Διευκρινήσεις ΙδΕΚ για τα προγράμματα «Νησίδες Αριστείας» και «Μεταδιδάκτωρ»

Σε σχέση με ισχυρισμούς που διατυπώθηκαν σε πρόσφατες ανακοινώσεις Σχολών του Πανεπιστημίου Κύπρου, αναφορικά με τα προγράμματα «Νησίδες Αριστείας» και «Μεταδιδάκτωρ», το Ίδρυμα Έρευνας και Καινοτομίας (ΙδΕΚ) επιθυμεί να διευκρινίσει τα εξής:

Το Ίδρυμα υλοποιεί την εγκεκριμένη από το Υπουργικό Συμβούλιο Στρατηγική Έρευνας & Καινοτομίας 2024-2026, με κύρια στρατηγική επιδίωξη τη δημιουργία ενός ισχυρού, ενιαίου και καλά διασυνδεδεμένου εθνικού οικοσυστήματος.

Στη Στρατηγική καταγράφεται η ανάγκη μείωσης του χάσματος μεταξύ των δημόσια και ιδιωτικά χρηματοδοτούμενων ερευνητικών οργανισμών.

Οι δημόσιοι ερευνητικοί οργανισμοί έχουν εξασφαλίσει ποσοστό της τάξης του 43% της συνολικής χρηματοδότησης από τα προγράμματα του ΙδΕΚ, ενώ οι ιδιωτικοί ερευνητικοί οργανισμοί μόλις το 9%. Νοείται βεβαίως ότι οι δημόσιοι ερευνητικοί οργανισμοί τυγχάνουν και θεσμικής στήριξης από το Κράτος.

Συγκεκριμένα, όσον αφορά το πρόγραμμα «Νησίδες Αριστείας» και τις τρεις προσκλήσεις που προκηρύχθηκαν μέχρι σήμερα, οι δημόσιοι φορείς έλαβαν το 91% της συνολικής χρηματοδότησης. Επιπρόσθετα, στις προσκλήσεις ερευνητικών υποδομών οι δημόσιοι οργανισμοί έλαβαν το 70% της συνολικής χρηματοδότησης.

Στη Στρατηγική Έρευνας & Καινοτομίας 2024-2026 καταγράφεται επίσης η ανάγκη παροχής πολλαπλών ευκαιριών σταδιοδρομίας για νέους/νέες ερευνητές/ερευνήτριες. Στόχος είναι να μπορέσει η Κύπρος να συγκρατήσει τους ταλαντούχους επιστήμονές της εντός της χώρας και να προσφέρει περισσότερες ευκαιρίες εργασίας στο τομέα και στο αντικείμενο εξειδίκευσης τους, συμβάλλοντας έτσι στην αντιμετώπιση του προβλήματος αναντιστοιχίας μεταξύ δεξιοτήτων και αναγκών της αγοράς.

Σκοπός είναι η δημιουργία βιώσιμων θέσεων εργασίας υψηλής εξειδίκευσης για εργοδότηση νέων επιστημόνων, είτε σε οργανισμούς έρευνας, είτε σε επιχειρήσεις. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι το 27% των μεταδιδακτορικών ερευνητών/ερευνητριών που έλαβαν χρηματοδότηση από το ΙδΕΚ στο πλαίσιο προηγούμενων προσκλήσεων, εργοδοτούνται σήμερα από επιχειρήσεις στη Κύπρο.

Το Ίδρυμα υιοθετεί τους ορισμούς νέων και έμπειρων ερευνητών/ερευνητριών που χρησιμοποιεί η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, οι οποίοι δεν εδράζονται σε ηλικιακά όρια αλλά σε χρονική απόσταση από την απόκτηση διδακτορικού τίτλου ή αντίστοιχου προσόντος.

