Έρευνα: Από το κακό στο χειρότερο η άποψη της κοινής γνώμης για το σύστημα απονομής δικαιοσύνης

Η καίρια σημασία άμεσης αντιμετώπισης της συνεχιζόμενης κατάστασης καθυστερήσεων στην απονομή δικαιοσύνης στην Κύπρο υπογραμμίστηκε στο 4ο ετήσιο Συνέδριο της Μονάδας Δικονομικού Δικαίου της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Λευκωσίας, το οποίο πραγματοποιήθηκε με επιτυχία στις 14 Δεκεμβρίου, 2024.

Το συνέδριο, με θέμα «Δικαστικές Καθυστερήσεις που απειλούν το Κράτος Δικαίου» επικεντρώθηκε στις καθυστερήσεις που παρουσιάζονται στην εκδίκαση υποθέσεων στα κυπριακά δικαστήρια, το υφιστάμενο πλαίσιο λειτουργίας τους και τρόπους περαιτέρω βελτίωσής του, ενώ συζητήθηκαν και τα ευρωπαϊκά πρότυπα δικαστικής ανεξαρτησίας.

Μέσα από ουσιώδεις συζητήσεις και καίριες τοποθετήσεις τέθηκαν επί τάπητος οι κυριότερες παράμετροι που επηρεάζουν την άμεση απονομή δικαιοσύνης στην Κύπρο και οι λόγοι που αποτελούν απειλή για το κράτος δικαίου.

Εκ των βασικών συμπερασμάτων του συνεδρίου, τα οποία εξάχθηκαν από τις παρεμβάσεις κυπρίων και ξένων ομιλητών ήταν η προώθηση διαδικασίας για επίλυση αστικών υποθέσεων κάτω των 10.000 ευρώ μέσω της υποχρεωτικής διαμεσολάβησης αλλά και της διαδικασίας υποθέσεων ταχείας εκδίκασης για μικρές απαιτήσεις (μέχρι 3.000 ευρώ), τα οποία ήδη προωθούνται από το Υπουργείο Δικαιοσύνης και το Ανώτατο Δικαστήριο.

Με την εισαγωγή αυτών των δύο διαδικασιών, εκφράστηκε η άποψη πως θα αποφορτιστεί περαιτέρω ο όγκος υποθέσεων στο δικαστικό σύστημα, ο οποίος ξεκίνησε ήδη να αποφορτίζεται από τον περασμένο Σεπτέμβριο όταν και εισάχθηκαν οι νέοι κανονισμοί πολιτικής δικονομίας, που είχαν ως αποτέλεσμα τη μείωση καταχώρισης νέων υποθέσεων κοντά στο 50%.

Το Συνέδριο χαιρέτισαν ο Πρόεδρος της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Νομικών, κ. Νίκος Τορναρίτης, η Διευθύντρια της Σχολής Δικαστών, κ. Ρέα Λιμνατίτου, η Επίτροπος Νομοθεσίας, κ. Λουΐζα Ζαννέτου, ο Πρόεδρος του Παγκύπριου Δικηγορικού Συλλόγου, κ. Μιχάλης Βορκάς και ο Κοσμήτορας της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Λευκωσίας, Καθηγητής Αχιλλέας Αιμιλιανίδης.

Στον χαιρετισμό του, ο πρόεδρος της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Νομικών, κ. Νίκος Τορναρίτης, τόνισε ότι η απονομή της δικαιοσύνης πέραν από δίκαιη πρέπει να είναι και έγκαιρη. Διαβεβαίωσε, δε, ότι το κοινοβούλιο είναι αρωγός σε κάθε προσπάθεια που αποσκοπεί στην ενίσχυση της αποτελεσματικότητας του δικαστικού συστήματος, με συνέπεια και υπευθυνότητα.

Η Διευθύντρια της Σχολής Δικαστών, κ. Ρέα Λιμνατίτου στη δική της παρέμβαση επισήμανε πως μια εκ των βασικών αρχών του κράτους δικαίου είναι η αποτελεσματική δικαστική προστασία. Επισήμανε ωστόσο ότι η κριτική, που καταλήγει σε απαξίωση της δικαιοσύνης, δημιουργεί επικίνδυνες συνθήκες για την κοινωνία.

