Νικόλας Κάρουλλας: Το real estate το 2024 και η επέκταση της Karma σε Λευκωσία και Λεμεσό

Το 2024 με τη σταθεροποίηση των εξωγενών παραγόντων που επηρεάζουν την κυπριακή οικονομία και τη μείωση του πληθωρισμού, η κατασκευαστική δραστηριότητα αναμένεται να ανακάμψει, τόσο στον ιδιωτικό όσο και στον δημόσιο τομέα, εκτιμά ο διευθύνων σύμβουλος της Karma Group, Νικόλας Κάρουλλας.

Σε συνέντευξή του στο InBusinessNews, στο πλαίσιο του «IN Business Forecasting 2024», ο κ. Κάρουλλας επισημαίνει πως ο κατασκευαστικός κλάδος βρίσκεται σε αστάθεια μετά τους τριγμούς που προκάλεσε η πανδημία και οι παγκόσμιες γεωπολιτικές ανισορροπίες που ακολούθησαν, για να υποδείξει ωστόσο ότι κατασκευές και το real estate έχουν αποδείξει αρκετές φορές ότι αποτελούν την ασφαλέστερη και καλύτερη επένδυση, ιδιαίτερα σε περιόδους κρίσεων.

Σημειώνοντας ότι στο διάστημα αυτό ο τομέας επέδειξε ισχυρή ανθεκτικότητα, ο διευθύνων σύμβουλος της Karma τονίζει πως υπάρχουν αρκετά πράγματα που πρέπει να γίνουν το 2024, ιεραρχώντας ως προτεραιότητα την καταπολέμηση της γραφειοκρατίας, την απλοποίηση και επιτάχυνση των διαδικασιών που αφορούν την αδειοδότηση και τον έλεγχο της ανάπτυξης.

Ο Νικόλας Κάρουλλας υποδεικνύει πως το 2023 η Karma Group ανακοίνωσε το πρώτο οικιστικό της έργο Setai Residences στην επαρχία Λεμεσού, το οποίο, σύμφωνα με τον ίδιο, ήταν η αφετηρία για την επέκταση της και σε άλλες πόλεις της Κύπρου, πέραν την ελεύθερης επαρχίας Αμμοχώστου όπου κατέχει ηγετικό ρόλο στην διαμόρφωση της ανατολικής ακτής της Κύπρου.

«Το 2024», υπογραμμίζει, «συνεχίζουμε έντονα τον αναπτυξιακό μας σχεδιασμό με το πρώτο μας έργο και στην επαρχία Λευκωσίας, ενώ συνεχίζουμε να δίνουμε έμφαση στα έργα που επενδύουν στην πράσινη ανάπτυξη».

• Διαβάστε εδώ: IN Business Forecasting 2024: Οι ηγέτες του κυπριακού επιχειρείν καταθέτουν τις προβλέψεις τους

Πώς βλέπετε να διαμορφώνεται το οικονομικό περιβάλλον το 2024, υπό το πρίσμα των πληθωριστικών πιέσεων, των υψηλών επιτοκίων και των απρόβλεπτα συνεχώς μεταβαλλόμενων γεωπολιτικών εξελίξεων;

Η εξάρτηση της κυπριακής οικονομίας από τις πολιτικές και οικονομικές εξελίξεις που διαδραματίζονται στην Ευρώπη και στον ευρύτερο κόσμο την κάνουν ιδιαίτερα ευάλωτη. Αυτό επιβεβαιώνεται και από τις πρόσφατες κρίσεις της πανδημίας, της συνεχιζόμενης σύρραξης μεταξύ της Ρωσίας και της Ουκρανίας και του πολέμου στη γειτονία μας μεταξύ του Ισραήλ και της Χαμάς.

Η αστάθεια στην παγκόσμια οικονομία και στις διεθνείς σχέσεις αναμένεται να συνεχιστεί και το νέο έτος, δοκιμάζοντας εκ νέου τις αντοχές μας. Οι εκτιμήσεις όμως του Υπουργείου Οικονομικών, για την κυπριακή οικονομία του 2024 είναι αισιόδοξες καθώς προβλέπουν ανάκαμψη της οικονομίας με ένα υψηλότερο ρυθμό της τάξης του 2,9%, ενώ ο πληθωρισμός και η ανεργία αναμένεται να μειωθούν.

