Τα ρίσκα καθυστερήσεων και οι εισηγήσεις της Κομισιόν στην Κύπρο για το Σχέδιο Ανάκαμψης

Μέχρι στιγμής ο Μηχανισμός Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (Recovery and Resilience Facility - RRF) έχει πετύχει τους στόχους του, υπάρχει όμως περιθώριο βελτίωσης όσον αφορά την ευελιξία και τη βελτίωση των διοικητικών ικανοτήτων των αρχών των κρατών μελών, εισήγηση η οποία αφορά και την Κύπρο καθώς υπάρχουν «ορισμένα ρίσκα καθυστερήσεων», σύμφωνα με την ενδιάμεση αξιολόγηση του προγράμματος από την Κομισιόν, η οποία δόθηκε στη δημοσιότητα την Τετάρτη, στα μισά της διάρκειας του προγράμματος που ξεκίνησε τον Φεβρουάριο του 2021.

Όσον αφορά τους τομείς όπου μπορούν να υπάρξουν βελτιώσεις πανευρωπαϊκά, η μελέτη της Κομισιόν αναφέρει πως χρειάζεται ευελιξία στον σχεδιασμό και στην εφαρμογή των εθνικών σχεδίων ανάκαμψης, ώστε να εξασφαλίζεται πως τα μέτρα που περιέχουν θα έχουν συνεχή προστιθέμενη αξία και θα εφαρμόζονται ομαλά.

Παράλληλα, κλειδί για την ταχεία εφαρμογή των σχεδίων ανάκαμψης είναι η επαρκής διοικητική ικανότητα στα ίδια τα κράτη μέλη, όπως και η στενή συμμετοχή των περιφερειακών και τοπικών αρχών, καθώς και των κοινωνικών εταίρων.

Η Κομισιόν δημοσιεύει δεδομένα για την εφαρμογή του Μηχανισμού στην Κύπρο όπως και για όλα τα άλλα κράτη μέλη, στο πλαίσιο της αξιολόγησης. Ειδικότερα, μέχρι στιγμής έχουν εκταμιευθεί για την Κύπρο 236,67 εκατ. ευρώ σε χρηματοδοτήσεις (από 1,02 δις ευρώ που αναλογούν στη χώρα) και 26,04 εκατ. ευρώ σε δάνεια (από 200 εκατ. ευρώ).

Σύμφωνα με την καταγραφή του πόσοι στόχοι και ορόσημα έχουν εκπληρωθεί μέχρι στιγμής σε επίπεδο κρατών μελών (σε πίνακα ο οποίος ανανεώθηκε στις 31 Ιουλίου 2023), σημειωνόταν πως η Κύπρος είχε εκπληρώσει μόλις 14 από τους 73 στόχους που περιλαμβάνονταν στον ενδεικτικό προγραμματισμό για εκπλήρωση κατά το πρώτο τρίμηνο του 2023, και από 271 συνολικά ορόσημα και στόχους.

Ρίσκα καθυστερήσεων

Συνδυάζοντας τις εισηγήσεις προς την Κύπρο στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου και την πρόοδο στην εφαρμογή του Σχεδίου Ανάκαμψης, η Κομισιόν σημειώνει στο σχετικό μέρος της έκθεσης πως η εφαρμογή των συστάσεων βρίσκεται «σε εξέλιξη, με ορισμένα ρίσκα καθυστερήσεων να έχουν εντοπιστεί» («underway, with some risks of delays identified»).

Η Κομισιόν εισηγείται στην Κύπρο, καθώς και στην Τσεχία και την Πορτογαλία που βρίσκονται στην ίδια κατηγορία, την «επιτάχυνση της εφαρμογής του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, εξασφαλίζοντας επίσης επαρκή διοικητική ικανότητα» («Accelerate the implementation of its recovery and resilience plan, also by ensuring an adequate administrative capacity»).

Όσον αφορά τα άλλα κράτη μέλη, μόνο στις περιπτώσεις της Ουγγαρίας και της Πολωνίας καταγράφεται «σημαντική καθυστέρηση» («significantly delayed»), ενώ «σημαντικά ρίσκα καθυστερήσεων» («significant risks») καταγράφονται όσον αφορά την εν εξελίξει εφαρμογή των συστάσεων για τη Γερμανία και την Ιρλανδία.

Τα υπόλοιπα κράτη μέλη θεωρείται πως διατρέχουν πιο μειωμένο κίνδυνο καθυστερήσεων στην εφαρμογή των συστάσεων: Για ορισμένα κράτη μέλη (όπου η εφαρμογή βρίσκεται σε εξέλιξη) καταγράφονται «αυξανόμενα ρίσκα καθυστερήσεων» (Ιταλία, Ρουμανία, Βουλγαρία, Σλοβενία, Βέλγιο), και «καθόλου ρίσκα καθυστερήσεων» (Εσθονία, Γαλλία, Λουξεμβούργο, Κάτω Χώρες, Σουηδία, Φινλανδία).

