Δημοσιονομικό Συμβούλιο: Καθυστερήσεις στην υλοποίηση δεσμεύσεων για το Σχέδιο Ανάκαμψης

Σημαντικές και ευρείες καθυστερήσεις στην υλοποίηση δεσμεύσεων που αφορούν στο Σχέδιο Ανθεκτικότητας και Ανάκαμψης (ΣΑΑ) εντοπίζει το Δημοσιονομικό Συμβούλιο Κύπρου (ΔΣΚ) στην ενδιάμεση έκθεσή του που δημοσιεύθηκε την Τρίτη.

Τονίζει, ακόμα, ότι σε κανένα από τους σχεδιασμούς ή τα στρατηγικά πλάνα δεν εντοπίζεται «μεταρρυθμιστική διάθεση με πολιτική τόλμη», κάτι το οποίο χαρακτηρίζει «σημαντική παράλειψη», η οποία θα πρέπει να αντιμετωπιστεί χωρίς άλλη καθυστέρηση «και με περισσότερη πολιτική βούληση από όση έχει επιδειχτεί μέχρι σήμερα, τόσο από την εκτελεστική όσο και από τη νομοθετική εξουσία», σημειώνοντας ότι η αποτυχία συνειδητοποίησης της σοβαρότητας του όλου θέματος αποτελεί μεσοπρόθεσμο κίνδυνο, ο οποίος σοβεί για τα δημόσια οικονομικά και μειώνει τη μέγιστη δυνητική ανάπτυξη.

Το Δημοσιονομικό Συμβούλιο σημειώνει ότι η κυπριακή οικονομία συνεχίζει να καταγράφει σημαντική ανθεκτικότητα παρά τη συνεχιζόμενη αβεβαιότητα, με την ανάπτυξη να αναμένεται να διατηρηθεί κοντά στο 2,5%, με την εκτίμηση του ΔΣΚ να κινείται στο 2,4%, της Κεντρικής Τράπεζας της Κύπρου στο 2,6% και του Υπουργείου Οικονομικών στο 2,8%.

Επιπλέον, αναφέρει ότι τα στοιχεία καταδεικνύουν ότι η εικόνα της αγοράς εργασίας θα παραμείνει σε γενικές γραμμές σταθερή, με οριακή αύξηση στους δείκτες ανεργίας, αλλά ταυτόχρονα και αύξηση της συνολικής απασχόλησης, με την οικονομία να δημιουργεί νέες θέσεις εργασίας.

Το πιστωτικό ρίσκο παραμένει υψηλό, εν μέρει λόγω των αυξημένων επιτοκίων αλλά και λόγω της συνεχιζόμενης αβεβαιότητας στην οικονομία. Αναφέρει ότι η επιβράδυνση της πιστωτικής επέκτασης δεν εμπνέει αυτή τη στιγμή ανησυχία αλλά ασκεί πιέσεις στην ανάπτυξη. Επιπλέον, σημειώνει ότι οι συνθήκες υψηλών επιτοκίων και πληθωρισμού οδηγούν σε ανακατανομή του πλούτου στην οικονομία, ενώ ταυτόχρονα αυξάνουν το ρίσκο δυσμενούς επιλογής.

Η συνεχιζόμενη διατήρηση της ιδιωτικής κατανάλωσης και οι προβλέψεις για την ανάκαμψη των εσόδων από τον τουρισμό καθοδηγούν την ανάπτυξη, ενώ σημαντική θα είναι επίσης η συμβολή του τομέα της τεχνολογίας στην ανάπτυξη.

Ο πληθωρισμός αναμένεται πως θα αποκλιμακωθεί σημαντικά και να κινηθεί χαμηλότερα από το 4% για το έτος, με δικαιολογημένες τις ελπίδες πως θα συγκρατηθεί κοντά στο 3,5%. Η μείωση των τιμών των καυσίμων (-14,1% μέχρι τον Μάη και -20% τον Ιούνιο) έχει ομαλοποιήσει τον συγκεκριμένο παράγοντα επί του πληθωρισμού και αναμένεται σημαντική μείωση στη διακύμανση των τιμών μέχρι το τέλος του έτους, αναφέρει. Το ΔΣΚ σημειώνει ότι η λήξη των μέτρων που έχουν ληφθεί και η επαναφορά της φορολόγησης των καυσίμων στα φυσιολογικά τους επίπεδα, αναμένεται πως θα ασκήσει σημαντική αλλά παροδική επίδραση στον πληθωρισμό, η οποία δεν αναμένεται πως θα συνεχιστεί μετά τις αρχές του φθινοπώρου.