Η Επίτροπος Νομοθεσίας, κ. Λουίζα Χριστοδουλίδου Ζαννέτου, σχολίασε πως η αργή δικαιοσύνη δεν είναι δικαιοσύνη. Τόνισε ότι η καθυστέρηση αποτελεί όχι μόνο πλήγμα για τη θεμελιώδη αρχή του κράτους δικαίου, αλλά και παραβίαση του ίδιου του δικαιώματος των πολιτών στη δίκαιη δίκη, όπως κατοχυρώνεται από την Ευρωπαϊκή Σύμβαση Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και το ίδιο το σύνταγμα.

Ο Πρόεδρος του Παγκύπριου Δικηγορικού Συλλόγου, κ. Μιχάλης Βορκάς, στον δικό του χαιρετισμό επανέλαβε τις εισηγήσεις του Συλλόγου για περιορισμό των καθυστερήσεων, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στη συμβολή της τεχνολογίας, στις προσλήψεις αλλά και στην εξειδίκευση των δικαστών.

Χαιρετίζοντας το Συνέδριο, ο Κοσμήτορας της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Λευκωσίας, Καθηγητής Αχιλλέας Αιμιλιανίδης, αναφέρθηκε, μεταξύ άλλων, στις τρεις μεγάλες προκλήσεις στην απονομή δικαιοσύνης: την ποιότητα, την ταχύτητα και την εκτέλεση των δικαστικών αποφάσεων. Επισήμανε ότι παρότι υπάρχουν προβλήματα και στις τρεις κατηγορίες, η ταχύτητα είναι κεντρικής σημασίας καθώς οι καθυστερήσεις στην κυπριακή αστική δικαιοσύνη είναι τεράστιες.

Μεταξύ των ομιλητών ήταν επίσης ο κ. Άγγελος Μπίνης, εκπροσωπώντας την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ο κ. Tigran Karapetyan εκ μέρους του Συμβουλίου της Ευρώπης, η κ. Θεανώ Μαυρομουστάκη, από τη Γενική Εισαγγελία και πάνω από 20 άλλοι δικηγόροι και ακαδημαϊκοί από την Κύπρο και το εξωτερικό.

Η άποψη των πολιτών

Κατά τη διάρκεια του Συνεδρίου έγινε παρουσίαση και ανάλυση των ευρημάτων ποσοτικής έρευνας γνώμης σε σχέση με την ποιότητα της πολιτικής Δικαιοσύνης στην Κύπρο. Την έρευνα διενήργησε για τρίτη συνεχή χρονιά η IMR/Πανεπιστήμιο Λευκωσίας.

Από αυτήν προέκυψαν τα εξής συμπεράσματα:

● Το σύστημα απονομής δικαιοσύνης βρέθηκε στο χειρότερό του επίπεδο το 2024 με το 47% των συμμετεχόντων να δηλώνει πως δεν είναι καθόλου ικανοποιημένο (40% το 2023, 32% το 2022). Μόλις 19% (21% το 2023, 25% το 2022) δήλωσε Πολύ/Αρκετά ικανοποιημένο.

● To 27% (24% το 2023, 21% το 2022) των συμμετεχόντων δήλωσε πως δεν είναι καθόλου ικανοποιημένο από την ποιότητα των δικαστικών αποφάσεων και το 43% (45% το 2023, 48% το 2022) ότι είναι λίγο ικανοποιημένο.

● Η μη ικανοποίηση για την ποιότητα των αποφάσεων βασίζεται κατά 39% στην καθυστέρηση στην έκδοση των αποφάσεων, κατά 36% στη διαφθορά και κατά 33% στις μη νομικά τεκμηριωμένες αποφάσεις.

Το Συνέδριο διοργανώθηκε από το Oxygen for Democracy, σε συνεργασία με τη Μονάδα Δικονομικού Δικαίου του Πανεπιστημίου Λευκωσίας και υπό την αιγίδα του Παγκύπριου Δικηγορικού Συλλόγου. Τον γενικό συντονισμό του Συνεδρίου είχε ο Δρ. Νικόλας Κυριακίδης, Μέλος του Διδακτικού Προσωπικού της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Λευκωσίας και δικηγόρος.