Πρόκληση, αλλά και ευκαιρία για την Κύπρο ο ελάχιστος φόρος 15% για τις πολυεθνικές

Έστω και την υστάτη, στην τελευταία της συνεδρία για το 2024, η Βουλή των Αντιπροσώπων ενέκρινε το νόμο με τίτλο «Ο Περί Εξασφάλισης Παγκοσμίου Ελάχιστου Επιπέδου Φορολογίας των Ομίλων Πολυεθνικών Επιχειρήσεων και των Εγχώριων Ομίλων Μεγάλης Κλίμακας στην Ένωση Νόμος του 2024» (ο «Νόμος») μέσω του οποίου ο Πυλώνας Δύο εισήλθε στην κυπριακή πραγματικότητα. O Νόμος θα ισχύσει επίσημα μετά τη δημοσίευση του στην Επίσημη Εφημερίδα της Δημοκρατίας. Είμαστε όντως το τελευταίο Κράτος Μέλος που ψήφισε το Νόμο, όπως υποχρεούμαστε από την σχετική Ευρωπαϊκή Οδηγία. Το κάναμε όμως και αυτό είναι θετικό.

Ο Πυλώνας Δύο είναι μία από τις δυο κύριες δράσεις (οι οποίες φέρουν την ονομασία «Πυλώνας Ένα» και «Πυλώνας Δύο» αντίστοιχα) του Οργανισμού για την Οικονομική Συνεργασία και Ανάπτυξη («ΟΟΣΑ») και αποσκοπούν στην αντιμετώπιση των (φορολογικών) προκλήσεων που πηγάζουν από την ψηφιοποίηση της παγκόσμιας οικονομίας.

Οι κύριες πρόνοιες του Πυλώνα Δύο περιγράφονται στους Πρότυπους Κανόνες («Πρότυποι Κανόνες») του ΟΟΣΑ (οι οποίοι αριθμούν περίπου 70 σελίδες) με επεξηγήσεις για τους εν λόγω κανόνες να παρέχονται σε ένα άλλο κείμενο το οποίο ανανεώνεται σε τακτά χρονικά διαστήματα και το οποίο αριθμεί πέραν των 300 σελίδων μέχρι σήμερα («Επεξηγηματικοί Κανόνες»), συνθέτοντας μια νέα νομοθεσία η οποία είναι άνευ προηγουμένου περίπλοκη.

Ο Πυλώνας Δύο υιοθετήθηκε από την Ευρωπαϊκή Ένωση («ΕΕ») μέσα από την «ΟΔΗΓΙΑ (ΕΕ) 2022/2523 της 14ης Δεκεμβρίου 2022 σχετικά με την εξασφάλιση παγκόσμιου ελάχιστου επιπέδου φορολογίας των ομίλων πολυεθνικών επιχειρήσεων και των εγχώριων ομίλων μεγάλης κλίμακας στην Ένωση» (η «Οδηγία»). Η Οδηγία ακολουθεί σ’ ένα μεγάλο βαθμό τις πρόνοιες των Πρότυπων Κανόνων με κάποιες διαφοροποιήσεις, οι οποίες κρίθηκαν αναγκαίες για την συμμόρφωση της Οδηγίας με τις γενικές Αρχές του Ευρωπαϊκού Δικαίου.

Ωστόσο, ο Πυλώνας Δύο επηρεάζει μόνο τους πολυεθνικούς και εγχώριους ομίλους με συνολικό ετήσιο κύκλο εργασιών τουλάχιστον 750 εκατ. ευρώ, βάσει των ενοποιημένων οικονομικών τους καταστάσεων. Τέτοιου μεγέθους όμιλοι θα πληρώνουν τον συμπληρωματικό αυτό φόρο, όπου ο πραγματικός φορολογικός συντελεστής επί των (προσαρμοσμένων) λογιστικών τους κερδών σε κάθε ξεχωριστή δικαιοδοσία είναι χαμηλότερος του 15%, όπως αυτός υπολογίζεται με βάση τον κλασσικό Περί Φορολογίας του Εισοδήματος Νόμο της κάθε χώρας.

Συνοπτικά ο Πυλώνας Δύο αποτελείται από δυο αλληλοσυνδεόμενους (και αλληλοσυμπληρούμενους) κανόνες οι οποίοι λειτουργούν κατά τον εξής τρόπο:

• Κανόνας Συμπερίληψης Εισοδήματος («IIR»): Ο κανόνας IIR (ο οποίος εφαρμόζεται από το 2024) είναι ο κύριος κανόνας του Πυλώνα Δύο και εφαρμόζεται κατά προτεραιότητα σε σχέση με τον κανόνα UTPR, ο οποίος περιγράφεται πιο κάτω. Σύμφωνα με τον κανόνα IIR η οντότητα που βρίσκεται πιο ψηλά στην ιεραρχία ενός ομίλου για τον οποίο εφαρμόζονται οι κανόνες, οφείλει να υπολογίσει και να εισπράξει σε σχέση με κάθε δικαιοδοσία οποιοδήποτε ποσό φόρου το οποίο υπολείπεται του 15%.
• Κανόνας UTPR: Ο κανόνας UTPR (ο οποίος εφαρμόζεται πρακτικά από το 2025) δρα επικουρικά σε σχέση με τον κανόνα IIR και εφαρμόζεται μόνο στην περίπτωση όπου για οποιοδήποτε λόγο δεν υπάρχει επαρκής φορολόγηση σύμφωνα με τον κανόνα IIR. Σε αντίθεση με τον κανόνα IIR οποιοσδήποτε οφειλόμενος συμπληρωματικός φόρος επιμερίζεται μεταξύ των κρατών τα οποία εφαρμόζουν τον κανόνα UTPR επί της βάσης ορισμένων κριτηρίων. Επιπρόσθετα, και πάλι σε αντίθεση με τον κανόνα IIR ο οποίος μπορεί να έχει τη μορφή συμπληρωματικού φόρου μόνο, τα κράτη τα οποία εφαρμόζουν τον κανόνα UTPR έχουν την διακριτική ευχέρεια για τον τρόπο που θα επιτύχουν την ελάχιστη φορολόγηση της έκαστης δικαιοδοσίας (είτε αυτό είναι συμπληρωματικός φόρος ή με περιορισμό φορολογικής έκπτωσης συγκεκριμένων δαπανών).