Ωστόσο, κάποιες κατηγορίες τροφίμων (μη εποχιακά) και ο ηλεκτρισμός συνεχίζουν να ασκούν αυξητικές πιέσεις στον πληθωρισμό, ενώ και οι μη εμπορεύσιμες υπηρεσίες αναμένεται πως θα συνεχίσουν να καταγράφουν σοβαρές αυξήσεις. Έτσι, ο Εναρμονισμένος Δείκτης Τιμών Καταναλωτή αναμένεται πως θα καταγράψει υποχώρηση για το 2023, αλλά το διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών θα συνεχίσει να δέχεται πληθωριστικές πιέσεις.

Η δημοσιονομική εικόνα παραμένει αυτή τη στιγμή σταθερή, προσθέτει, παρά τις σημαντικές αυξήσεις στις δαπάνες. Σημειώνει ότι η ανάληψη της εξουσίας από νέα κυβέρνηση συνεπάγεται φυσιολογικά και αναμενόμενα και αύξηση δαπανών. «Το φαινόμενο αυτό είναι μεν σύνηθες, αλλά δεν παύει από το να ασκεί σημαντικές πιέσεις στα δημόσια οικονομικά, παρά την συνεχιζόμενη αύξηση και των εσόδων», αναφέρει το ΔΣΚ.

Το Δημοσιονομικό Συμβούλιο σημειώνει ότι η μεγάλη αυξομείωση των εσόδων ανά μήνα ενδέχεται να αυξήσει τις πολιτικές πιέσεις για δημοσιονομική επέκταση, τόσο μέσα από τo αίσθημα επανάπαυσης, όσο και μέσα από την δημιουργία πολιτικών πιέσεων, οι οποίες βασίζονται σε βραχυπρόθεσμα στοιχεία που οδηγούν στο πολιτικό συμπέρασμα πως υπάρχει δημοσιονομικός χώρος («μαξιλαράκι») για επιπλέον αύξηση των δαπανών. «Ωστόσο, πρέπει να τονιστεί πως τα επίσημα στοιχεία βασίζονται σε ταμειακή βάση και επομένως δεν περιλαμβάνουν σημαντικές δεσμεύσεις δαπανών οι οποίες, αν συνεχιστούν, μπορούν να ανατρέψουν την πορεία του πλεονάσματος. Οι εν λόγω δαπάνες εκτιμάται, μέχρι τον Ιούνιο 2023, πως ανέρχονται στα 279,9 εκατ. ευρώ, βάσει συντηρητικών εκτιμήσεων του ΔΣΚ», υπογραμμίζει.

Περαιτέρω, το ΔΣΚ αναφέρει ότι οι εισπράξεις αναμένεται πως θα συγκρατηθούν στις τάσεις του πρώτου πενταμήνου, καθώς η αύξηση του ονομαστικού ΑΕΠ καθοδηγεί τα έσοδα από άμεσους φόρους, ενώ και η συνεχιζόμενη πληθωριστική πίεση συμβάλλει στην τόνωση των εσόδων από τον ΦΠΑ. Καταγράφει, ωστόσο, τον κίνδυνο πιθανότατης ομαλοποίησης των εσόδων σε επίπεδα λιγότερο αυξημένα σε σχέση με το 2022.

Όσον αφορά στις δαπάνες, καταγράφεται σημαντική αύξηση η οποία αποδίδεται σε σειρά παραγόντων. Πρώτο, η αλλαγή στην κυβέρνηση οδηγεί σε διαφοροποίηση προτεραιοτήτων αλλά και σε νέες δαπάνες που σχετίζονται με καινούργιες πολιτικές, σημειώνει.

Σε αυτές περιλαμβάνονται κοινωνικές δαπάνες καθώς και δαπάνες που προκύπτουν από νέες πολιτικές, όπως την αναθεωρημένη ΑΤΑ. Δεύτερο, ο πληθωρισμός οδηγεί σε αύξηση αρκετών από τις λειτουργικές και αναπτυξιακές δαπάνες της Δημοκρατίας, περιλαμβανομένων ώριμων έργων. Τρίτο, αναδυόμενες ανάγκες που παρουσιάζονται και αναγκάζουν το κράτος σε νέες δαπάνες, όπως για παράδειγμα οι δαπάνες για αντιμετώπιση των μεταναστευτικών ροών.

Το ΔΣΚ καταγράφει και τις αναδυόμενες δαπάνες που προκύπτουν, τόσο από υποχρεώσεις της Δημοκρατίας, όσο και από δικαστικές αποφάσεις οι οποίες, σε κάποιες περιπτώσεις έχουν δυνητικά σημαντικό δημοσιονομικό αντίκτυπο. Σημειώνει ότι τους επόμενους 24 με 36 μήνες, διαφαίνεται υψηλός κίνδυνος για νέες μεγάλες δαπάνες ορισμένες από τις οποίες θα αποδειχθούν αναπόφευκτες.

