Μεγάλες αλλαγές στα stress tests των τραπεζών

Μεγαλύτερα κεφαλαιακά αποθέματα φαίνεται πως θα ζητήσει από τις τράπεζες η Ευρωπαϊκή Αρχή Τραπεζών και η ΕΚΤ μέσα από το νέο stress test που θα διενεργηθεί το 2025, η μεθοδολογία του οποίου ανακοινώθηκε και τίθεται σε διαβούλευση με τα πιστωτικά ιδρύματα που θα συμμετέχουν.

Η αλλαγή της φύσης των κινδύνων που αντιμετωπίζουν τα πιστωτικά ιδρύματα (γεωπολιτικοί, κλιματικοί, κίνδυνοι αγοράς κ.λπ.) σε συνδυασμό με τη μεταβολή της φύσης των συναλλαγών (περισσότερες ηλεκτρονικές συναλλαγές, συναλλαγές μεταμοντέρνας οικονομίας, crypto κ.λπ.) αλλά και του τρόπου λειτουργίας των τραπεζών (λιγότερη φυσική παρουσία, μεγαλύτεροι κίνδυνοι hacking) είναι στοιχεία που θα επιχειρηθεί να ενσωματωθούν στην άσκηση ώστε να διασφαλιστεί η υγιής λειτουργία των πιστωτικών ιδρυμάτων.

Την ίδια στιγμή η άσκηση θα προωθήσει την διενέργεια ελέγχου με βάση την πιστωτική εξειδίκευση των τραπεζών κάτι που διαφοροποιεί ουσιαστικά το ύψος και την ποιότητα των κεφαλαίων που κάθε μία τράπεζα χρειάζεται. Συγχρόνως οι κεφαλαιακές ανάγκες για πρώτη φορά θα υπολογίζονται ανά τομέα δραστηριότητας των πιστωτικών ιδρυμάτων.

Ας σημειωθεί πως ισχυρή διαφοροποίηση θα υπάρχει και σε ό,τι αφορά τον υπολογισμό κινδύνου για το μακροοικονομικό σενάριο, κάτι που ευνοεί ιδιαίτερα τις ελληνικές τράπεζες μιας και όλοι οι οίκοι αντιλαμβάνονται και καταθέτουν πως η χώρα μας κερδίζει έδαφος έναντι της Ευρώπης σε επίπεδο ανάπτυξης για μια σειρά από λόγους.

Η Ευρωπαϊκή Αρχή Τραπεζών δημοσίευσε για άτυπη διαβούλευση το προσχέδιο της μεθοδολογίας, τα πρότυπα και την καθοδήγηση της για την άσκηση ακραίων καταστάσεων 2025 σε επίπεδο ΕΕ. Αυτό το βήμα σηματοδοτεί την έναρξη του διαλόγου με τον τραπεζικό κλάδο και βασίζεται στη μεθοδολογία που χρησιμοποιήθηκε στην άσκηση του 2023, με σημαντικές όμως βελτιώσεις που αντικατοπτρίζουν νέες ιδέες και ρυθμιστικές αλλαγές.

Νέα δεδομένα για την άσκηση

Εισάγονται ορισμένες σημαντικές διαφοροποιήσεις, ιδίως η ενσωμάτωση του επερχόμενου Κανονισμού Κεφαλαιακών Απαιτήσεων που πρόκειται να εφαρμοστεί την 1η Ιανουαρίου 2025.

Επίσης ενσωματώνεται η ανακοίνωση της Ε.Ε. που αναβάλει την ημερομηνία εφαρμογής της θεμελιώδους αναθεώρησης του χαρτοφυλακίου συναλλαγών.

Άλλες βελτιώσεις περιλαμβάνουν τη συγκέντρωση των προβλέψεων για τα καθαρά έσοδα από τόκους μιας και η άσκηση αφορά σε ορίζοντα τριετίας με εκτίμηση τη σημαντική μείωση των επιτοκίων, σε μια χρονιά που τα πολύ ενισχυμένα κέρδη των τραπεζών προέρχονται κυρίως λόγω εσόδων από τόκους.