Σημειώνεται μάλιστα ότι το ΙδΕΚ δεν αποκλείει έμπειρους ερευνητές/τριες, οι οποίοι ασφαλώς και μπορούν να συμμετάσχουν σε έργα. Ωστόσο, καλεί τους φορείς να στηρίξουν νέους και νέες ώστε να αναλάβουν ηγετικό ρόλο. Επί τούτου και βάσει των προνοιών της νέας πρόσκλησης «Νησίδες Αριστείας», με προϋπολογισμό €12 εκ., το 80% των έργων που θα χρηματοδοτηθούν θα διατεθούν σε νέους/νέες επιστήμονες, σε σχέση με 40% που διατέθηκε σε προηγούμενες προσκλήσεις. Ταυτόχρονα, το πρόγραμμα «Μεταδιδάκτωρ», με προϋπολογισμό €2.5 εκ., δίνει επιπρόσθετες ευκαιρίες σε νέους/νέες επιστήμονες.

Όσον αφορά τις πρόνοιες του προγράμματος «Νησίδες Αριστείας», το 30% της συνολικά διαθέσιμης χρηματοδότησης θα διατεθεί σε Συντονιστή Έργου με Ανάδοχο Φορέα ιδιωτικά χρηματοδοτούμενο ερευνητικό κέντρο/ιδιωτικό πανεπιστήμιο, νοουμένου ότι οι προτάσεις έχουν λάβει βαθμολογία 13 και άνω από τα 15.

Η συνήθης πρακτική που εφαρμόζεται από το ΙδΕΚ είναι ότι επιλέξιμες για χρηματοδότηση προτάσεις, είναι αυτές που έχουν λάβει βαθμολογία τουλάχιστον 12/15. Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι σήμερα, το 37% των ερευνητών βρίσκεται σε ιδιωτικά πανεπιστήμια/ερευνητικά κέντρα.

Επιπρόσθετα, η αξιολόγηση των προτάσεων που θα υποβληθούν στο πλαίσιο της πρόσκλησης «Νησίδες Αριστείας», θα γίνει με τη μέθοδο «Consensus Reporting» από Ομάδα Αξιολόγησης (Consensus Group) που αποτελείται από τρεις (3) ανεξάρτητους αξιολογητές και έναν εισηγητή (rapporteur), αντί της μεθόδου αξιολόγησης από δυο ανεξάρτητους αξιολογητές που χρησιμοποιήθηκε στις προηγούμενες προσκλήσεις. Η εν λόγω μέθοδος αποτελεί βέλτιστη πρακτική με καλύτερης ποιότητας αξιολογήσεις.

Σημειώνεται μάλιστα ότι οι πρόνοιες οι οποίες εφαρμόστηκαν πιλοτικά στα προγράμματα «Νησίδες Αριστείας» και «Μεταδιδάκτωρ», υποστηρίζουν την ικανότητα διεκδίκησης χρηματοδότησης από φορείς που δεν χρηματοδοτούνται από το Κράτος καθώς και από νέους ερευνητές/τριες, ώστε να διευρυνθεί η συμμετοχή, χωρίς να στερείται η δυνατότητα διεκδίκησης χρηματοδότησης και από τους δημόσια χρηματοδοτούμενους οργανισμούς.

Τονίζεται επίσης ότι ευκαιρίες χρηματοδότησης έρευνας και ανάληψης ηγετικών ρόλων υπάρχουν και στα νέα εργαλεία - προγράμματα του ΙδΕΚ, «Bridge2Horizon» (ανακοινώθηκε πρώτη φορά το 2023) και «Vision ERC», τα οποία στηρίζουν την ολότητα του οικοσυστήματος να συμμετέχει σε Ευρωπαϊκά Προγράμματα Αριστείας, σε όλες τις θεματικές προτεραιότητες. Επιπρόσθετα, μέσω των προγραμμάτων «Δεύτερη Ευκαιρία - ERC» το Ίδρυμα δίνει δεύτερη ευκαιρία για βελτίωση και εκ νέου υποβολή μίας πρότασης. Ο συνολικός προϋπολογισμός των τριών αυτών προγραμμάτων είναι €7.6 εκ..

