Ωθούμενη από τον τομέα του ICT η παραγωγικότητα της κυπριακής οικονομίας την τελευταία τριετία

Σχεδόν όλη η αύξηση της παραγωγικότητας της κυπριακής οικονομίας τα τελευταία τρία χρόνια, οφείλεται στον τομέα των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και της Επικοινωνίας (ICT), σύμφωνα με τα συμπεράσματα της 3ης Έκθεσης Ανταγωνιστικότητας της Κυπριακής Οικονομίας από το Συμβούλιο Οικονομίας και Ανταγωνιστικότητας (ΣΟΑΚ).

Αυτό ανέφερε ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Κύπρου Σωφρόνης Κληρίδης, εκ μέρους της ομάδας που εκπόνησε την μελέτη, η οποία επικεντρώθηκε στο θέμα της παραγωγικότητας.

Όπως ανέφερε ο κ. Κληρίδης, με τη συμβολή διαφόρων συγκυριών όπως το κλείσιμο του επενδυτικού προγράμματος, η πανδημία, ο πόλεμος στην Ουκρανία αλλά και τα κίνητρα που έδωσε η Κυβέρνηση, ο συγκεκριμένος τομέας αναδείχθηκε σε έναν πολύ σημαντικό τομέα της κυπριακής οικονομίας τα τελευταία τρία χρόνια επηρεάζοντας και την παραγωγικότητα.

Περαιτέρω ο κ. Κληρίδης ανέφερε ότι στην παρούσα έκθεση έγινε σύνδεση με τους στόχους βιώσιμης ανάπτυξης που δεν υπήρχε στο παρελθόν. Πρόσθεσε ότι η έκθεση κατέδειξε επίσης βελτίωση στην οικονομική δραστηριότητα αφού ήρθαν εταιρείες και κόσμος στην Κύπρο που παρέχουν υπηρεσίες, ενώ υπήρξε και βελτίωση στο σύστημα καινοτομίας. Οι προκλήσεις, όπως είπε, είναι η απονομή της δικαιοσύνης, η ψηφιακή και περιβαλλοντική μετάβαση, η σύνδεση εκπαίδευσης και αγοράς εργασίας.  

Ο Πρόεδρος του ΣΟΑΚ Τάκης Κληρίδης ανέφερε ότι αυτά τα αποτελέσματα δεν ήρθαν από μόνα τους στην Κύπρο, αλλά δόθηκαν σχετικά κίνητρα από την Κυβέρνηση.

Σημείωσε την ανάγκη «να είμαστε μπροστάρηδες ώστε να είμαστε οι πρώτοι που θα τα δώσουμε για να φέρουμε το καλύτερο υλικό στην Κύπρο». Είπε επίσης ότι η Κύπρος μπορεί να αντιγράψει και να βελτιώσει ιδέες από άλλες χώρες. Όπως είπε η Κυβέρνηση θα πρέπει να παρακολουθεί πολύ στενά τις εξελίξεις και οργανισμοί όπως ο ΟΣΑΚ θα πρέπει να συμβουλεύουν σχετικά την Κυβέρνηση.

Εξέφρασε την πεποίθηση ότι οι προτάσεις και τα αποτελέσματα της έκθεσης θα αποτελέσουν έναυσμα για την Κυβέρνηση για βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της χώρας.

Σημείωσε επίσης ότι η 3η αυτή έκθεση Ανταγωνιστικότητας συμβαδίζει με την Μακροπρόθεσμη Στρατηγική για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη της Κύπρου «Όραμα 2035» και είπε ότι το μακροπρόθεσμο αυτό πλάνο αυτό θα επικαιροποιηθεί το 2025, αφού τα δεδομένα αλλάζουν διαρκώς.

Σημαντική η επίδραση ξένων εργαζομένων υψηλής ειδίκευσης

Παρουσιάζοντας την έκθεση ο Αντιπρόεδρος του ΣΟΑΚ Ανδρέας Ασσιώτης, αναφέρθηκε στη νέα ενότητα που αυτή εξέτασε, και είναι η επίδραση των ξένων εργαζομένων υψηλής ειδίκευσης και εισοδήματος στην κυπριακή οικονομία.

Σημείωσε ότι το 2022 ενεγράφησαν στην Κυπριακή Δημοκρατίας 1640 εταιρείες ξένων συμφερόντων (FIC), ενώ το 2023 οι εταιρείες αυτές μειώθηκαν κατά 232.

Το 2022, όπως είπε, εξωγενείς παράγοντες όπως ο πόλεμος στην Ουκρανία συνέβαλαν σε αυτή την ανάπτυξη των εταιρειών αυτών, στο 86% των οποίων υπήκοοι τρίτων χωρών είχαν την πλειοψηφία του μετοχικού κεφαλαίου.