Τι αξιολογείται

Στην άσκηση θα συμμετάσχουν 68 τράπεζες από την ΕΕ και τη Νορβηγία, συμπεριλαμβανομένων 54 από τη ζώνη του ευρώ, καλύπτοντας έτσι το 75% του τραπεζικού τομέα της ΕΕ.

Η διευρυμένη γεωγραφική εμβέλεια και η ενσωμάτωση χαρακτηριστικών αναλογικότητας στοχεύουν στην ενίσχυση της αποτελεσματικότητας διασφαλίζοντας παράλληλα τη συνάφεια και τη διαφάνεια των αποτελεσμάτων.

Αυτή η μακροπρόθεσμη άσκηση θα αξιολογήσει την ανθεκτικότητα των τραπεζών της ΕΕ έναντι των δυσμενών οικονομικών συνθηκών, παρέχοντας ουσιαστικά δεδομένα για τη διαδικασία εποπτικής επανεξέτασης και αξιολόγησης του 2025 (SREP- Εποπτική Διαδικασία Αναθεώρησης και Αξιολόγησης του ισολογισμού των τραπεζών).

Η Ευρωπαϊκή Αρχή Τραπεζών θα διατηρήσει μια βασικά περιορισμένη προσέγγιση εξετάζοντας των όσων συμβαίνουν στις τράπεζες, από τη βάση προς την κορυφή, που θα συμπληρώνεται από εποπτικά μοντέλα τα οποία θα λειτουργούν με τον αντίθετο τρόπο (θα εξετάζουν τις τράπεζες από την κορυφή προς τη βάση) επιχειρώντας να αναλύσουν την ορθότητα των εκτιμήσεων των τραπεζών σε μια σειρά από θέματα όπως έσοδα από προμήθειες τόκους, κόστη, λειτουργία αγοράς, ιδαιτερότητες.

Επί μέρους στοιχεία του ελέγχου

Οι τράπεζες θα αξιολογηθούν με βάση την εξειδίκευσή τους, καθώς η μεθοδολογία θα επηρεάσει περαιτέρω την κατανομή του πιστωτικού κινδύνου ανά τομέα οικονομικής δραστηριότητας.

Θα δοθεί έμφαση επίσης σε θέματα αναλογικότητας για τις μικρότερες και λιγότερο περίπλοκες τράπεζες ώστε η άσκηση να είναι πιο αποτελεσματική και διαφανής.

Αντί για ένα ενιαίο όριο κεφαλαίου, οι τράπεζες θα αξιολογούνται με βάση τους σχετικούς εποπτικούς δείκτες κεφαλαίου στο πλαίσιο μιας υπόθεσης στατικού ισολογισμού.

Η κάθε δραστηριότητα θα προσμετράται διαφορετικά και θα είναι αυτή που θα καθορίζει τα κεφαλαιακά αποθέματα του πιστωτικού ιδρύματος προκειμένου να συνεχιστεί απρόσκοπτα η λειτουργία του.

Τα αποτελέσματα από το stress test θα διαδραματίσουν κρίσιμο ρόλο στην ενημέρωση της SREP, επηρεάζοντας έτσι τις αποφάσεις σχετικά με τους κεφαλαιακούς πόρους της κάθε τράπεζας και τον μελλοντικό κεφαλαιακό σχεδιασμό.

Σε περίπτωση σημαντικών γεγονότων που έχουν επηρεάσει το μέγεθος και και τη δομή της τράπεζας είναι πιθανόν αυτά να αντιμετωπιστούν με τρόπο διακριτό στο βαθμό μάλιστα που βρίσκονται σε εξέλιξη.

Ως τέτοια γεγονότα νοούνται:

• Συγχωνεύσεις.
• Εξαγορές.
• Απόσχιση σχετικών επιχειρηματικών μονάδων.
• Αποεπένδυση
• Μεταβίβαση περιουσιακών στοιχείων/υποχρεώσεων

Χρονοδιάγραμμα

Η Ευρωπαϊκή Αρχή Τραπεζών αναμένει να δημοσιεύσει την τελική μεθοδολογία στα τέλη του 2024, ώστε να ξεκινήσει την άσκηση τον Ιανουάριο του 2025 και να δημοσιεύσει τα αποτελέσματα έως τα τέλη Ιουλίου 2025. Τα στοιχεία που θα χρησιμοποιηθούν θα αφορούν το τέλος του 2024.