Το ΙδΕΚ ενθαρρύνει και ενισχύει τους νέους αλλά και τους έμπειρους άριστους ερευνητές/τριες, σε όλους τους φορείς, να συμμετάσχουν στα προγράμματα του Ορίζοντα Ευρώπη, που αποτελεί και στρατηγική επιδίωξη της Στρατηγικής Ε&Κ 2024-2026. Τονίζεται ότι τα χρηματοδοτικά προγράμματα του ΙδΕΚ λειτουργούν ως εργαλεία στην ανάπτυξη ερευνητικών δυνατότητων και ικανοτήτων οι οποίες αναμένεται να μετουσιώνονται και σε επιτυχίες διεθνώς, οικοδομώντας έτσι ένα ακόμη πιο ισχυρό και διεθνοποιημένο οικοσύστημα Ε&Κ.

Μέσα από τα πιο πάνω χρηματοδοτικά εργαλεία δημιουργούνται ευκαιρίες χρηματοδότησης 140 ερευνητικών έργων στα οποία αναμένεται να απασχοληθούν τουλάχιστον 550 ερευνητές/ερευνήτριες. Το ΙδΕΚ καλεί το σύνολο της ερευνητικής κοινότητας να αξιοποιήσει τις εν λόγω ευκαιρίες χρηματοδότησης καθώς επίσης όλα τα υπόλοιπα χρηματοδοτικά εργαλεία του Ιδρύματος.

Σημειώνεται ότι όλα τα χρηματοδοτικά εργαλεία του ΙδΕΚ εστιάζονται στο να ενισχύσουν ερευνητές/ερευνήτριες να εκπονήσουν έργα Ε&Κ και η χρηματοδότηση διατίθεται για κάλυψη συγκεκριμένων δαπανών του έργου, με τους ίδιους όρους χρήσης της χρηματοδότησης τόσο για δημόσιους όσο και για ιδιωτικούς οργανισμούς.

Με προσήλωση στην επίτευξη των στρατηγικών στόχων του Κράτους, είναι με προβληματισμό που βλέπουμε την τοποθέτηση του Πανεπιστημίου Κύπρου ότι διοχετεύονται τεράστια ποσά σε επιχειρήσεις που δεν έχουν και δεν θα αποκτήσουν εύκολα ερευνητικό προσανατολισμό.

Παραθέτουμε μόνο ότι στο ιδιαίτερα ανταγωνιστικό πανευρωπαϊκό πρόγραμμα Ε&Κ, «Ορίζοντας Ευρώπη», οι κυπριακές επιχειρήσεις κατάφεραν να εξασφαλίσουν το 49% της συνολικής χρηματοδότησης, έναντι του 38% των δημόσια χρηματοδοτούμενων ερευνητικών οργανισμών και 4% των ιδιωτικά χρηματοδοτούμενων ερευνητικών οργανισμών. Σημειώνεται ότι στο σύνολο των Κρατών Μελών της ΕΕ, οι ερευνητικοί οργανισμοί αντλούν το 60% της συνολικής χρηματοδότησης του προγράμματος Ορίζοντας Ευρώπη και οι επιχειρήσεις το 30%.

Επισημαίνεται ότι τον Μάρτιο 2022 το ΙδΕΚ παρουσίασε σε φορείς το πλάνο των προγραμματισμένων προσκλήσεων για την περίοδο 2021-2026, το οποίο αναρτήθηκε και στην ιστοσελίδα του. Το ΙδΕΚ εξέδωσε και σχετική ανακοίνωση ενώ καθ’ όλη τη διάρκεια της προγραμματικής περιόδου παρουσιάζει στο οικοσύστημα τον προγραμματισμό προσκλήσεων του.

Το ΙδΕΚ επιθυμεί επίσης να ενημερώσει ότι βρίσκεται σε επικοινωνία με τις αρμόδιες Αρχές του Κράτους για αύξηση της κρατικής χορηγίας που διατίθεται προς το Ίδρυμα, έτσι ώστε να μπορεί να υποστηρίξει στην ολότητα του το αυξανόμενο οικοσύστημα έρευνας και καινοτομίας.