Τέλος, για εννέα κράτη μέλη σημειώνεται πως η εφαρμογή των συστάσεων «προχωρεί ικανοποιητικά» («well underway»), με «κάποιες προκλήσεις» για τρία από αυτά (Ελλάδα, Ισπανία, Σλοβακία) και «καθόλου προκλήσεις» για τα υπόλοιπα (Δανία, Κροατία, Λετονία, Λιθουανία, Μάλτα, Αυστρία).

Μεταρρυθμίσεις στην Κύπρο

Στο πλαίσιο της παρουσίασης απτών παραδειγμάτων μεταρρυθμίσεων που πραγματοποιήθηκαν στα κράτη μέλη στο πλαίσιο του Μηχανισμού, η Κομισιόν περιλαμβάνει ως ενδεικτικό παράδειγμα σημαντικής μεταρρύθμισης τις προσπάθειες που έγιναν στην Κύπρο για αντιμετώπιση του επιθετικού φορολογικού σχεδιασμού.

«Για να διασφαλίσει ότι οι πληρωμές από πολυεθνικές επιχειρήσεις δεν θα φεύγουν από την ΕΕ χωρίς να φορολογούνται, η Κύπρος υιοθέτησε μια μεταρρύθμιση που εισάγει φόρο στην πηγή στις εξερχόμενες πληρωμές προς "μη συνεργάσιμες" δικαιοδοσίες», αναφέρεται στην αξιολόγηση της Κομισιόν, που κάνει λόγο για σημαντικό βήμα που θα ανοίξει το δρόμο για μελλοντικές δράσεις.

Επίσης, στο τμήμα της έκθεσης που αφορά τη μελέτη περιπτώσεων (case study) μέτρων για στήριξη των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, καταγράφεται πως η Κύπρος είναι το κράτος μέλος με τα περισσότερα μέτρα για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις (πάνω από 40), λίγο πάνω από την Ιταλία.

Ορισμένα άλλα από τα πιο σημαντικά έργα και μεταρρυθμίσεις που περιλαμβάνονται στο Σχέδιο Ανάκαμψης της Κύπρου και που καταγράφει η Κομισιόν, αφορούν μεταξύ άλλων την αναβάθμιση των κρατικών νοσοκομείων, την αντιμετώπιση των ανεπαρκειών του συστήματος τίτλων ιδιοκτησίας, τη χρηματοδότηση για νεοφυείς και καινοτόμες καθώς και μικρομεσαίες εταιρείες, τη δημιουργία ψηφιακού κέντρου πληροφόρησης και αδειοδότησης (one-stop shop) για έργα ανανεώσιμης ενέργειας και ενεργειακής αναβάθμισης κτηρίων, καθώς και τη στήριξη του καλωδίου ηλεκτρικής διασύνδεσης με την ηπειρωτική Ευρώπη (Great Sea Interconnector).

Πανευρωπαϊκά, σύμφωνα με την ανάλυση της Κομισιόν, πάνω από 1150 ορόσημα και στόχοι που είχαν θέσει τα κράτη μέλη για μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις στο πλαίσιο του προγράμματος είχαν εκπληρωθεί, παράλληλα με την εκταμίευση σχεδόν 225 δις ευρώ σε όλη την Ευρώπη, εκ των οποίων 67 δις ευρώ ως προπληρωμές για να δοθεί ώθηση σε επενδύσεις.

Σύμφωνα με εκτιμήσεις της Κομισιόν, το μισό περίπου της αναμενόμενης αύξησης σε δημόσιες επενδύσεις μεταξύ του 2019 και του 2025 θα αποτελεί αποτέλεσμα επενδύσεων που χρηματοδοτήθηκαν από τον προϋπολογισμό της ΕΕ, ιδιαίτερα από το RRF.

Αναφερόμενη στο πρόγραμμα πλαίσιο NextGenerationEU, μεγέθους 800 δις ευρώ, στο πλαίσιο του οποίου δημιουργήθηκε το RRF, η Πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν σημείωσε σε γραπτή δήλωσή της πως συνεχίζει να υποστηρίζει την οικονομική ανάκαμψη και να προωθεί θετικές αλλαγές σε ολόκληρη την ΕΕ.

«Έχουμε δει περισσότερη χρηματοδότηση από ό,τι ποτέ για έργα ενεργειακής απόδοσης, ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και ψηφιοποίησης», σημείωσε, προσθέτοντας πως μέσω του προγράμματος δόθηκε στήριξη σε νέους να αποκτήσουν δεξιότητες, καθώς και στην αναβάθμιση της  βιομηχανίας μηδενικών εκπομπών.

«Η σημερινή ενδιάμεση αξιολόγηση παρουσιάζει αυτά τα επιτεύγματα και δείχνει το δρόμο προς το 2026», πρόσθεσε η κ. Φον ντερ Λάιεν.

Οι στόχοι της ίδρυσης του RRF το 2021 ήταν η στήριξη της ανάκαμψης των κρατών μελών από τις επιπτώσεις της πανδημίας της COVID-19, και η ενίσχυση της ανθεκτικότητας τους μέσω της προώθησης της πράσινης και της ψηφιακής μετάβασης και της βελτίωσης της ανταγωνιστικότητάς τους.

Ο μηχανισμός αξιοποιήθηκε ακόμα για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία το 2022.