Οι εταιρείες που είχαν εγγραφεί ως «Economic» και «Hi-Tech» αποτελούσαν το 7% και το 4% του συνόλου των εγγεγραμμένων εταιρειών αντίστοιχα. Παρόμοια ήταν η κατάσταση και το 2023.

Το 2022, περίπου το 37% των εγγεγραμμένων FIC ασχολούνταν με την «Ανάπτυξη Λογισμικού και Βιντεοπαιχνιδιών», το 17% με «Επενδύσεις και Χρηματοδότηση» και το 13% με την «Επιχειρηματική Συμβουλευτική και Νομική Συμβουλευτική».

Το 2023, το ποσοστό των FIC που ασχολούνται με την «Ανάπτυξη Λογισμικού και Βιντεοπαιχνιδιών» σημείωσε πτώση, ενώ αύξηση παρατηρήθηκε στην κατηγορία «Επενδύσεις και Χρηματοδότηση».

Παράλληλα το πρόγραμμα Digital Nomad Visa που επιτρέπει σε υπηκόους από χώρες εκτός ΕΕ και εκτός ΕΟΧ να διαμένουν στην Κύπρο με την προϋπόθεση ότι οι εργασίες τους παρέχονται μέσω τεχνολογιών πληροφορικής για εταιρείες ή πελάτες που είναι εγκατεστημένοι στο εξωτερικό, είχε ως αποτέλεσμα ο συνολικός αριθμός των νέων κατοίκων από το σχέδιο αυτό να κυμαίνεται μεταξύ 1000-2000, με τους περισσότερους να έχουν έρθει στην Κύπρο το 2020-2021 επί πανδημίας.

Όπως σημειώνεται στην έκθεση, ο τομέας του ICT παρουσιάζει εντυπωσιακή ανάπτυξη. Το 2022, το 37% των νέων εγγεγραμμένων FIC ανήκουν στον τομέα ICT.

Περίπου εβδομήντα με ογδόντα χιλιάδες άτομα υψηλού εισοδήματος έχουν μετεγκατασταθεί στην Κύπρο τα τελευταία χρόνια και φέρνουν μαζί και την οικογένειά τους. Όπως αναφέρθηκε, οι νεοεισερχόμενοι και οι εταιρείες για τις οποίες εργάζονται διευρύνουν την παραγωγική ικανότητα της χώρας, φέρνουν γνώση και τεχνογνωσία και έχουν σημαντική ισχύ δαπανών για να αγοράσουν προϊόντα και υπηρεσίες, υποστηρίζοντας την τοπική οικονομία και άλλους τομείς όπως ο κατασκευαστικός τομέας, οι υπεραγορές, η εκπαίδευση κ.α.

Ωστόσο, η άφιξη τόσο μεγάλου αριθμού έχει και ορισμένες προκλήσεις, όπως για παράδειγμα η αυξημένη ζήτηση για ακίνητα, που, όπως αναφέρεται, έχει οδηγήσει σε ραγδαία αύξηση των τιμών τους, με το φαινόμενο να είναι πιο έντονο στη Λεμεσό.

Σύμφωνα με τα συμπεράσματα της έκθεσης, μετά την επιτυχή έξοδο από την οικονομική κρίση, η Κύπρος επλήγη από μια σειρά αρνητικών γεγονότων όπως το Brexit, την κατάρρευση του κυπριακού επενδυτικού προγράμματος, την πανδημία του κορωνοϊού (COVID-19), τον πόλεμο στην Ουκρανία και τον εισαγόμενο πληθωρισμό.

Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022 είχε ως αποτέλεσμα την αύξηση των τιμών ενέργειας και των τροφίμων και αποτέλεσε σοβαρή απειλή για την τουριστική βιομηχανία της Κύπρου. Εν τούτοις, η χώρα κατάφερε να αντιμετωπίσει το γεγονός αυτό, αντικαθιστώντας το μεγαλύτερο μέρος του χαμένου τουρισμού με επισκέπτες από άλλες χώρες. Ίσως μάλιστα να επωφελήθηκε χάρη στη μετεγκατάσταση ρωσικών και ουκρανικών επιχειρήσεων στην Κύπρο.

Διαπιστώνεται επίσης ότι εφαρμόζονται μεταρρυθμίσεις που συμβάλλουν στην ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας, βελτίωση του επιχειρηματικού περιβάλλοντος, προσέλκυση νέων επενδύσεων και διαφοροποίηση της οικονομίας, αλλά απαιτείται έμφαση στην αποτελεσματική υλοποίησή τους.