Η επίδραση στις ελληνικές τράπεζες – Θετικά και Αρνητικά

Τα stress tests επικεντρώνουν σε θέματα αντιμετώπισης κινδύνου και εν τέλει φερεγγυότητας των τραπεζών. Οι τράπεζες οφείλουν να παρακολουθούν αδιάλειπτα το ακόλουθο κοινό σύνολο κινδύνων:

• Πιστωτικός κίνδυνος, συμπεριλαμβανομένων των τιτλοποιήσεων.
• Κίνδυνος αγοράς
• Λειτουργικός κίνδυνος, συμπεριλαμβανομένου του κινδύνου συμπεριφοράς.

Εκτός από τους κινδύνους που αναφέρονται παραπάνω, οι τράπεζες υποχρεούνται να προβάλλουν την επίδραση των σεναρίων αλλαγής των δεδομένων της αγοράς όπως πτώση επιτοκίων και μείωση εσόδων από τόκους που αφορούν τη συκγυρία.

Τέλος, οι κίνδυνοι που προκύπτουν από ανοίγματα δημοσίου καλύπτονται από τον πιστωτικό κίνδυνο και τον κίνδυνο αγοράς, ανάλογα με τη λογιστική τους αντιμετώπιση.

• Σε ό,τι αφορά τις ελληνικές τράπεζες, αυτές έχουν βρεθεί με ισχυρούς κεφαλαιακούς δείκτες πολύ πάνω από το μέσο όρο των λοιπών ευρωπαϊκών τραπεζών και σίγουρα πάνω από το όριο που ζητούν οι αρχές.
• Σημαντική παράμετρος για την άσκηση και τις ελληνικές τράπεζες είναι η πορεία της εθνικής οικονομίας που δείχνει στο πλαίσιο της ανάπτυξης να βοηθάει τις εργασίες των εγχώριων πιστωτικών ιδρυμάτων, στοιχείο που καταγράφεται στις εκθέσεις των περισσότερων οίκων.
• Οι ελληνικές τράπεζες έχουν δραματικά μειώσει τους δείκτες NPEs και κυρίως δεν καταγράφουν νέα κόκκινα δάνεια παρά τα αυξημένα επιτόκια για μια σειρά από λόγους που έχουν να κάνουν κυρίως με τα εξαιρετικά αυστηρά πιστωδοτικά κριτήρια.
• Καθώς οι ελληνικές τράπεζες αποτελούν λιγότερο σημαντικά ιδρύματα σε επίπεδο ευρωπαϊκό, οι απαιτήσεις του Επόπτη προς αυτές θα είναι αναλογικά μικρότερες.
• Τα πιστωτικά ιδρύματα της χώρας αντιμετωπίζουν αποτελεσματικά την πτώση των επιτοκίων ως προς την απώλεια εσόδων, και μέσα από το χαμηλό κόστος της καταθετικής τους βάσης (πάνω από το 70% των καταθέσεων παραμένουν άτοκες στο ταμιευτήριο).
• Επιχειρούν και μειώνουν το ποσοστό των κρατικών ομολόγων που έχουν στα χαρτοφυλάκιά τους ως ποσοστό επί του ενεργητικού αν και το ποσοστό καταγράφεται ακόμη ως υψηλό από τους επόπτες.
• Για τις ελληνικές τράπεζες έχει πολλές φορές επισημανθεί ότι μεγάλο κομμάτι του ενεργητικού τους είναι επενδεδυμένο σε ομόλογα του Ελληνικού Δημοσίου με τη σύσταση να μειωθεί το ποσοστό αυτό.
• Σε ό,τι αφορά τα ακίνητα οι ελληνικές τράπεζες βρίσκονται σε σχετικά μειονεκτική θέση μιας και οι αρχές ζητούν να περιορίσουν την σχετική έκθεση των χαρτοφυλακίων τους γι’ αυτό άλλωστε και έχουν ήδη ξεκινήσει ενέργειες από την πλευρά των τραπεζών προς αυτήν την κατεύθυνση.