Καταρρέει το επιχειρηματικό μοντέλο της Γερμανίας-Τι σημαίνει για την Ευρώπη

Τα τελευταία τρία χρόνια, η μεγαλύτερη οικονομία της Ευρώπης, η Γερμανία βυθίζεται αργά αλλά σταθερά στην κρίση. Η χώρα δεν έχει δει ουσιαστική τριμηνιαία αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ από τα τέλη του 2021 και το ετήσιο ΑΕΠ πρόκειται να συρρικνωθεί για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά.

Η βιομηχανική παραγωγή, εξαιρουμένων των κατασκευών, κορυφώθηκε το 2017 και έκτοτε έχει μειωθεί κατά 16%.

Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα διαθέσιμα στοιχεία, οι εταιρικές επενδύσεις μειώθηκαν σε 12 από τα τελευταία 20 τρίμηνα και βρίσκονται πλέον σε επίπεδο που παρατηρήθηκε τελευταία κατά τη διάρκεια του πρώιμου σοκ της πανδημίας.

Οι άμεσες ξένες επενδύσεις μειώνονται επίσης απότομα.

Το φως στον ορίζοντα είναι δύσκολο να ανιχνευθεί. Και όπως αναφέρουν οι Financial Times σε ανάλυσή τους, στην τελευταία του πρόβλεψη, το ΔΝΤ αναφέρει ότι το γερμανικό ΑΕΠ θα αυξηθεί κατά μόλις 0,8% το επόμενο έτος.

Από τις μεγαλύτερες και πλουσιότερες οικονομίες του κόσμου, μόνο η Ιταλία αναμένεται να αναπτυχθεί τόσο αργά.

Δύσκολες ώρες για τη μεταποίηση στη Γερμανία

Τα πράγματα είναι ακόμα πιο ζοφερά στον τομέα της μεταποίησης, όπου η Γερμανία είναι η παραδοσιακή δύναμη της Ευρώπης.

Η Volkswagen έχει προειδοποιήσει για κλείσιμο εργοστασίων για πρώτη φορά στην ιστορία της. Η 212χρονη Thyssenkrupp, κάποτε σύμβολο της γερμανικής βιομηχανικής ισχύος, έχει βαλτώσει σε μια μάχη στην αίθουσα συνεδριάσεων για το μέλλον της χαλυβουργικής μονάδας της, με χιλιάδες θέσεις εργασίας σε κίνδυνο.

Η κατασκευάστρια ελαστικών Continental επιδιώκει να διακόψει την ταλαιπωρημένη δραστηριότητα της αυτοκινητοβιομηχανίας ύψους 20 δισ. ευρώ. Τον Σεπτέμβριο, το οικογενειακό ναυπηγείο Meyer Werft, ηλικίας 225 ετών, απέφυγε στο παρά πέντε τη χρεοκοπία με κρατική διάσωση 400 εκατ. ευρώ.

Ο Robin Winkler, επικεφαλής οικονομολόγος της Deutsche Bank στη Γερμανία, χαρακτηρίζει την πτώση της βιομηχανικής παραγωγής «την πιο έντονη ύφεση» στη μεταπολεμική ιστορία της Γερμανίας. Και δεν είναι ο μόνος.

«Το επιχειρηματικό μοντέλο της Γερμανίας βρίσκεται σε σοβαρό κίνδυνο — όχι κάποια στιγμή στο μέλλον, αλλά εδώ και τώρα», προειδοποίησε τον Σεπτέμβριο ο Siegfried Russwurm, πρόεδρος της Ομοσπονδίας Γερμανικών Βιομηχανιών (BDI).

Το ένα πέμπτο της εναπομείνασας βιομηχανικής παραγωγής της Γερμανίας θα μπορούσε να εξαφανιστεί έως το 2030, είπε. «Η αποβιομηχάνιση είναι ένας πραγματικός κίνδυνος».

Πολιτική αστάθεια

Αυτές οι τρομερές προβλέψεις έρχονται σε μια περίοδο αυξανόμενης πολιτικής αστάθειας. Οι σχέσεις μεταξύ των κομμάτων στον εύθραυστο συνασπισμό του καγκελαρίου Όλαφ Σολτς – σοσιαλδημοκράτες, πράσινοι και φιλελεύθεροι – βρίσκονται στο πάτο, με τις πολιτικές διαφορές τους τώρα τόσο βαθιές που πολλοί αναμένουν ότι η συμμαχία θα μπορούσε να καταρρεύσει σε λίγες εβδομάδες, οδηγώντας σε πρόωρες εκλογές.

