Τι θα κάνει το Ειδικό Δικαστήριο και πώς το βλέπουν τράπεζες και δανειολήπτες

Τον δρόμο για την Βουλή αναμένεται να πάρει αύριο Πέμπτη, και αφού προηγηθεί επίσης αύριο η έγκρισή του από το Υπουργικό Συμβούλιο, το νομοσχέδιο για τη δημιουργία Ειδικού Δικαστηρίου για εξέταση χρηματοοικονομικών διαφορών δανειοληπτών.

Το κυβερνητικό νομοσχέδιο, ο νομοτεχνικός έλεγχος του οποίου έχει ολοκληρωθεί, αποσκοπεί στην περαιτέρω ενδυνάμωση του ούτως ή άλλως αρκούντως ισχυρού υφιστάμενου δικτύου προστασίας της πρώτης κατοικίας των ευάλωτων δανειοληπτών, μέσα από τη δημιουργία ειδικής δικαιοδοσίας εντός της υφιστάμενης των επαρχιακών δικαστηρίων για εξέταση της διαδικασίας των εκποιήσεων για ακίνητα που αφορούν την πρώτη κατοικία μέχρι 350.000 ευρώ.

Επί της ουσίας, σε περίπτωση έγκρισης του νομοσχεδίου από τη Βουλή και αφού λειτουργήσει το Ειδικό Δικαστήριο, θα παρέχεται στους δανειολήπτες οι οποίοι θα εμπίπτουν στις πρόνοιες του Νόμου που θα ψηφιστεί, η δυνατότητα προσφυγής στο Ειδικό Δικαστήριο που θα συσταθεί προς επιβεβαίωση του υπόλοιπου του δανείου τους.

Με τον τρόπο αυτό, και υπό την προϋπόθεση της ορθής λειτουργίας του προτεινόμενου θεσμού, εκτιμάται πως θα γίνει ένα σημαντικό βήμα προς την κατεύθυνση άμβλυνσης του μείζονος προβλήματος των μη εξυπηρετούμενων δανείων, καθότι θα υποβοηθήσει στο να... τρέξουν η διαδικασία των αναδιαρθρώσεων ή οι όποιοι άλλης μορφής διακανονισμοί μεταξύ τραπεζών και δανειοληπτών, στη βάση της απόφασης που θα εκδίδει το Ειδικό Δικαστήριο.

Άξιο αναφοράς είναι πάντως πως παρόλο που οι αποφάσεις του Ειδικού Δικαστηρίου θα είναι δεσμευτικές, τόσο οι τράπεζες όσο και οι δανειολήπτες θα έχουν το δικαίωμα άσκησης έφεσης και προσφυγής τους στο Ανώτατο Δικαστήριο, σε περίπτωση που θα κρίνουν την απόφαση του Ειδικού Δικαστηρίου ως μη ικανοποιητική.

Θα πρέπει να σημειωθεί ότι για τη διαμόρφωση του νομοσχεδίου, το Υπουργείο Οικονομικών διαβουλεύθηκε εν εκτάσει με τη δικαστική εξουσία, προκειμένου να διασφαλίσει ότι θα εφαρμοστεί αποτελεσματικά και πως η εκδίκαση των υποθέσεων που θα τίθενται ενώπιον του θα γίνεται σε εύλογο σύντομο χρονικό διάστημα.

Χαρακτηριστική περί τούτου η χθεσινή δήλωση του γενικού διευθυντή του Υπουργείου Οικονομικών Γιώργου Παντελή, ο οποίος μολονότι επισήμανε πως δεν θα ήταν δυνατό να επιβληθεί στη δικαστική εξουσία χρονοδιάγραμμα για το πώς και πότε θα χειρίζεται αυτές τις υποθέσεις, έδωσε το στίγμα της φιλοσοφίας και της στόχευσης που τίθεται.

