Χρ. Χαραλάμπους: Η Domenica και πώς θα κινηθούν το 2024 ακίνητα, τουρισμός και ενέργεια

Με την Domenica Group να δραστηριοποιείται σε τρεις τομείς της οικονομίας-τουρισμό, ενέργεια και ακίνητα-, ο πρόεδρος του ομίλου, Χριστάκης Χαραλάμπους, παραθέτει τις εκτιμήσεις του για την πορεία των τριών αυτών ζωτικής σημασίας επιχειρηματικών πυλώνων, καθώς για την οικονομία γενικότερα.

Σε συνέντευξή του στο InBusinessNews, στο πλαίσιο του «IN Business Forecasting 2024», ο κ. Χαραλαμπούς εκφράζει την εκτίμηση ότι παρά τις γεωπολιτικές εξελίξεις στη περιοχή μας, ο τομέας του τουρισμού θα πάει καλύτερα από πέρσι.

Σύμφωνα με τον ίδιο, ο τομέας της ενέργειας, αν και σε αρχικά στάδια, φαίνεται ότι θα είναι ένας από τους βασικούς πυλώνες της οικονομίας μας τα επόμενα χρόνια, ενώ σε ό,τι αφορά τον τομέα των ακινήτων, υπογραμμίζει πως έχει αποδείξει επανειλημμένως τα τελευταία χρόνια ότι είναι κτισμένος σε στέρεες βάσεις και αποτελεί ιδανική επενδυτική λύση σε περιόδους αβεβαιότητας.

Αναφορικά με την Domenica, ο πρόεδρος του ομίλου επισημαίνει πως η εταιρεία υποδέχεται το 2024 έχοντας υπό κατασκευή πέραν των 20 αναπτυξιακών έργων, τονίζοντας παράλληλα πως το 2024 αποτελεί χρονιά ορόσημο και για τον πράσινο βραχίονα του Ομίλου, την Domenica Solar, που ειδικεύεται στις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας.

«Όσον αφορά τον τουρισμό, το 2023 ήταν μια από τις καλύτερες χρονιές. Ο όμιλός μας, έχοντας στην ιδιοκτησία του πέραν των 1000 τουριστικών κλινών, θα συνεχίσει να προσφέρει ανταγωνιστικό και ποιοτικό τουριστικό προϊόν», επισημαίνει.

• Διαβάστε εδώ: IN Business Forecasting 2024: Οι ηγέτες του κυπριακού επιχειρείν καταθέτουν τις προβλέψεις τους

Πώς βλέπετε να διαμορφώνεται το οικονομικό περιβάλλον το 2024, υπό το πρίσμα των πληθωριστικών πιέσεων, των υψηλών επιτοκίων και των απρόβλεπτα συνεχώς μεταβαλλόμενων γεωπολιτικών εξελίξεων;

Πράγματι, το 2024 φέρνει πληθώρα προκλήσεων για την παγκόσμια οικονομία, λόγω των γεωπολιτικών εξελίξεων στην Μέση Ανατολή και την Ουκρανία, της συνεχιζόμενης αύξησης του κόστους των αγαθών και ειδικά της ενέργειας, της αύξησης των επιτοκίων αλλά και των συνεχιζόμενων πληθωριστικών πιέσεων.

Παρόμοιες προκλήσεις εκτιμώ ότι θα βιώσει και η κυπριακή οικονομία, ιδιαίτερα αν αναλογιστεί κανείς την εξάρτηση της σε τέτοιες οικονομικές και πολιτικές εξελίξεις.

Παρόλα αυτά, οι αρχικές εκτιμήσεις για την οικονομία της χώρας παραμένουν αισιόδοξες, με διεθνείς και τοπικούς φορείς να προβλέπουν μια αύξηση του ΑΕΠ της τάξης του 2.7%, και την περεταίρω μείωση του πληθωρισμού.

Παράλληλα, ο κλάδος των ακινήτων, ένας από τους κλάδους στους οποίους δραστηριοποιούμαστε ως Domenica Group, εκπέμπει θετικά μηνύματα, με την πιο πρόσφατη έκθεση της Κεντρικής Τράπεζας να εκτιμά ότι η ζήτηση θα παραμείνει σε υψηλά επίπεδα.

