Η αποχώρηση των ΗΠΑ από τον ΠΟΥ: Ένα επικίνδυνο προηγούμενο για την παγκόσμια υγεία

Μια από τις πρώτες αποφάσεις που έλαβε η νεοεκλεγείσα κυβέρνηση του Ντόναλντ Τραμπ στο πλαίσιο της δεύτερης θητείας του στην αμερικανική προεδρία, θητεία την οποία διεθνολόγοι και πολιτικοί αναλυτές χαρακτηρίζουν ως «σημείο καμπής» για την παγκόσμια τάξη πραγμάτων, ήταν να αποσύρει τις Ηνωμένες Πολιτείες από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ).

Πρόκειται για μια εξαιρετικά ανησυχητική εξέλιξη που απειλεί να διασαλεύσει την ήδη εύθραυστη ισορροπία της παγκόσμιας υγειονομικής ασφάλειας, αφού το πλήγμα δεν περιορίζεται μόνο στη χρηματοοικονομική συνεισφορά των ΗΠΑ, αλλά επεκτείνεται στις ίδιες τις θεμελιώδεις αρχές της διεθνούς συνεργασίας, της αλληλεγγύης και της συλλογικής αντίδρασης απέναντι σε κρίσεις δημόσιας υγείας.

Η εν λόγω κίνηση συνοδεύεται από μια 12μηνη προειδοποιητική περίοδο, κατά την οποία οι Ηνωμένες Πολιτείες θα σταματήσουν τη χρηματοδότησή τους προς τον οργανισμό. Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι οι ΗΠΑ αποτελούν τον μεγαλύτερο οικονομικό υποστηρικτή του ΠΟΥ, συνεισφέροντας περίπου το 18% της συνολικής του χρηματοδότησης. Ο πιο πρόσφατος διετής προϋπολογισμός του ΠΟΥ για το 2024-2025 ανέρχεται στα 6,8 δισεκατομμύρια δολλάρια, γεγονός που καθιστά την οικονομική συμβολή των ΗΠΑ ζωτικής σημασίας.

Ο ΠΟΥ υπήρξε το κεντρικό έρεισμα σε πολλές από τις επιτυχίες της δημόσιας υγείας παγκοσμίως: από την εξάλειψη της ευλογιάς μέχρι την παροχή τεχνικής βοήθειας στις πιο απομακρυσμένες και ευάλωτες κοινότητες. Ειδικά σε περιόδους κρίσεων, όπως η πανδημία COVID-19, αποδείχθηκε απαραίτητος για τη διασφάλιση κοινών προτύπων, τον συντονισμό δράσεων και την παροχή πολύτιμης καθοδήγησης. Η αποχώρηση των ΗΠΑ και η υπονόμευση της διεθνούς συνοχής ανοίγουν τον δρόμο για μια υγειονομική διαχείριση δύο ταχυτήτων: μια για τις πλούσιες χώρες και μια διαφορετική για τις πιο φτωχές.

Η απόσυρση των ΗΠΑ δε συνιστά μόνο μια οικονομική απώλεια για τον ΠΟΥ, αλλά και μια σαφή υποβάθμιση της ηθικής ευθύνης απέναντι στις ευάλωτες κοινότητες. Η πρόσβαση σε υγειονομική περίθαλψη, εμβόλια και θεραπείες στις χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος θα γίνει ακόμα πιο δύσκολη σε έναν κόσμο όπου οι πλούσιες χώρες εγκαταλείπουν το καθήκον τους να στηρίξουν την παγκόσμια υγεία. Η αποδυναμωμένη εποπτεία των επιδημιών, η υποβάθμιση των πρωτοβουλιών για χρόνιες ασθένειες, όπως ο διαβήτης και οι καρδιοπάθειες, και η μειωμένη ικανότητα και ετοιμότητα του ΠΟΥ να ανταποκρίνεται σε υγειονομικές κρίσεις είναι μόνο μερικές από τις άμεσες συνέπειες.

Αμφισβήτηση της συλλογικής δράσης

Η συνεργασία και η διεθνής αλληλεγγύη είναι ο ακρογωνιαίος λίθος του ΠΟΥ. Ένας οργανισμός όπως ο ΠΟΥ λειτουργεί στη βάση της ιδέας ότι κανένα κράτος δε μπορεί να αντιμετωπίσει μόνο του τις παγκόσμιες υγειονομικές προκλήσεις.

Η πανδημία του COVID-19 μας δίδαξε – ή τουλάχιστον θα έπρεπε να διδάξει – ότι η υγειονομική ασφάλεια είναι παγκόσμια αλληλεξαρτώμενη. Ωστόσο, η αποχώρηση των ΗΠΑ και η παράλληλη κίνηση της Αργεντινής, λίγες ημέρες μετά την ανακοίνωση της αμερικανικής πλευράς, να αποσυρθεί από τον οργανισμό εισάγουν ένα ανησυχητικό προηγούμενο που υπονομεύει την ιδέα της συλλογικής δράσης για το κοινό καλό.