Συμπληρωματικά και προαιρετικά, τα κράτη έχουν την ευχέρεια να θεσπίσουν το δικό τους Εγχώριο Συμπληρωματικό Φόρο («ΕΣΦ»), ο οποίος θα εφαρμόζεται κατά προτεραιότητα τόσο σε σχέση με τον κανόνα IIR όσο και με τον κανόνα UTPR και θα έχει ως στόχο την είσπραξη του οφειλόμενου φόρου από το συγκεκριμένο κράτος χαμηλής φορολόγησης (όπως η Κύπρος), ανεξαρτήτως που εδρεύει η τελική μητρική εταιρεία του ομίλου. Εάν ο ΕΣΦ πληροί συγκεκριμένα κριτήρια τότε θεωρείται ως «Εγκεκριμένος» ΕΣΦ έχοντας συγκεκριμένες διευκολύνσεις διαδικαστικής φύσης.

Ο Νόμος προβλέπει την πλήρη εφαρμογή του κανόνα IIR από το 2024 και του κανόνα UTPR από το 2025. Σε σχέση με τον κανόνα IIR και τον κανόνα UTPR, ο Νόμος ακολουθεί σε μεγάλο βαθμό το λεκτικό της Οδηγίας και περιλαμβάνει επίσης κάποιες πρόνοιες των Επεξηγηματικών Κανόνων, οι οποίες κρίθηκαν ως αναγκαίες για την λειτουργία του Νόμου. Ο Νόμος περιλαμβάνει επίσης Κυπριακό ΕΣΦ (από το 2025) ο οποίος όμως συνειδητά και στρατηγικά δεν είναι «Εγκεκριμένος» καθώς σε αντίθεση με τους Επεξηγηματικούς Κανόνες επιτρέπει (μεταξύ άλλων) την κατανομή των φόρων, οι οποίοι επιβάλλονται υπό το φορολογικό καθεστώς των ελεγχόμενων αλλοδαπών εταιρειών σε εταιρείες που έχουν την τοποθεσία τους, για τους σκοπούς του Νόμου στην Κύπρο.

Η καθυστέρηση στην ψήφιση του Νόμου οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στις αργοπορημένες πιέσεις που δέχτηκε το Υπουργείο Οικονομικών (ΥπΟικ) από πολλούς ενδιαφερόμενους φορείς για αναβολή υιοθέτησης της νομοθεσίας κατά ένα χρόνο με κύρια αιτιολογία τη μη ετοιμότητα των επηρεαζόμενων φορολογούμενων.

Τέτοια αναβολή θα καθιστούσε την Κύπρο ως το μόνο κράτος μέλος της ΕΕ που, κατά παράβαση, δεν θα υιοθετούσε την σχετική υποχρεωτική Οδηγία με ότι αυτό συνεπάγεται. Αναβολή θα σήμαινε επίσης την απώλεια εκατομμυρίων φορολογικών εσόδων που απλά οι εταιρείες αυτές θα πλήρωναν σε άλλα κράτη.

Αποδίδω τα εύσημα στο ΥπΟικ και στα στελέχη του τμήματος πολιτικής του, καθώς και στο Τμήμα Φορολογίας (ΤΦ) για την ταχύτητα, την αποτελεσματικότητα και τη μεθοδικότητα που επέδειξαν κατά την επεξεργασία του Νόμου τα τελευταία δύο και πλέον χρόνια, καθώς και την διορατικότητα που είχαν σε σχέση με τον τρόπο εφαρμογής του ΕΣΦ. Αναμένω ότι ο ΕΣΦ όχι μόνο θα διατηρήσει την ανταγωνιστικότητα της Κύπρου αλλά θα αποτελέσει και πόλο έλξης για τους νέους πολυεθνικούς ομίλους να μεταφέρουν τις δραστηριότητές τους στη χώρα μας στο εγγύς μέλλον.

Η προσέγγιση και στάση του ΥπΟικ, του ΤΦ αλλά και της Βουλής ήταν η πλέον υπεύθυνη ως προς τις υποχρεώσεις μας προς την ΕΕ, ως προς την επαύξηση της αξιοπιστίας μας αλλά και ως προς την ενίσχυση των κρατικών ταμείων.

Αναμφισβήτητα χρειάζονται και άλλες δράσεις προκειμένου να παραμείνουμε ανταγωνιστικοί σε σχέση με πολλές άλλες χώρες, οι οποίες έχουν ήδη εφαρμόσει ή εξετάζουν την εφαρμογή αντισταθμιστικών μέτρων. Τίποτα δεν είναι στατικό. Οφείλουμε να δράσουμε αμέσως και να εισάξουμε έγκαιρα τα δικά μας αντισταθμιστικά μέτρα προτού βρεθούμε (γρηγορότερα ίσως από ότι θα αναμέναμε) να είμαστε θεατές αντί εκ των πρωταγωνιστών στην παγκόσμια επιχειρηματική σκηνή.

*Συνέταιρος Συμβουλευτικών Φορολογικών Υπηρεσιών PwC Κύπρου