Με ρυθμούς χελώνας στην πραγματική οικονομία της Ε.Ε. τα κονδύλια του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας

Πιο αργά από ό,τι αναμενόταν μπαίνουν στην πραγματική οικονομία της ΕΕ τα κονδύλια του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, διαπίστωσε το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο σε νέα έκθεσή του, με την οποία προειδοποιεί πως υπάρχουν κίνδυνοι περαιτέρω επιβράδυνσης της απορρόφησης και για μη ολοκλήρωση των έργων σύμφωνα με τον προγραμματισμό.

Ειδικότερα, σύμφωνα με την έκθεση, μέχρι το τέλος του 2023 τα κράτη μέλη είχαν αντλήσει λιγότερο από το ένα τρίτο των κονδυλίων που δικαιούνταν για την ανάκαμψη από την πανδημία, ενώ οι τελικοί αποδέκτες είχαν λάβει μόλις το μισό περίπου των χρημάτων που μεταφέρθηκαν από τις Βρυξέλλες στα εθνικά δημόσια ταμεία.

Ενδεικτικά, η Κύπρος είχε μέχρι το τέλος του 2023 υποβάλει το 40% των αιτημάτων καταβολής που προβλέπουν τα ενδεικτικά χρονοδιαγράμματα που προβλέπονται στις επιχειρησιακές ρυθμίσεις, σε σχέση με 70% στον μέσο όρο της ΕΕ. Επίσης, μέχρι το τέλος του 2023, είχε εκταμιευθεί το 8% της χρηματοδότησης για την Κύπρο, και είχε εκπληρωθεί ικανοποιητικά το 5% των οροσήμων (14 από 271 ορόσημα).

Η Κομισιόν σχολίασε αμέσως την έκθεση του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου, καλωσορίζοντας την και κάνοντας λόγο για «γενικά θετική» έκθεση. «Ο Μηχανισμός Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας επιδεικνύει τη δύναμη των εργαλείων που βασίζονται στις επιδόσεις, για στήριξη της εφαρμογής μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων, και η Κομισιόν είναι πλήρως δεσμευμένη για σωστή αξιοποίησή του μέχρι την καταληκτική ημερομηνία του 2026» ανέφερε σε γραπτή δήλωση εκπρόσωπος της Κομισιόν.

«Συνεργαζόμαστε στενά με τα κράτη μέλη για να υποστηρίξουμε την έγκαιρη και αποτελεσματική απορρόφηση των κονδυλίων του ΜΑΑ, μεταξύ άλλων για να διασφαλίσουμε ότι τα κονδύλια θα φτάσουν στους πολίτες και τις επιχειρήσεις το συντομότερο δυνατό» πρόσθεσε ο ίδιος εκπρόσωπος, χαιρετίζοντας το γεγονός ότι το ΕΕΣ αναγνωρίζει τη σημασία του ρόλου της Επιτροπής.

Οι καθυστερήσεις που σημειώθηκαν κατά τα τρία πρώτα χρόνια εφαρμογής του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, συνολικής αξίας 724 δις ευρώ, υπονομεύουν την επίτευξη των στόχων του μηχανισμού σύμφωνα με σχετική ανακοίνωση από το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο.

Παρά το γεγονός ότι καταγράφηκε σχετική επιτάχυνση του ρυθμού των πληρωμών από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, είναι πιθανόν τα κράτη μέλη να μην προλάβουν να διεκδικήσουν ή να απορροφήσουν τα κονδύλια και να ολοκληρώσουν τα μέτρα πριν από τη λήξη του Μηχανισμού τον Αύγουστο του 2026.

«Η σημασία της έγκαιρης απορρόφησης των κονδυλίων του ΜΑΑ είναι μεγάλη, όχι μόνο προκειμένου να μην παρατηρηθούν φαινόμενα συμφόρησης στην υλοποίηση μέτρων προς το τέλος της περιόδου εφαρμογής του μηχανισμού, αλλά και για να μειωθεί ο κίνδυνος μη αποδοτικών ή και εσφαλμένων δαπανών», δήλωσε η Ivana Maletić, μέλος του ΕΕΣ και αρμόδια για τον έλεγχο.

Ο μηχανισμός θεσπίστηκε τον Φεβρουάριο του 2021 και χρηματοδοτεί μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις στις χώρες της ΕΕ, καλύπτοντας την περίοδο από την έναρξη της πανδημίας τον Φεβρουάριο του 2020 μέχρι τον Αύγουστο του 2026. Επικεντρώνεται σε έξι τομείς προτεραιότητας, μεταξύ των οποίων η πράσινη μετάβαση και ο ψηφιακός μετασχηματισμός, ενώ η αποδέσμευση των κονδυλίων συνδέεται με την πρόοδο των έργων.