Οι προβλέψεις είναι ενθαρρυντικές αλλά δεν πρέπει να μας εφησυχάζουν. Θα πρέπει τόσο η πολιτεία όσο και ο ιδιωτικός τομέας να εστιάσουμε στην επόμενη μέρα και να προχωρήσουμε στις μετασχηματιστικές αλλαγές που απαιτούνται, ώστε να δημιουργήσουμε μία πιο βιώσιμη και ανθεκτική οικονομία, που δεν εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τους εξωγενείς παράγοντες.

Ποιες εκτιμάτε πως είναι οι μεγαλύτερες και πιο δύσκολες προκλήσεις τις οποίες θα κληθεί να αντιμετωπίσει η κυπριακή οικονομία;

Το 2024 αναμένεται να είναι ένα ακόμα έτος σημαντικών προκλήσεων. Με τον πληθωρισμό να μειώνεται σημαντικά, οι ανησυχίες μας εστιάζονται πλέον στα υψηλά επιτόκια και στις επιπτώσεις που θα προκαλέσουν σε περίπτωση που δεν μειωθούν σύντομα.

Την ίδια στιγμή, έχουμε να αντιμετωπίσουμε τις συνέπειες που προκάλεσαν στην κυπριακή οικονομία οι κυρώσεις που επιβλήθηκαν στη Ρωσία, και σε σημαντικό βαθμό επηρεάζουν τους τομείς των υπηρεσιών και των επενδύσεων.

Επιπλέον, ο συνεχιζόμενος πόλεμος στο Ισραήλ και τη Γάζα, προκαλεί αβεβαιότητα στην τουριστική βιομηχανία της χώρας, ενώ σημαντικές προκλήσεις είναι επίσης το ενεργειακό, τα ακραία καιρικά φαινόμενα, η δυσλειτουργία της παγκόσμιας εφοδιαστικής αλυσίδας και οι χαμηλότερες επιδόσεις στις εξαγωγές.

Ο ρόλος του κράτους και του ιδιωτικού τομέα

Θα λέγατε πως λαμβανομένων υπόψη και των τελευταίων αναβαθμίσεων, βρίσκεται πλέον για τα καλά σε αναπτυξιακή πορεία;

H απόκτηση επενδυτικής βαθμίδας από την Moody’s, οι θετικές αξιολογήσεις από τους υπόλοιπους οίκους, αλλά και οι μακροοικονομικές εκτιμήσεις του Υπουργείου Οικονομικών και της Κομισιόν για το 2024, μας στέλνουν ενθαρρυντικά μηνύματα για την αναπτυξιακή πορεία της χώρας μας. Χρειάζεται όμως, να κάνουμε αρκετά βήματα ώστε να πορευθούμε στη σωστή κατεύθυνση τόσο ως κράτος όσο και ως ιδιωτικός τομέας.

Αρχικά η κυβέρνηση θα πρέπει να υλοποιήσει τις μεταρρυθμίσεις και τις επενδύσεις που σχετίζονται με το Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας της Κύπρου, να προχωρήσει σε τομείς και ρυθμίσεις που θα επιταχύνουν τις διαδικασίες και θα εξαλείψουν τη γραφειοκρατία και να δώσει κίνητρα για νέες επενδύσεις.

Οι επιχειρήσεις από την πλευρά μας θα πρέπει να επενδύσουμε στην τεχνολογία και τη δημιουργική τεχνητή νοημοσύνη, στο εξειδικευμένο ανθρώπινο δυναμικό και στην εφαρμογή πρακτικών σχετικά με το περιβάλλον, την κοινωνία και τη διακυβέρνηση (ESG).