Το 2023 έκλεισε με μια αύξηση των πωλητηρίων εγγράφων της τάξης του 16%, με τις μισές περίπου πωλήσεις να προέρχονται από ξένους αγοραστές.

Πιστεύω ότι εκτός από το ψηλό βιοτικό επίπεδο που προσφέρει η χώρα μας, οι πωλήσεις στην ξένη αγορά αυξήθηκαν και λόγω των διαχρονικών προσπαθειών της πολιτείας και του ιδιωτικού τομέα για την ανάδειξη της Κύπρου ως ιδανικού προορισμού για headquartering αλλά και για επενδυτικά ταμεία.

Ποιες εκτιμάτε πως είναι οι μεγαλύτερες και πιο δύσκολες προκλήσεις τις οποίες θα κληθεί να αντιμετωπίσει η κυπριακή οικονομία;

Οι δύο κυριότερες προκλήσεις θεωρώ πως θα είναι το αυξημένο κόστος και τα υψηλά επιτόκια.

Από την μια, το κόστος ζωής αυξάνεται ως συνέπεια των γεωπολιτικών εξελίξεων, του πληθωρισμού, της αύξησης των τιμών των πρώτων υλών και της ενεργειακής απομόνωσης του νησιού μας.

Από την άλλη τα υψηλά επιτόκια φέρνουν μείωση της επιχειρηματικής δραστηριότητας αλλά και των στεγαστικών δανείων, περιορίζοντας την ζήτηση από ντόπιους αγοραστές ακινήτων.

Κτισμένος σε στέρεες βάσεις ο τομέας των ακινήτων

Ποια εκτιμάτε θα είναι η πορεία του τομέα που δραστηριοποιήστε το 2024;

Ο Όμιλος μας δραστηριοποιείται σε τρεις τομείς της οικονομίας. Στον τουριστικό, στην ενέργεια και στον τομέα ακινήτων.

Ο τουρισμός, παρά τις γεωπολιτικές εξελίξεις στη περιοχή μας, εκτιμούμε ότι θα πάει καλύτερα από πέρσι, που ήταν μια εξαιρετική χρονιά.

Ο τομέας της ενέργειας, αν και σε αρχικά στάδια, φαίνεται ότι θα είναι ένας από τους βασικούς πυλώνες της οικονομίας μας τα επόμενα χρόνια.

Ο τομέας των ακινήτων στην Κύπρο έχει αποδείξει επανειλημμένως τα τελευταία χρόνια ότι είναι κτισμένος σε στέρεες βάσεις και αποτελεί ιδανική επενδυτική λύση σε περιόδους αβεβαιότητας.

Μάθαμε από τα λάθη του παρελθόντος και αυτό μας επέτρεψε να ανταπεξέλθουμε στις προκλήσεις που έφεραν μέσα σε μικρό χρονικό διάστημα τόσο η πανδημία του Covid-19, όσο και το εναλλασσόμενο γεωπολιτικό τοπίο.

Εκτιμώ λοιπόν ότι παρόλες τις δυσκολίες που αναλύσαμε ήδη, το 2024 θα έχει θετικό πρόσημο. Βέβαια, είναι σημαντικό να μην επαναπαυτούμε και να συνεχίσουμε να προσφέρουμε καλοσχεδιασμένες και καινοτόμες στεγαστικές λύσεις σε ντόπιους και ξένους αγοραστές.

Οι γεωπολιτικές αστάθειες στην περιοχή, θα μπορούσαν να αυξήσουν, τουλάχιστον στο εγγύς μέλλον, την ζήτηση από ξένους αγοραστές. Η Κύπρος θεωρείται μια ασφαλής εναλλακτική για επένδυση ή και μετεγκατάσταση τόσο για επιχειρήσεις όσο και για οικογένειες.

Την σταθεροποίηση του πληθωρισμού που παρατηρείται, ευελπιστούμε ότι θα ακολουθήσει και η μείωση των επιτοκίων, βοηθώντας στην ανάκαμψη τόσο της εγχώριας ζήτησης όσο και των αναπτυξιακών έργων γενικότερα.

Παράλληλα, υπάρχει αισιοδοξία για περεταίρω άντληση κεφαλαίων από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, μέσα στο 2024, κάτι που θα ενισχύσει τον κλάδο και την οικονομία του τόπου σημαντικά.