«Εμείς ζητάμε από τη δικαστική εξουσία να επιλαμβάνεται αυτών των υποθέσεων σε σύντομο χρονικό διάστημα. Ένα μήνα, δύο το πολλή, ώστε να μπορούν να έχουν την τοποθέτηση του δικαστηρίου οι δανειολήπτες και να γίνεται μια δίκαιη μεταχείριση», υπέδειξε ο κ. Παντελή.

Πώς το βλέπουν οι εμπλεκόμενοι

Την ίδια ώρα, εν αναμονή της κατάθεσης του νομοσχεδίου στη Βουλή ώστε να τύχουν και οι ίδιοι της δέουσας πληροφόρησης αναφορικά με το τελικό περιεχόμενό του, προτού τοποθετηθούν με σαφήνεια γύρω από αυτό, βρίσκονται οι εμπλεκόμενοι φορείς-τράπεζες, εταιρείες εξαγοράς πιστώσεων και δανειολήπτες-.

Ωστόσο, τουλάχιστον ως προς τη γενική του φιλοσοφία φαίνεται εκ πρώτης να προσεγγίζεται με θετική διάθεση.

Όπως έλεγαν χθες στο InBusinessNews τραπεζικές πηγές, οι τράπεζες δεν είναι αρνητικές σε ένα πιο άμεσο, αποτελεσματικό και δίκαιο μηχανισμό, ο οποίος θα λύνει το πρόβλημα και τις διαφωνίες που αφορούν τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια. Τόνιζαν, συναφώς, ότι ένα τέτοιο δικαστήριο θα ήταν προς την σωστή κατεύθυνση.

Παράλληλα, όμως, έθεταν σειρά ερωτημάτων που χρήζουν απαντήσεων, όπως το ποιο θα είναι το χρονοδιάγραμμα για την πρακτική υλοποίηση του νομοσχεδίου, αν θα εκπαιδευτούν τα άτομα που θα στελεχώσουν το Ειδικό Δικαστήριο, αλλά κυριότερα, ποιες περιπτώσεις θα αφορά και ποιες θα είναι οι παράμετροι των παράπονων.

Στοιχεία-όπως υποδείκνυαν-, μείζονας σημασίας, καθώς αφορούν μεγάλο κομμάτι των περιπτώσεων και δυνητικά θα καλύπτονται από τις πρόνοιες του νομοσχεδίου.

Με θετική διάθεση και η προσέγγιση του Ειδικού Δικαστηρίου από πλευράς δανειοληπτών, με τον πρόεδρο του Συνδέσμου Προστασίας Δανειοληπτών Τραπεζών (ΣΥΠΡΟΔΑΤ) Κώστα Μελά, μιλώντας στο InBusinessNews, να χαρακτηρίζει ως καλοδεχούμενη τη σύσταση ενός τέτοιου σώματος. Αλλά και να εκφράζει ταυτόχρονα ανησυχία πως προς τη συνταγματικότητα του νομοσχεδίου.

«Εμείς έχουμε αμφιβολίες αν είναι συνταγματικό. Θα πρέπει να περιμένουμε και τον Γενικό Εισαγγελέα. Γενικότερα, είναι καλοδεχούμενη η σύσταση ενός τέτοιου σώματος, το οποίο θα δικάζει ταχύτητα αυτές τις υποθέσεις. Αν μπορεί να συνδυαστεί και με την πρόταση νόμου της Βουλής, θα είναι κάτι πολύ θετικό», είπε ο κ. Μελάς.

Η πρόταση της Βουλής

Με την πρόταση νόμου της Βουλής πάντως( σ.σ. πρόταση Νόμου που τροποποιεί τους Περί Μεταβιβάσεων και Υποθηκεύσεως Νόμους), η οποία παρέχει στους δανειολήπτες τη δυνατότητα προσφυγής στη δικαιοσύνη και αμφισβήτησης της διαδικασίας εκποίησης, με πάγωμα της διαδικασίας εκποίησης μέχρι την έκδοση της απόφασης του δικαστηρίου, διαφωνεί έντονα ο Σύνδεσμος Τραπεζών Κύπρου.