Real estate: Η ασφαλέστερη επένδυση

Ποια εκτιμάτε θα είναι η πορεία του τομέα που δραστηριοποιήστε το 2024;

Οι κατασκευές και το real estate, έχουν αποδείξει αρκετές φορές ότι αποτελούν την ασφαλέστερη και καλύτερη επένδυση, ιδιαίτερα σε περιόδους κρίσεων.

Τα έργα που βρίσκονται ήδη σε εξέλιξη στους τομείς της ενέργειας, του τουρισμού και της υγείας, συμβάλουν στην επιτάχυνση του τομέα των επενδύσεων.

Το 2024 με τη σταθεροποίηση των εξωγενών παραγόντων που επηρεάζουν την κυπριακή οικονομία και τη μείωση του πληθωρισμού, η κατασκευαστική δραστηριότητα αναμένεται να ανακάμψει τόσο στο ιδιωτικό όσο και στο δημόσιο τομέα.

Σημαντική συμβολή στην άνοδο του τομέα θα διαδραματίσει το Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας μέσω των κεφαλαιουχικών επενδύσεων που προνοούνται και σύμφωνα με τις μακροοικονομικές εκτιμήσεις του Υπουργείου Οικονομικών υπολογίζεται ότι θα συνεισφέρουν θετικά στην ανάπτυξη, ειδικά κατά τα έτη 2024-2025, γύρω στο 0,8%.

Αν είχατε τη δυνατότητα να ζητήσετε τη λήψη συγκεκριμένων μέτρων ή διαμόρφωση πολιτικών για στήριξη/ενίσχυση του τομέα σας από την κυβέρνηση, ποια θα ήταν αυτά;

Το στεγαστικό πρόβλημα και η προσιτή στέγη, αποτελούν ίσως το κορυφαίο ζήτημα για την κοινωνία με σημαντικές προεκτάσεις. Ένα θέμα που χρήζει άμεσης ρύθμισης από την κυβέρνηση, που πρόσφατα ανακοίνωσε μέτρα προς τη σωστή κατεύθυνση.

Πιστεύω πως η άμβλυνση του προβλήματος θα γίνει με την ανάπτυξη σημαντικών έργων στέγασης που θα καλύψουν τις ανάγκες και θα βοηθήσουν στη μείωση των ενοικίων.

Αυτό μπορεί να επιτευχθεί μέσω κινήτρων, επιδοτήσεων και πράσινων χρηματοδοτήσεων. Σημαντικό θέμα είναι επίσης η επιτακτική αναθεώρηση και ο εκσυγχρονισμός του συστήματος αδειοδότησης της ανάπτυξης.

Προσαρμογή στις νέες εξελίξεις-ESG και νέες τεχνολογίες

Ποιες είναι οι μεγαλύτερες τάσεις/αλλαγές του τομέα που αναμένετε το 2024;

Με την κλιματική αλλαγή να είναι κορυφαία προτεραιότητα σε παγκόσμιο επίπεδο, οι βιώσιμες και οι πράσινες αναπτύξεις έχουν ρόλο στις προσπάθειες που γίνονται για ένα μέλλον με ουδέτερο ισοζύγιο διοξειδίου του άνθρακα.

Τα ενεργειακά αποδοτικότερα κτήρια και φιλικά προς το περιβάλλον, αποτελούν σήμερα ένα από τα μεγαλύτερα θέλω των αγοραστών που επιζητούν ακίνητα υψηλής ενεργειακής απόδοσης, για να απολαύσουν τα βραχυπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα οφέλη που προσφέρουν.

Την ίδια στιγμή, δεν πρέπει να παραγνωρίσουμε τη ραγδαία ανάπτυξη στην τεχνολογία, και την τεχνητή νοημοσύνη με την απήχηση και την επιρροή τους να είναι έντονη στη νέες γενιές, οι οποίες αναζητούν «έξυπνα σπίτια» με υπηρεσίες και εργαλεία υψηλής τεχνολογίας.