Ποιες είναι οι μεγαλύτερες τάσεις και αλλαγές του τομέα που αναμένετε το 2024;

Θεωρώ ότι η έμφαση που δίνεται τα τελευταία χρόνια στην δημιουργία έργων φιλικότερων προς το περιβάλλον θα συνεχιστεί. Με μεγάλη ικανοποίηση παρατηρώ ότι οι αγοραστές προτιμούν πλέον «πράσινες αναπτύξεις» και ενεργειακά αποδοτικότερα κτήρια, που υιοθετούν κριτήρια ESG.

Όλα τα έργα της Domenica Group είναι ενεργειακής απόδοσης «Α», χρησιμοποιώντας τις πλέον σύγχρονες πρακτικές για την ανακύκλωση νερού και υλικών, την χρήση της ηλιακής ενέργειας και την μείωση των ρύπων άνθρακα.

Παράλληλα, λόγω της αυξημένης προσφοράς, πιστεύω ότι οι εταιρείες ανάπτυξης γης θα στραφούν περισσότερο στην δημιουργία έργων που προσφέρουν υπηρεσίες και ανέσεις, ξεχωρίζοντας τους έτσι από τον ανταγωνισμό. Τέτοια έργα βελτιώνουν την ποιότητα ζωής των ενοίκων και αυξάνουν σημαντικά την μελλοντική αξία των ακινήτων. Μια τρανή απόδειξη είναι το Έργο μας Elements στη καρδιά της Πάφου.

Τα προβλήματα…

Ποια είναι τα σημαντικότερα προβλήματα που σήμερα ταλανίζουν τον τομέα σας και η επίλυση των οποίων κρίνεται από εσάς ως προτεραιότητα ενόψει της νέας χρονιάς;

Ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα που αντιμετωπίζει ο κλάδος των ακινήτων είναι η καθυστέρηση που παρατηρείται στην αδειοδότηση των αναπτυξιακών έργων. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την μείωση της προσφοράς, κάτι που συντείνει στο στεγαστικό πρόβλημα που παρατηρείται, ενώ αποτελεί και τροχοπέδη για μελλοντικές επενδύσεις.

Είναι λοιπόν επιτακτική η απλούστευση των υφιστάμενων χρονοβόρων διαδικασιών. Η αλήθεια είναι ότι το Υπουργείο Εσωτερικών αποδεικνύει τους τελευταίους μήνες ότι είναι πρόθυμο να ακούσει τις προτάσεις των επαγγελματιών του κλάδου, κάτι που μας δίνει μια συγκρατημένη αισιοδοξία.

Παράλληλα, ο κατασκευαστικός τομέας ταλανίζεται από την μεγάλη έλλειψη ανθρώπινου δυναμικού. Αυτό καθιστά τον επανασχεδιασμό των διαδικασιών που απαιτούνται για την απασχόληση εργαζομένων από τρίτες χώρες αδήριτη ανάγκη.

Ακόμα, η εκτόξευση του κατασκευαστικού κόστους τα τελευταία τρία χρόνια, που συνεχίζει λόγω των πληθωριστικών πιέσεων, έφερε αύξηση του ρίσκου και της αβεβαιότητας τόσο στους επενδυτές όσο και στους επαγγελματίες ανάπτυξης γης.

H Domenica Group στο 2024

Ποια είναι τα πλάνα και στρατηγική του οργανισμού σας για το 2024; Να αναμένουμε νέες αναπτύξεις και περαιτέρω εδραίωσή σας στην αγορά;

H Domenica Group υποδέχεται το 2024 έχοντας υπό κατασκευή πέραν των 20 αναπτυξιακών έργων.

Πρόσφατα ολοκληρώσαμε την παράδοση του “Universal Residences”, μιας οικιστικής ανάπτυξης 50 διαμερισμάτων στην περιοχή της Universal στην Πάφο και σύντομα παραδίδεται το Domenica Sea View Villas στη Χλώρακα, μια ανάπτυξη 71 ανεξάρτητων κατοικιών.

Παράλληλα, συνεχίζονται οι εργασίες για την ανέγερση του Elements, του μεγαλεπήβολου έργου μας στο κέντρο της Πάφου, που αποτελείται από 96 διαμερίσματα σε 4 κτήρια.