Οικονομολόγοι και ηγέτες επιχειρήσεων αποδίδουν τα οικονομικά δεινά της Γερμανίας στο υψηλό ενεργειακό κόστος, στους υψηλούς εταιρικούς φόρους και στο υψηλό κόστος εργασίας, καθώς και σε αυτό που περιγράφουν ως υπερβολική γραφειοκρατία.

Αυτά τα ζητήματα έχουν επιδεινωθεί από την έλλειψη ειδικευμένων εργαζομένων και τη δεινή κατάσταση των υποδομών της χώρας μετά από δεκαετίες υποεπενδύσεων.

Εν τω μεταξύ, σύμφωνα με τη στατιστική υπηρεσία της χώρας, οι νευρικοί Γερμανοί καταναλωτές εξοικονομούν τώρα το 11,1% του εισοδήματός τους, διπλάσιο από τους ομοτίμους τους στις ΗΠΑ — επιβραδύνοντας έτσι την οικονομία ακόμη περισσότερο.

Η άλλη όψη

Δεν είναι όμως όλοι απαισιόδοξοι. «Η Γερμανία δεν βρίσκεται σε παρακμή», επιμένει ο πρόεδρος της Bundesbank, Joachim Nagel, επισημαίνοντας την ισχυρή αγορά εργασίας —ο αριθμός των ανέργων, στα 2,8 εκατομμύρια, βρίσκεται στο χαμηλότερο επίπεδο της τελευταίας δεκαετίας— και τους ισχυρούς ισολογισμούς των γερμανικών εταιρειών.

«Η Γερμανία ως επιχειρηματική τοποθεσία είναι καλύτερη από τη σημερινή της φήμη», πρόσθεσε ο Nagel.

Ωστόσο, το Γερμανικό Συμβούλιο Οικονομικών Εμπειρογνωμόνων προειδοποιεί ότι η χώρα αντιμετωπίζει μια νέα κανονικότητα χαμηλής ανάπτυξης και κακών οικονομικών επιδόσεων.

Εκτιμά ότι ο δυνητικός ρυθμός ανάπτυξης – ο ρυθμός με τον οποίο η οικονομία μπορεί να επεκταθεί χωρίς υπερθέρμανση – είναι τώρα μόλις 0,4%, από το ήδη χαμηλό 1,4%, λόγω των ελλείψεων εργατικού δυναμικού και της κακής αύξησης της παραγωγικότητας.

Schadenfreude

Και όπως επισημαίνουν οι FT μετά από χρόνια νουθεσιών από το Βερολίνο σχετικά με τη μεταρρύθμιση και τη δημοσιονομική πειθαρχία, η υπόλοιπη Ευρώπη μπορεί πλέον δικαίως να αισθάνεται ένα αίσθημα schadenfreude. Αλλά αν η ατμομηχανή της ΕΕ βρίσκεται σε κρίση, ολόκληρο το μπλοκ υποφέρει.

Σχεδόν τα δύο τρίτα όλων των εισαγωγών της Γερμανίας προέρχονται από άλλα κράτη της ΕΕ και η ομοσπονδιακή δημοκρατία αντιπροσωπεύει το ένα τέταρτο του ΑΕΠ της ΕΕ. Σε συνδυασμό με τα πολιτικά και οικονομικά δεινά της Γαλλίας, αυτό κινδυνεύει να αποσταθεροποιήσει την ευρύτερη ΕΕ.

«Για 15 χρόνια, η γερμανική οικονομία έμοιαζε με ένα πλοίο που έπλεε με δυνατό ούριο άνεμο», λέει ο Clemens Fuest, πρόεδρος της οικονομικής δεξαμενής σκέψης Ifo με έδρα το Μόναχο, επισημαίνοντας την ισχυρή ανάπτυξη της απασχόλησης, τα δημοσιονομικά πλεονάσματα και τα κέρδη της βιομηχανίας, τις μεταρρυθμίσεις της αγοράς, τα χαμηλά επιτόκια, το φθηνό ρωσικό αέριο και το δυναμικό παγκόσμιο εμπόριο. «Τώρα αντιμετωπίζει έναν πολύ σκληρό αντίθετο άνεμο».