Σε σημείωμά του, που κατέθεσε την περασμένη Δευτέρα στην Επιτροπή Οικονομικών της Βουλής, ο Σύνδεσμος Τραπεζών Κύπρου τονίζει πως η «προωθούμενη πρόταση Νόμου που έχει ως σκοπό την παραπομπή στα ήδη βεβαρημένα κυπριακά Δικαστήρια με τον μεγάλο χρόνο εκδίκασης υποθέσεων θα προκαλέσει μεγάλη και μόνιμη εμπλοκή, τόσο στις τράπεζες όσο και ευρύτερα στο Δικαστικό Σύστημα, αλλά και στην οικονομία.

Κατ’ επέκταση θα επιφέρει δυνητικές επιπτώσεις στις αξιολογήσεις της χώρας, στη χρηματοπιστωτική σταθερότητα και στις προοπτικές της χώρας σε μια περίοδο -μάλιστα- με μεγάλες προκλήσεις».

Το σημείωμα του Συνδέσμου Τραπεζών

Αναλυτικότερα, ο Σύνδεσμος Τραπεζών και τα μέλη του τάσσονται εναντίον της υπό αναφορά πρότασης νόμου και εκφράζουν την ανησυχία τους, σύμφωνα με το σημείωμα του Συνδέσμου Τραπεζών Κύπρου, για τους πιο κάτω λόγους:

1.Οι ευρωπαϊκές εποπτικές αρχές (Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, Ευρωπαϊκή Αρχή Τραπεζών και ο Ενιαίος Εποπτικός Μηχανισμός) έχουν διαμηνύσει σε πολύ αυστηρό τόνο ότι οι συνεχείς τροποποιήσεις της νομοθεσίας, και ειδικά των χρονοδιαγραμμάτων που αφορούν τις διαδικασίες ρευστοποίησης των εξασφαλίσεων, αυξάνει τον πιστωτικό κίνδυνο με σημαντικότατες συνέπειες στα ΠΙ.

Ο καθορισμός των κεφαλαιακών αναγκών, συμπεριλαμβανομένου του Πυλώνα ΙΙ, και των αναγκαίων προβλέψεων για τις ΜΕΧ, βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στις παραδοχές που αφορούν την αξία των εξασφαλίσεων. Συνεπώς, η αβεβαιότητα σε σχέση με τη σταθερότητα του κυπριακού νομικού πλαισίου και η συνεχής τροποποίηση/επιμήκυνση/αναστολή των διαδικασιών και χρονοδιαγραμμάτων ρευστοποίησης των εξασφαλίσεων οδηγεί σε επιβολή αύξησης κεφαλαίων και επιπλέον προβλέψεων.

2.Οι ευρωπαϊκές εποπτικές αρχές, αλλά και οι ευρωπαϊκοί θεσμοί έχουν θέσει ως απόλυτη προτεραιότητα σε ευρωπαϊκό επίπεδο, τη μείωση των ΜΕΔ. Προς τούτο, έχουν θεσπίσει και θέσει σε ισχύ αυστηρούς Ευρωπαϊκούς Κανονισμούς και Κατευθυντήριες Γραμμές.

Σε περίπτωση υιοθέτησης των Προτάσεων Νόμου, οι κυπριακές τράπεζες θα βρεθούν σε δυσμενέστερη θέση σε σχέση με άλλες αντίστοιχες ευρωπαϊκές τράπεζες αφού, ενώ είναι υποχρεωμένες να εφαρμόσουν τις Οδηγίες, τους Κανονισμούς και τις Κατευθυντήριες Γραμμές, δεν θα έχουν τη δυνατότητα αποτελεσματικής χρήσης του εργαλείου της εκποίησης.

3.Οι ευρωπαϊκές εποπτικές αρχές παρακολουθούν τα γεγονότα και τις εγχώριες εξελίξεις και ανάλογα μεταβάλλουν τις εποπτικές απαιτήσεις τους σε σχέση με την κεφαλαιακή επάρκεια των ΠΙ. Συνεπώς, η υιοθέτηση των Προτάσεων Νόμου θα επιφέρει τις κάτωθι επιπτώσεις:

(i) Αύξηση του προφίλ κινδύνου του κυπριακού τραπεζικού συστήματος και κατ’ επέκταση των κυπριακών τραπεζών.