Πρόκειται για ένα καινοτόμο για τα δεδομένα της Πάφου έργο, φωλιασμένο μέσα στο πανέμορφο Πάρκο των Χρωμάτων, που προσφέρει πληθώρα υπηρεσιών στους ενοίκους, όπως εσωτερική θερμαινόμενη πισίνα, πλήρως εξοπλισμένο γυμναστήριο, θυρωρό, αίθουσες συνεδριάσεων, πολυχώρο εργασίας και αίθουσες αναψυχής.

Τα πρώτα δύο κτήρια του έργου είναι υπό κατασκευή, ενώ σχεδιάζουμε να αρχίσουμε τις εργασίες ανέγερσης και του τρίτου κτηρίου εντός Φεβρουαρίου.

Η μεγάλη ζήτηση στο έργο, μας αναγκάζει να επισπεύσουμε την προώθηση στην αγορά της δεύτερης φάσης του έργου, δηλαδή 60 επιπλέον διαμερισμάτων σε τρία νέα κτήρια, ανεβάζοντας το σύνολο του έργου σε 156 οικιστικές μονάδες.

Την διετία 2024-25, προβλέπονται πέραν των 35 καινούργιων αναπτυξιακών έργων, δυναμικότητας πέραν των 650 οικιστικών μονάδων.

Παράλληλα, το 2024 αποτελεί χρονιά ορόσημο και για τον πράσινο βραχίονα του Ομίλου, την Domenica Solar, που ειδικεύεται στις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας.

Η εταιρεία έχει στο χαρτοφυλάκιο της 21 Φωτοβολταϊκά Πάρκα δυναμικότητας 95Mw και αξίας πέραν των €110,000,000, που το 2024 μπαίνουν σε τροχιά υλοποίησης, προσφέροντας επενδυτικές ευκαιρίες και στον κλάδο της ενέργειας.

Όσον αφορά τον τουρισμό, το 2023 ήταν μια από τις καλύτερες χρονιές. Ο Όμιλος μας, έχοντας στην ιδιοκτησία του πέραν των 1000 τουριστικών κλινών, θα συνεχίσει να προσφέρει ανταγωνιστικό και ποιοτικό τουριστικό προϊόν.

Η τεχνολογική πρόοδος

Ο παράγοντας τεχνολογία, όπως για παράδειγμα η τεχνητή νοημοσύνη, ποιο ρόλο διαδραματίζεται και ποιες αλλαγές αναμένεται να επιφέρει στον τομέα σας;

Αναμφίβολα η τεχνολογία επηρεάζει όλες τις πτυχές τις καθημερινότητας και ο κλάδος των ακινήτων δεν θα μπορούσε να αποτελεί εξαίρεση.

Από την μια, αποτελεί ένα σημαντικότατο εργαλείο πωλήσεων. Ως Domenica Group, για παράδειγμα, το 2019 είχαμε προχωρήσει στην δημιουργία τηλεοπτικού στούντιο στα κεντρικά μας γραφεία για την διεξαγωγή webinars, podcasts και σειράς διαδικτυακών προγραμμάτων εκπαίδευσης σε Κύπρο και εξωτερικό.

Επίσης μέθοδοι προώθησης των ακινήτων όπως virtual tours ή άλλα διαδραστικά μέσα παρουσίασης, επιτρέπουν στους επίδοξους πελάτες να αλλάξουν την εσωτερική διαρρύθμιση και την επιλογή υλικών στα μελλοντικά τους.

Από την άλλη, η χρησιμοποίηση σύγχρονων μεθόδων όπως το Building Information Modeling (BIM) ή άλλα συστήματα διαχείρισης έργων κατά τη διάρκεια του σχεδιασμού και της κατασκευής ενός έργου αυξάνουν την αποδοτικότητα και μειώνουν το χρόνο και το κόστος ανέγερσης.

Παρόλα αυτά, θεωρώ ότι ο κατασκευαστικός τομέας στην Κύπρο έχει ακόμα πολλά περιθώρια βελτίωσης όσο αφορά την διείσδυση των νέων τεχνολογικών μέσων.

Σίγουρα τα προγράμματα εκπαίδευσης που πλέον προσφέρονται αποτελούν ένα πρώτο βήμα. Πιστεύω όμως ότι το κλειδί είναι να συνειδητοποιήσουν και να αποδεχτούν οι επαγγελματίες του χώρου τα πρακτικά οφέλη που μπορούν να φέρουν.