Η προσαρμογή του κλάδου μας στις σύγχρονες εξελίξεις θα καθορίσουν τη βιωσιμότητά μας. Οι εταιρείες που θα ενσωματώσουν στα έργα τους τα κριτήρια ΕSG, και τις νέες τεχνολογίες θα αποκτήσουν αναμφίβολα ανταγωνιστικό πλεονέκτημα.

Αναλυτικότερα, ο παράγοντας τεχνολογία, όπως για παράδειγμα η τεχνητή νοημοσύνη, ποιο ρόλο διαδραματίζει και ποιες αλλαγές αναμένεται να επιφέρει στον τομέα σας;

Η ενσωμάτωση της τεχνολογίας και της τεχνητής νοημοσύνης (AI) στον τομέα μας αναμένεται να επιφέρει δραματικές αλλαγές τα επόμενα χρόνια, τόσο στις κατασκευές όσο και στο real estate.

Η υιοθέτηση καινοτόμων τεχνολογιών όπως η ρομποτική αυτοματοποίηση διαδικασιών (RPA), η εικονική πραγματικότητα (VR), τα πληροφοριακά συστήματα διαχείρισης έργων (PIMS), τα drones, οι έξυπνοι αισθητήρες και η τεχνητή νοημοσύνη, θα εξορθολογήσουν διάφορες διαδικασίες και θα οδηγήσουν σε αυξημένη αποδοτικότητα και μειωμένο κόστος.

Όσον αφορά την τεχνητή νοημοσύνη έχουμε ακόμα πολύ δρόμο να διανύσουμε καθώς αν και χρησιμοποιείται σε συγκεκριμένα έργα η συμβολή της και η απήχησή της περιορίζεται σε αμελητέο ποσοστό.

Αυτό όμως, θα αλλάξει σύντομα καθώς οι εξελίξεις τρέχουν με γρήγορους ρυθμούς και αναμένω πως πολύ σύντομα οι εταιρείες θα επενδύσουν σημαντικά σε εξοπλισμό και εργαλεία AI που θα αφορούν τη διαχείριση δεδομένων και εγγράφων, την ενισχυμένη ασφάλεια και επικοινωνία και την προσομοίωση αντικειμένων, όπως το ψηφιακό δίδυμο (digital twins) που θα προβλέπει την απόδοση ενός συγκεκριμένου αντικειμένου ή υπηρεσίας στον πραγματικό κόσμο.

H επανάσταση της τεχνολογίας και της τεχνητής νοημοσύνης στον τομέα μας θα επιφέρει πολλαπλά οφέλη, είναι σημαντικό όμως να λάβουμε υπόψιν μας σημαντικές προκλήσεις όπως το απόρρητο των δεδομένων, η ασφάλεια και η ανάγκη για εξειδικευμένο εργατικό δυναμικό, ικανό να αξιοποιήσει αυτές τις προηγμένες τεχνολογίες.

Τα σημαντικότερα προβλήματα του κλάδου

Ποια είναι τα σημαντικότερα προβλήματα που σήμερα τον ταλανίζουν και η επίλυση των οποίων κρίνεται από εσάς ως προτεραιότητα ενόψει της νέας χρονιάς;

O κατασκευαστικός κλάδος βρίσκεται σε αστάθεια μετά τους τριγμούς που προκάλεσε η πανδημία και οι παγκόσμιες γεωπολιτικές ανισορροπίες που ακολούθησαν.

Η διαταραχή της εφοδιαστικής αλυσίδας, το αυξανόμενο κατασκευαστικό κόστος ως αποτέλεσμα του πληθωρισμού, του ενεργειακού και των ψηλών επιτοκίων είναι στοιχεία που συντέλεσαν στην επιβράδυνση του τομέα, που αποτυπώνεται στις άδειες οικοδομής που παρουσιάζουν μείωση τόσο σε αριθμό όσο και σε τετραγωνικά.

Στο διάστημα αυτό, ο τομέας επέδειξε ισχυρή ανθεκτικότητα. Δημιούργησε ορθολογιστικά μοντέλα διαχείρισης των κινδύνων και των προκλήσεων ώστε να επιλέγονται κερδοφόρα έργα, επένδυσε στη σωματική και ψυχική υγεία των εργαζομένων του και διένυσε σημαντικά βήματα που αφορούν τη βιώσιμη ανάπτυξη και τη ψηφιακή μετάβαση.