Το θετικό στοιχείο που διαπιστώνει το ΕΕΣ είναι το ότι με την προχρηματοδότηση, που μπορούσε να ανέλθει έως και στο 13% του συνολικού ποσού, τα κράτη μέλη εισέπραξαν περισσότερα χρήματα στις αρχές του μηχανισμού.

Μέχρι τα τέλη του του 2023, η Επιτροπή είχε μεταβιβάσει στα εθνικά δημόσια ταμεία μόλις 213 δισεκατομμύρια ευρώ. Ωστόσο, τα κεφάλαια αυτά δεν είχαν κατ’ ανάγκη εκταμιευθεί στους τελικούς αποδέκτες τους, συμπεριλαμβανομένων ιδιωτικών επιχειρήσεων, κρατικών εταιρειών ενέργειας και σχολείων.

Συγκεκριμένα, το μισό σχεδόν των κονδυλίων του μηχανισμού που είχαν εκταμιευθεί στα 15 κράτη μέλη που παρείχαν πληροφορίες στο ΕΕΣ δεν είχε καταβληθεί ακόμη στους τελικούς αποδέκτες.

Όλες σχεδόν οι χώρες καθυστέρησαν να υποβάλουν τα αιτήματα πληρωμής τους στην Επιτροπή, με τους κυριότερους λόγους να ήταν ο πληθωρισμός, οι ελλείψεις εφοδιασμού, η αβεβαιότητα ως προς τους περιβαλλοντικούς κανόνες και η ανεπαρκής διοικητική ικανότητα. Μέχρι το τέλος του 2023, τα κράτη μέλη είχαν υποβάλει το 70% των αιτημάτων που αναμένονταν βάσει του προγραμματισμού, για ποσό κατά 16% χαμηλότερο εκείνου που αναμενόταν.

Μάλιστα, επτά κράτη μέλη, δεν είχαν εισπράξει κανένα κονδύλι για την ικανοποιητική εκπλήρωση ορόσημων και τιμών στόχου. Η Επιτροπή και τα κράτη μέλη έλαβαν μέτρα για να διευκολύνουν την απορρόφηση, ιδίως το 2023, ωστόσο, είναι πολύ νωρίς για να αξιολογηθεί ο αντίκτυπος των μέτρων αυτών, σημειώνει το ΕΕΣ.

Σύμφωνα με τους ελεγκτές, παραμένει υπαρκτός ο κίνδυνος να μην ολοκληρωθούν στην ώρα τους όλα τα μέτρα που έχουν προγραμματιστεί. Μέχρι το τέλος του 2023, τα αιτήματα πληρωμής που είχαν υποβληθεί αφορούσαν την εκπλήρωση λιγότερου από το 30% των πάνω από 6000 ορόσημων και δεικτών προόδου, με τα ορόσημα που απομένουν να είναι ενδεχομένως τα πλέον απαιτητικά.

Οι περισσότερες χώρες έδωσαν προτεραιότητα στις μεταρρυθμίσεις προτού προχωρήσουν στις επενδύσεις, όμως η συγκέντρωση των τελευταίων προς το τέλος της περιόδου εφαρμογής του μηχανισμού είναι πιθανό να αυξήσει περαιτέρω τις καθυστερήσεις και να επιβραδύνει την απορρόφηση.

Τέλος, δεν είναι απαραίτητο ότι οι εκταμιεύσεις είναι συνάρτηση του αριθμού των ορόσημων και των δεικτών προόδου. Με άλλα λόγια, είναι δυνατό να καταβάλλονται σημαντικά κονδύλια χωρίς τα κράτη μέλη να έχουν ολοκληρώσει τα αντίστοιχα μέτρα. Το ΕΕΣ τονίζει ότι οι κανόνες δεν προβλέπουν δυνατότητα ανάκτησης κονδυλίων σε περίπτωση που έχουν μεν καταβληθεί για εκπληρωθέντα ορόσημα αλλά τα σχετικά μέτρα τελικά δεν ολοκληρώνονται.

Το κλιμάκιο ελέγχου των Ευρωπαίων ελεγκτών πραγματοποίησε επιτόπιες επισκέψεις σε τέσσερις χώρες: στην Ισπανία, την Ιταλία, τη Σλοβακία και τη Ρουμανία. Η ειδική έκθεση 13/2024, με τίτλο «Απορρόφηση των κονδυλίων του μηχανισμού ανάκαμψης και ανθεκτικότητας – Πρόοδος, αλλά και καθυστερήσεις, ενώ δεν έχουν εξαλειφθεί οι κίνδυνοι σχετικά με την ολοκλήρωση των μέτρων, υπονομεύοντας την επίτευξη των στόχων του ΜΑΑ», είναι διαθέσιμη στην ιστοσελίδα του ΕΕΣ.