Χρηματοοικονομικός αλφαβητισμός: Διεθνή διδάγματα για βιώσιμο οικονομικό μέλλον

Τεράστιας σημασίας αποτελεί η οικονομική εκπαίδευση και η διαχείριση των προκλήσεων που αντιμετωπίζουν οι νέοι. Η Κυπριακή Επιτροπή Χρηματοοικονομικού Αλφαβητισμού και Παιδείας (ΚΕΧΑΠ), η οποία ηγείται της προσπάθειας για την προώθηση της χρηματοοικονομικής εκπαίδευσης στην Κύπρο, διοργάνωσε το ετήσιο συνέδριό της με τίτλο «Financial Literacy for the Youth: Preparing the Next Generation». Κατά τη διάρκεια της διοργάνωσης, καταξιωμένοι ακαδημαϊκοί και ειδικοί στον τομέα των χρηματοοικονομικών ανέλυσαν τα σοβαρά ζητήματα που σχετίζονται με το εν λόγω φαινόμενο, καθώς και τις ευκαιρίες που δημιουργούνται μέσα από στοχευμένες παρεμβάσεις και εκπαιδευτικές πρωτοβουλίες.

Η Adele Atkinson, Professor of Practice at the Centre on Household Assets and Savings Management (CHASM), του Πανεπιστημίου του Μπέρμιγχαμ, επικεντρώθηκε στη σημασία της χρηματοοικονομικής εκπαίδευσης για τους νέους, αντλώντας διδάγματα από τη διεθνή εμπειρία. Τόνισε ότι οι μαθητές δεν ξεκινούν όλοι από το μηδέν όσον αφορά τη χρηματοοικονομική τους γνώση, καθώς ορισμένοι είναι ήδη εξοικειωμένοι με οικονομικές έννοιες, ενώ άλλοι έχουν λανθασμένες αντιλήψεις.

Υποστήριξε ότι η εκπαίδευση πρέπει να είναι προσαρμοσμένη στα διαφορετικά κοινωνικά και οικονομικά υπόβαθρα των μαθητών, καθώς κάποιοι μπορεί να έχουν ήδη ευθύνη για τη διαχείριση του οικογενειακού προϋπολογισμού, ενώ άλλοι να μην έχουν χειριστεί ποτέ χρήματα. Ανέφερε, επίσης, ότι η διδασκαλία χρηματοοικονομικών εννοιών δεν χρειάζεται να είναι περίπλοκη, αλλά αντίθετα μπορεί να βασίζεται σε απλές ιδέες, όπως η έννοια της υπομονής και της εξισορρόπησης μεταξύ ασφάλειας, ελευθερίας και απόλαυσης στη ζωή.

Η Μαρία Δεμερτζή, Chief Economist for Europe, The Conference Board Europe and European University Institute affiliate, παρουσίασε την κατάσταση της χρηματοοικονομικής γνώσης στην Ευρωπαϊκή Ένωση, τονίζοντας ότι, κατά μέσο όρο, το επίπεδο οικονομικής παιδείας παραμένει χαμηλό. Σύμφωνα με τα στοιχεία που παρέθεσε, μόνο το 52% των Ευρωπαίων κατανοούν βασικές οικονομικές έννοιες όπως ο πληθωρισμός, ο ανατοκισμός και η διαφορά μεταξύ μετοχών και ομολόγων. Όσοι διαθέτουν υψηλότερη χρηματοοικονομική γνώση, όπως είπε, διαχειρίζονται καλύτερα τους οικονομικούς τους πόρους, σχεδιάζουν αποδοτικότερα τη συνταξιοδότησή τους και έχουν λιγότερες πιθανότητες να βρεθούν υπερχρεωμένοι.

Επισήμανε ότι η έλλειψη οικονομικής παιδείας έχει άμεσες συνέπειες στη ζωή των πολιτών και υπογράμμισε την ανάγκη επενδύσεων σε εκπαιδευτικά προγράμματα που θα ενισχύσουν την οικονομική ανεξαρτησία των ατόμων και τη σταθερότητα των χρηματοοικονομικών αγορών.

Ο Αλέξανδρος Μιχαηλίδης, Professor of Finance στο Imperial College Business School, ανέλυσε τη διττή φύση της χρηματοοικονομικής καινοτομίας, επισημαίνοντας ότι μπορεί να λειτουργήσει είτε ως εργαλείο ενίσχυσης των επενδυτικών επιλογών είτε ως μηχανισμός εκμετάλλευσης των καταναλωτών. Τόνισε ότι πολλές φορές, σύνθετα χρηματοοικονομικά προϊόντα χρησιμοποιούνται για την παραπλάνηση των καταναλωτών, με επιθετικές στρατηγικές μάρκετινγκ, όπως οι αρχικά χαμηλότοκες υποθήκες που αργότερα αυξάνονται απότομα.

Ωστόσο, υπογράμμισε ότι η καινοτομία μπορεί να ωφελήσει τα νοικοκυριά, εφόσον εφαρμοστεί με διαφάνεια, δίνοντας ως παράδειγμα τα Capital Guarantee Products (CGPs), που επιτρέπουν στους επενδυτές να συμμετέχουν στις αγορές με μειωμένο ρίσκο. Πρότεινε, επίσης, τη δημιουργία ειδικών λογαριασμών αποταμίευσης για νέους, παρόμοιων με τα Junior Accounts στο Ηνωμένο Βασίλειο, ώστε να ενισχυθεί η πρακτική χρηματοοικονομική εκπαίδευση μέσα από την πραγματική διαχείριση χρημάτων.

Ο Dennis Philip, Professor of Finance στο Durham University Business School, εστίασε στην ανάγκη αποτελεσματικής και προσβάσιμης χρηματοοικονομικής εκπαίδευσης, τονίζοντας ότι, παρά τις πολλές πρωτοβουλίες που έχουν αναληφθεί διεθνώς, οι γνώσεις των νέων παραμένουν περιορισμένες. Παρουσίασε στοιχεία από έρευνες που δείχνουν ότι, παρότι σε αρκετές χώρες τα οικονομικά έχουν ενσωματωθεί στο σχολικό πρόγραμμα, μόνο το 41% των μαθητών θεωρεί τον εαυτό του οικονομικά εγγράμματο, ενώ το 61% δεν θυμάται να έχει διδαχθεί οικονομικά θέματα στο σχολείο.

Ανέδειξε τη σημασία της εκπαίδευσης των ίδιων των καθηγητών, καθώς, όπως είπε, προγράμματα κατάρτισης εκπαιδευτικών στο Ηνωμένο Βασίλειο οδήγησαν σε σημαντική βελτίωση της αυτοπεποίθησης και της αποτελεσματικότητάς τους στη διδασκαλία χρηματοοικονομικών θεμάτων. Υποστήριξε ότι η οικονομική εκπαίδευση πρέπει να είναι βιώσιμη, πρακτική και προσαρμοσμένη στις ανάγκες όλων των κοινωνικών ομάδων, τονίζοντας ότι «η χρηματοοικονομική παιδεία δεν είναι πολυτέλεια, αλλά αναγκαιότητα».

Τη συζήτηση συντόνισε ο Μιχάλης Χαλιάσος Professor and Chair for Macroeconomics and Finance στο Goethe University Frankfurt.