Σε αυτές περιλαμβάνονται υποχρεώσεις και ανάγκες που εν μέρει θα καλυφθούν από το ΣΑΑ, αλλά θα συνεπάγονται και σημαντικές (ως ποσοστό του ΑΕΠ) δαπάνες από την ίδια την Δημοκρατία. Σημειώνει. ενδεικτικά ότι τέτοιες είναι η πράσινη μετάβαση, η ψηφιακή μετάβαση, η φυσική ασφάλεια (άμυνα), η ενεργειακή ασφάλεια και μετάβαση σε χαμηλότερους ρύπους, τα έργα για προστασία από την κλιματική αλλαγή (προστασία ακτογραμμής, αντιπλημμυρικά έργα, πυροσβεστικά έργα κτλ) και οι μεταρρυθμίσεις που εκκρεμούν (δικαστικές, δημόσιας υπηρεσίας).

Συστάσεις Δημοσιονομικού Συμβουλίου

Αναφορικά με το ΣΑΑ, το ΔΣΚ σημειώνει ότι παρατηρούνται σημαντικές και ευρείες καθυστερήσεις στην υλοποίηση των σχετικών δεσμεύσεων, σημειώνοντας ότι είναι εξαιρετικής σημασίας η επιτάχυνση, τόσο από κρατικά τμήματα και υπηρεσίες, όσο και από την Βουλή των Αντιπροσώπων, της εκπλήρωσης των ειλημμένων δεσμεύσεων. Το όλο θέμα θα πρέπει να αντιμετωπιστεί με μεγαλύτερη αίσθηση του κατεπείγοντος, τόσο από την κρατική μηχανή, όσο και από τη Βουλή, τονίζει.

Άλλες συστάσεις του ΔΣΚ, αφορούν την εισαγωγή του λογιστικού προτύπου βάσει δεδουλευμένων (accrual basis) στην ετοιμασία και παρακολούθηση της υλοποίησης του κρατικού προϋπολογισμού και του Μεσοπρόθεσμου Δημοσιονομικού Πλάνου και σημειώνει ότι θα πρέπει ο προγραμματισμός και σχεδιασμός να λαμβάνουν υπόψη και τις δαπάνες για τις οποίες υφίσταται πολιτική, οικονομική, ή άλλη δέσμευση και οι οποίες δεν έχουν ακόμα υλοποιηθεί. Σημειώνει ότι η εισαγωγή του νέου λογιστικού προτύπου πρέπει να αντιμετωπιστεί ως κατεπείγουσα.

Επιπλέον, σημειώνει ότι θα πρέπει να διατηρηθεί ο δημοσιονομικός χώρος δράσης μέσα από ουσιαστικό απόθεμα και συνεχιζόμενο μέχρι το τέλος του έτους πλεόνασμα, με σκοπό να μπορούν να ληφθούν κοινωνικά, αναπτυξιακά και άλλα σημαντικά μέτρα, τα οποία ενδέχεται να κριθούν ως πολιτικά επιβεβλημένα εντός του έτους.

Το ΔΣΚ υπογραμμίζει ότι θα πρέπει, επιπλέον, στον μεσοπρόθεσμο σχεδιασμό να ληφθεί υπόψη το σημαντικό κόστος που θα προκύψει από το 2024 και τα επόμενα χρόνια για τις δαπάνες που σχετίζονται με τη φυσική ασφάλεια αλλά και με την πράσινη και ψηφιακή μετάβαση.

Ακόμα, καταγράφει τη μετατόπιση των κρατικών δαπανών προς ανελαστικές δαπάνες, οι οποίες έχουν μακροπρόθεσμο και σωρευτικό χαρακτήρα. «Έτσι, ο δημοσιονομικός χώρος για χρηματοδότηση ελαστικών δαπανών, περιλαμβανομένης και της άσκησης διακριτικής πολιτικής από την κυβέρνηση, θα διαβρώνεται τα επόμενα χρόνια», αναφέρει, σημειώνοντας ότι η αύξηση ανελαστικών δαπανών ως ποσοστό των συνολικών δαπανών, θα πρέπει να αντιμετωπιστεί προτού αυτές ωριμάσουν σε βαθμό που θα αναγκάσει την πολιτική ηγεσία σε δύσκολες πολιτικά και κοινωνικά αποφάσεις.

Το ΔΣΚ αναφέρει επίσης ότι κρίνεται πολύ σημαντική η εισαγωγή μέτρων για την ψηφιοποίηση της ίδιας της Δημόσιας Υπηρεσίας όσον αφορά στην εσωτερική λειτουργία της και τις διαδικασίες της. Σημειώνει ότι η πραγματική μεταρρύθμιση της κρατικής μηχανής εκκρεμεί, χωρίς ουσιαστικό προγραμματισμό προς την επίτευξή της, παρά το γεγονός ότι ορισμένες κινήσεις, περιφερειακής σημασίας και μεμονωμένες, έχουν αρχίσει να προγραμματίζονται.