(ii) Αβεβαιότητα σε σχέση με τη σταθερότητα του κυπριακού νομικού πλαισίου.

(iii) Υποβάθμιση του αξιόχρεου της κυπριακής οικονομίας και των ΠΙ.

(iv) Αρνητική μεταβολή των παραδοχών που εφαρμόζονται κατά τη διενέργεια ασκήσεων προσομοίωσης ακραίων καταστάσεων (stress test), τόσο κατά τους ατομικούς (ανά τράπεζα) ελέγχους όσο και σε ελέγχους που γίνονται σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Τα αποτελέσματα των ελέγχων αυτών καθορίζουν το ύψος των προβλέψεων και κατ’ επέκταση τις κεφαλαιακές ανάγκες των ΠΙ.

(v) Μείωση της αξίας των εξασφαλίσεων, τόσο των εξυπηρετούμενων όσο και των μη-εξυπηρετούμενων χορηγήσεων, λόγω ακριβώς της καθυστέρησης και της επιμήκυνσης του χρόνου ολοκλήρωσης των διαδικασιών ρευστοποίησης.

(vi) Ανάγκη παροχής επιπρόσθετων εξασφαλίσεων για χορήγηση νέων δανείων και πιθανή αύξηση στο κόστος δανεισμού νοικοκυριών και επιχειρήσεων.

(vii) Ενθάρρυνση και πιθανόν αύξηση των στρατηγικών κακοπληρωτών και τη δημιουργία κουλτούρας μη αποπληρωμής δανείων, όπως επισημαίνεται και στις Εκθέσεις Διεθνών και Ευρωπαϊκών Θεσμών (π.χ. ΔΝΤ, Ευρωπαϊκή Επιτροπή).

(viii) Μείωση της αξίας των χαρτοφυλακίων δανείων σε περίπτωση πώλησης δανείων σε τρίτους (εταιρείες εξαγοράς πιστώσεων).

Συνταγματικά θέματα

Πέραν των πιο πάνω επιπτώσεων που θα προκύψουν στα πιστωτικά ιδρύματα και στο χρηματοπιστωτικό σύστημα σε περίπτωση που υιοθετηθεί η Πρόταση Νόμου, προκύπτουν σοβαρά θέματα ασυμβατότητας με το Σύνταγμα της Κυπριακής Δημοκρατίας.

Ο Σύνδεσμος Τραπεζών παραθέτει κάποια από τα συνταγματικά θέματα που εκ πρώτης όψεως έχουν εντοπιστεί:

1.Το Άρθρο 23 του Συντάγματος κατοχυρώνει το δικαίωμα ιδιοκτησίας. H Πρόταση Νόμου παρεμποδίζει τον ενυπόθηκο πιστωτή από το να ασκήσει το αγώγιμο του δικαίωμα να διεκδικήσει το οφειλόμενο προς αυτόν χρέος, το οποίο συνιστά ιδιοκτησία.

2.Περαιτέρω παραβιάζεται το συμβατικό δικαίωμα του ενυπόθηκου δανειστή να διεκδικήσει τα οφειλόμενα, περιορίζοντας έτσι το δικαίωμα του να ασκεί επικερδή εργασία που του παρέχεται από το Άρθρο 25 του Συντάγματος.

3.Το δικαίωμα του συμβάλλεσθαι ελευθέρως του Άρθρου 26 του Συντάγματος πλήττεται, καθώς η προτεινόμενη αναστολή της διαδικασίας εκποίησης επεμβαίνει και τροποποιεί εκ των υστέρων συμβατικές υποχρεώσεις του οφειλέτη που προκύπτουν από τη σύμβαση δανείου και τη σύμβαση υποθήκης. Το δικαίωμα του συμβάλλεσθαι μπορεί σύμφωνα με το Σύνταγμα να περιοριστεί μόνο από το δίκαιο των συμβάσεων.