Αναφέρεται επίσης ότι η Κύπρος αποδίδει αρκετά καλά σε διεθνείς κατατάξεις ανταγωνιστικότητας, χωρίς να είναι στις κορυφαίες θέσεις. Το θεσμικό και κανονιστικό πλαίσιο και οι συνθήκες αγοράς είναι γενικά σε καλό επίπεδο.

Εντούτοις, υπάρχουν προκλήσεις σε σειρά επί μέρους τομέων που παρουσιάζουν αδυναμίες και επηρεάζουν την ανταγωνιστικότητα της χώρας.

Επτά εισηγήσεις για ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας

Το ΣΟΑΚ προβαίνει σε επτά εισηγήσεις για ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας της κυπριακής οικονομία.

Η πρώτη αφορά την προώθηση της επιχειρηματικότητας και ενίσχυση της δυναμικής ανάπτυξης των επιχειρήσεων. Οι βασική σύσταση αφορά την παροχή κινήτρων σε πολύ μικρές επιχειρήσεις για να συμπτυχθούν ώστε να αυξηθεί η παραγωγικότητα και να δημιουργηθούν οικονομίες κλίμακος, αφού στην Κύπρο υπάρχει ένας αρκετά μεγάλος αριθμός πολύ μικρών επιχειρήσεων που εργοδοτούν κάτω από δέκα άτομα.

Δεύτερον εισηγείται την ενδυνάμωση επιχειρηματικών διασυνδέσεων και συνεργειών, όπως η υποστήριξη της ένταξης των κυπριακών επιχειρήσεων στα δίκτυα προμηθευτών μεγάλων διεθνών εταιρειών και η ενίσχυση της σύνδεσης και της συνεργασίας μεταξύ της επιχειρηματικής κοινότητας και της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και της έρευνας.

Τρίτον εισηγείται ενίσχυση της υιοθέτησης ψηφιακών τεχνολογιών και τέταρτων τη βελτίωση της πρόσβασης στη χρηματοδότηση.

Εισηγείται επίσης καλύτερη αξιοποίηση ανθρώπινου κεφαλαίου, προσέλκυση άμεσων ξένων ποιοτικών επενδύσεων.

Ως έβδομη εισήγηση τίθεται η συνεχής διαφοροποίησης της οικονομίας σε νέους τομείς όπως οι αγροτεχνολογία, η εκπαίδευση, η υγεία και η πράσινη οικονομία.

Ο Ανδρέας Ασσιώτης ανέφερε ότι η έκθεση αυτή αποτυπώνει οτιδήποτε χρειάζεται να ξέρει κανείς που δραστηριοποιείται και σκέφτεται να επενδύσει στην κυπριακή οικονομία. Πρόσθεσε ότι αποτελεί εργαλείο και για την Κυβέρνηση τόσο για να δει που υστερεί και να βελτιώσει τους δείκτες, όσο και για να μην επαναπαύεται σε τομείς που ευημερούν.

Απαντώντας σε ερωτήσεις ο κ. Σωφρόνης Κληρίδης ανέφερε ότι ένα σημείο που αναδεικνύεται έντονα από την έκθεση είναι η αναντιστοιχία δεξιοτήτων που παράγονται από το εκπαιδευτικό σύστημα και του τι χρειάζεται η οικονομία. Σημείωσε ότι υπάρχει έλλειψη στους εργαζόμενους σε εταιρείες τεχνολογίας και στον τουρισμό.  

Ο κ. Ασσιώτης είπε ότι συστήνεται να γίνεται καλή παρακολούθηση και πρόβλεψη μελλοντικών αναγκών, η αύξηση αποφοίτων τεχνικών και φυσικών επιστημών, η ενίσχυση της εκπαίδευσης και κατάρτισης σε σχέση με τις ψηφιακές δεξιότητες και ενίσχυση της επιχειρηματικότητας, αλλά και η ενίσχυση των ψηφιακών δεξιοτήτων των εκπαιδευτικών.

Απαντώντας σε ερώτηση για το πώς συγκρίνεται η Κύπρος με άλλες χώρες, σημείωσε ότι στην έκθεση γίνεται σύγκριση με άλλες δέκα χώρες, την Δανία, την Εσθονία, την Φιλανδία, την Ελλάδα, την Ιρλανδία, την Μάλτα, την Ολλανδία, την Πορτογαλία, τον Σλοβενία, το Ηνωμένο Βασίλειο και το Ισραήλ.  

Όπως αναφέρθηκε, η Κύπρος είναι πάνω από τον μέσο όρο σε θέματα κανονιστικού πλαισίου, νόμου και μακροοικονομικό επίπεδο. Αναφέρθηκε επίσης ότι η Κύπρος υστερεί στο θέμα μικρών επιχειρήσεων, αφού δεν υπάρχουν πολλές μεγαλύτερες επιχειρήσεις που να είναι πιο παραγωγικές.