Το επιχείρημα περί «πολιτικής επιρροής» ή «διαφορών στη διαχείριση της υγείας» μπορεί να φαίνεται εν μέρει δικαιολογημένο, αλλά στη βάση του είναι μια καμουφλαρισμένη αποστασιοποίηση από τις παγκόσμιες δεσμεύσεις. Ο ΠΟΥ, όπως κάθε διεθνής οργανισμός, δεν είναι τέλειος.

Ωστόσο, η απάντηση στις ατέλειες του δεν είναι η αποχώρηση, αλλά η ενεργός συμμετοχή και η προώθηση μεταρρυθμίσεων εντός του συστήματος.

Οργανώσεις όπως η Διεθνής Ομοσπονδία Θαλασσαιμίας (ΔΟΘ) έχουν εργαστεί επί δεκαετίες μαζί με τον ΠΟΥ για να βελτιώσουν την υγεία και την ευημερία ευπαθών ομάδων, όπως οι ασθενείς με θαλασσαιμία.

Το έργο που έχει γίνει για την υποστήριξη των ανθρώπων με θαλασσαιμία και άλλες αιμοσφαιρινοπάθειες, καθώς και η προώθηση πολιτικών που ανταποκρίνονται στις ανάγκες αυτών των κοινοτήτων, αναδεικνύουν τη σημασία της πολυμερούς συνεργασίας και της ενσωμάτωσης διαφορετικών φωνών στο παγκόσμιο υγειονομικό τοπίο.

Η συνδρομή του ΠΟΥ στην προώθηση κατευθυντήριων οδηγιών, ψηφισμάτων και εισηγήσεων στον χώρο της δημόσιας υγείας είναι ανεκτίμητη και η ΔΟΘ έχει διαπιστώσει ιδίοις όμμασι τη θετική συμβολή των εργασιών του οργανισμού σε παγκόσμιο επίπεδο.

Η ανάγκη για δράση

Η διεθνής κοινότητα δεν έχει την πολυτέλεια να μείνει αδρανής. Σε αυτό το κρίσιμο σταυροδρόμι, τα εθνικά υπουργεία Υγείας, οι διεθνείς οργανώσεις και οι ΜΚΟ που συνεργάζονται με τον ΠΟΥ πρέπει να ενισχύσουν τη στήριξη τους και να επιμείνουν στην παραμονή των ΗΠΑ στον οργανισμό, όχι μόνο για την αναμφίβολα σημαντική οικονομική τους συνεισφορά στον ΠΟΥ, αλλά και για την τεράστια ερευνητική και επιστημονική τους συμβολή στον χώρο της δημόσιας υγείας, μέσα από φορείς όπως τα Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Ασθενειών (CDC), ο αμερικανικός Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) και τα Εθνικά Ινστιτούτα Υγείας (NIH).

Επιπλέον, είναι απαραίτητο οι υπόλοιπες χώρες-μέλη του ΠΟΥ να καλύψουν το χρηματοδοτικό κενό, ώστε να διασφαλιστεί ότι οι δραστηριότητες του οργανισμού μπορούν να συνεχιστούν απρόσκοπτα.

Η παγκόσμια υγεία δε μπορεί να αποτελεί αντικείμενο πολιτικών αντιπαραθέσεων ή εθνικών συμφερόντων. Είναι μια συλλογική ευθύνη που απαιτεί ενότητα, συνεργασία και συντονισμένη δράση. Οι συνέπειες της αποχώρησης των ΗΠΑ από τον ΠΟΥ είναι εκτεταμένες και ανησυχητικές, αλλά όχι μη αναστρέψιμες. Με αποφασιστικά βήματα και κοινή προσπάθεια, μπορούμε να προστατεύσουμε το έργο του ΠΟΥ και να διαφυλάξουμε το θεμελιώδες δικαίωμα όλων των ανθρώπων στην υγεία.

*BSC, MSc, PhD, Εκτελεστική Διευθύντρια Διεθνούς Ομοσπονδίας Θαλασσαιμίας (ΔΟΘ), Πρόεδρος Εθνικής Επιτροπής Θαλασσαιμίας (ΕΕΘ), Πρώην Επικεφαλής του Κέντρου Αναφοράς Ιογενών Παθήσεων του Υπουργείου Υγείας της Κύπρου, Πρώην Διευθύντρια του Συνεργαζόμενου Κέντρου Θαλασσαιμίας της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας στην Κύπρο, Πρώην Πρόεδρος Παγκύπριας Συμμαχίας Σπανίων Παθήσεων (CARD)