Υπάρχουν όμως, αρκετά πράγματα που πρέπει να κάνουμε το 2024. Αρχικά να καταπολεμήσουμε τη γραφειοκρατία, για να απλοποιηθούν και να επιταχυνθούν οι διαδικασίες που αφορούν την αδειοδότηση και τον έλεγχο της ανάπτυξης. Κάτι που ελπίζουμε θα επιτευχθεί με την εφαρμογή της μεταρρύθμισης της Τοπικής Αυτοδιοίκησης.

Λύση πρέπει να δώσουμε και στο στεγαστικό, που σήμερα αποτελεί άπιαστο όνειρο για τις νέες γενιές που αδυνατούν όχι μόνο να αποκτήσουν τη δική τους στέγη αλλά και να ενοικιάσουν.

Ταυτόχρονα, στις κορυφαίες προτεραιότητες μας βρίσκεται η πράσινη μετάβαση και η ψηφιοποίηση του κατασκευαστικού τομέα, ώστε τα νέα έργα να συμβαδίζουν με τις απαιτήσεις της σύγχρονης εποχής και να ενσωματώνουν: Την κυκλική οικονομία, τις πολυάριθμες καινοτομίες και την ενεργειακή αυτονόμηση.

Επιπλέον ζητήματα που πρέπει να μας απασχολήσουν είναι, οι διαδικασίες παραγωγής δημοσίων έργων, η προσφερόμενη ποιότητα, η προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς, όπως επίσης η ασφάλεια των εργοταξίων και η εξειδίκευση του ανθρώπινου δυναμικού.

Επέκταση της Karma σε Λευκωσία και Λεμεσό

Ποια είναι τα πλάνα/στρατηγική του οργανισμού σας για το 2024; Να αναμένουμε νέες αναπτύξεις και περαιτέρω εδραίωσή σας στην αγορά;

Το 2023 ανακοινώσαμε το πρώτο οικιστικό μας έργο Setai Residences στην επαρχία Λεμεσού, το οποίο ήταν η αφετηρία για την επέκταση μας και σε άλλες πόλεις της Κύπρου, πέραν την ελεύθερης επαρχίας Αμμοχώστου όπου κατέχουμε ηγετικό ρόλο στην διαμόρφωση της ανατολικής ακτής της Κύπρου.

Το 2024 συνεχίζουμε έντονα τον αναπτυξιακό μας σχεδιασμό με το πρώτο μας έργο και στην επαρχία Λευκωσίας, ενώ συνεχίζουμε να δίνουμε έμφαση στα έργα που επενδύουν στην πράσινη ανάπτυξη.

Είμαστε επίσης στην διαδικασία να ανακοινώσουμε το πρώτο μας έργο με ενεργειακή απόδοση μηδέν στην περιοχή Κάβο Γκρέκο, Πρωταρά.

Ένα συγκρότημα που βρίσκεται μέσα στη φύση και όπου θα ανεγερθεί λαμβάνοντας υπόψη τον περιβάλλοντα χώρο, ανακυκλώσιμα, φυσικά και βιολογικά υλικά που κατασκευάζονται με μηδενικούς ρύπους και θα έχει το δικό του σύστημα ανακύκλωσης του νερού, φωτοβολταΐκά κ.α.

Την ίδια στιγμή, στην Karma Group, θα συνεχίσουμε να δημιουργούμε έργα σύγχρονης αισθητικής που σέβονται τον περιβάλλοντα χώρο μέσα στον οποίο ανεγείρονται, υπηρετώντας τη διαχρονική στρατηγική μας που μας θέλει να δένουμε οργανικά και αρμονικά την αισθητική και τα υλικά κατασκευής των έργων μας με τον χώρο που θα οικοδομηθούν.

Μία πολιτική που μας κάνει να ξεχωρίζουμε στον ανταγωνισμό.