Αναπτυσσόμενη χώρα

Σε μια καυστική ομιλία που έγινε viral το καλοκαίρι, ο διευθύνων σύμβουλος της Deutsche Börse, Theodor Weimer, διατύπωσε την αυξανόμενη απόγνωση που νιώθουν πολλοί στην επιχειρηματική ελίτ της Γερμανίας, λέγοντας ότι το έθνος τους κινδυνεύει να γίνει «αναπτυσσόμενη χώρα».

Υποστήριξε επίσης ότι διεθνείς επενδυτές θεωρούν την κυβέρνηση «ανόητη» καθώς μετατρέπει τη χώρα σε «μαγαζί με σκουπίδια».

Καθώς τα οικονομικά σύννεφα έχουν συγκεντρωθεί, η ρητορική του Σολτς έχει αρχίσει να αλλάζει.

Τον Ιούλιο, το υπουργικό του συμβούλιο ενέκρινε μια σειρά μεταρρυθμίσεων που αποσκοπούν στην τόνωση της ανάπτυξης, συμπεριλαμβανομένων κινήτρων για επενδύσεις στις εταιρείες και επανεισόδου των εργαζομένων στην αγορά εργασίας, καθώς και ενεργειακές επιδοτήσεις για ορισμένες βιομηχανικές εταιρείες — αν και τα περισσότερα από αυτά τα μέτρα δεν έχουν ακόμη να θεσπιστεί.

Ο Σολτς υποσχέθηκε επίσης μια «νέα βιομηχανική ατζέντα», τον περασμένο μήνα καλώντας τους ηγέτες των επιχειρήσεων και τα αφεντικά των συνδικάτων σε μια σύνοδο κορυφής για να συζητήσουν τη διαφύλαξη των βιομηχανικών θέσεων εργασίας.

Ωστόσο, σε ένδειξη του πόσο εύθραυστος έχει γίνει ο συνασπισμός που ηγείται, δεν κάλεσε τον υπουργό Οικονομίας Ρόμπερτ Χάμπεκ του κόμματος των Πρασίνων, ούτε τον υπουργό Οικονομικών του, τον αρχηγό του FDP, Κρίστιαν Λίντνερ, ο οποίος διοργάνωσε τη δική του αντίπαλη στρογγυλή τράπεζα στο την ίδια μέρα.

Οι ηγέτες των επιχειρήσεων είναι δύσπιστοι ότι η σημερινή κυβέρνηση είναι ικανή να αλλάξει τα πράγματα προς το καλύτερο, επικαλούμενοι την αβεβαιότητα που προκαλείται από τις διαμάχες των συνασπισμών και τις διαρκώς μεταβαλλόμενες πολιτικές.

«Οι εταιρείες δεν μπορούν επί του παρόντος να βασίζονται στη γερμανική κυβέρνηση για να επιλύσει τις βαθύτερες αιτίες των προβλημάτων», λέει ο Rüter της AlixPartners.

Χάθηκαν χιλιάδες θέσεις εργασίας στη Γερμανία

Μετά από τρία χρόνια, έχουν χαθεί 300.000 θέσεις εργασίας στη βιομηχανία. Αυτή δεν είναι η κληρονομιά των πρώην κυβερνήσεων. Αυτό είναι το αποτέλεσμα της οικονομικής πολιτικής της τελευταίας τριετίας, τονίζουν οι FT.

Αυτό έδωσε ένα άνοιγμα για τον Φρίντριχ Μερτς, ηγέτη της αντιπολίτευσης των Χριστιανοδημοκρατών (CDU) — ο άνθρωπος που πολλοί στη Γερμανία αναμένουν ότι θα είναι ο επόμενος καγκελάριος της χώρας.

Το CDU έχει δημιουργήσει ισχυρό προβάδισμα στις δημοσκοπήσεις, παρόλο που μεγάλος αριθμός ψηφοφόρων θεωρεί το κόμμα και την πρώην ηγέτη του, Άνγκελα Μέρκελ, υπεύθυνους για πολλά από τα σημερινά δεινά της Γερμανίας.

Ο Μερτς, ωστόσο, προσπάθησε να ρίξει την ευθύνη απευθείας στον Σολτς: «Μετά από τρία χρόνια, χάθηκαν 300.000 βιομηχανικές θέσεις εργασίας», είπε σε πρόσφατη ομιλία του. «Αυτή δεν είναι η κληρονομιά των πρώην κυβερνήσεων… αυτό είναι το αποτέλεσμα της οικονομικής σας πολιτικής των τελευταίων τριών ετών».