σήμερα κυριαρχούν στο ενεργειακό μείγμα της Ευρώπης.

Το 2024, οι ΑΠΕ συνεισέφεραν το 48% της συνολικής παραγωγής ενέργειας στην Ε.Ε., ακολουθούμενες από την πυρηνική ενέργεια (24%) και τα ορυκτά καύσιμα (28%), ποσοστό που αποτελεί ιστορικό χαμηλό.

Η πράσινη μετάβαση είχε ήδη ξεκινήσει πριν από τον πόλεμο, με την ψήφιση της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας το 2019, η οποία προώθησε την ανάπτυξη αιολικής και ηλιακής ενέργειας.

Το 2023, οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου από τον ενεργειακό τομέα της Ε.Ε. μειώθηκαν κατά 13%, ενώ η αιολική ενέργεια ξεπέρασε το φυσικό αέριο ως πηγή παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. Επιπλέον, η ηλιακή ενέργεια ξεπέρασε τον άνθρακα για πρώτη φορά στην ιστορία.

Ευρωπαϊκά μέτρα για την επιτάχυνση της ενεργειακής μετάβασης

Η Ε.Ε. έχει θεσπίσει μέτρα για τη μείωση του χρόνου αδειοδότησης έργων ΑΠΕ, καθιερώνοντας «Περιοχές Επιτάχυνσης Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας», όπου εφαρμόζονται ταχύτερες διαδικασίες.

Η αναθεωρημένη Οδηγία για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (RED III) προβλέπει τη δραστική μείωση του χρόνου αδειοδότησης για νέα έργα.

Παράλληλα, το 2023 η Ε.Ε. επικαιροποίησε τη στρατηγική της για την επιτάχυνση της ενεργειακής μετάβασης, διευκολύνοντας τη σύναψη συμφωνιών αγοράς ενέργειας και προωθώντας καλύτερες πρακτικές.

Η Ευρώπη εξακολουθεί να χρειάζεται φυσικό αέριο

Παρά τις φιλόδοξες ενεργειακές πολιτικές, η πλήρης απεξάρτηση από το φυσικό αέριο δεν είναι ακόμη εφικτή.

Οι τιμές του αερίου στην Ευρώπη αυξήθηκαν πρόσφατα λόγω ενός ψυχρού χειμώνα και μειωμένης παραγωγής αιολικής ενέργειας.

Σε αντίθεση με τα ορυκτά καύσιμα, οι ΑΠΕ δεν διαθέτουν την ίδια ευελιξία για να καλύψουν απότομες αυξήσεις στη ζήτηση, καθιστώντας την Ευρώπη ευάλωτη σε ενεργειακές κρίσεις.

Πιέσεις για την επιστροφή του ρωσικού αερίου

Ορισμένοι Ευρωπαίοι ηγέτες ζητούν την επανέναρξη της διαμετακόμισης ρωσικού αερίου μέσω Ουκρανίας, πιέζοντας τις Βρυξέλλες και το Κίεβο για διαπραγματεύσεις.

Ο πρωθυπουργός της Σλοβακίας, Ρόμπερτ Φίτσο, δήλωσε ότι δεν αποκλείει την επιστροφή του ρωσικού αερίου μετά τη λήξη της τρέχουσας συμφωνίας διαμετακόμισης μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας. Ο Φίτσο υποστηρίζει ότι η Σλοβακία και άλλες χώρες που επηρεάζονται από τις υψηλές ενεργειακές τιμές πρέπει να βρουν λύσεις για την οικονομική τους σταθερότητα.

Σε κάθε περίπτωση, η Ευρώπη προσπαθεί να ισορροπήσει ανάμεσα στην ενεργειακή αυτονομία και τη σταθερότητα της αγοράς. Κάτι που, εκ τω πραγμάτων, αποδεικνύεται πολύ δύσκολη εξίσωση…