Κομβικός για τη χρηματοοικονομική σταθερότητα ο χρηματοοικονομικός αλφαβητισμός

Υπάρχει συσχέτιση μεταξύ του χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού και της χρηματοοικονομικής σταθερότητας, είπαν ειδικοί στο Διεθνές Συνέδριο για τον Χρηματοοικονομικό Αλφαβητισμό και Εκπαίδευση στην Κύπρο, που διοργάνωσε την Παρασκευή η Κεντρική Τράπεζα Κύπρου, στη Λεμεσό.

Ο διοικητής της Κεντρικής Τράπεζας, Κωνσταντίνος Ηροδότου, στον χαιρετισμό του σημείωσε ότι οι έρευνες δείχνουν ότι η φτωχή κρίση στη λήψη οικονομικών αποφάσεων προηγήθηκε χρηματοοικονομικών κρίσεων στο παρελθόν. Παραθέτοντας έρευνα για τα νοικοκυριά και την κατανάλωση στην Κύπρο, ο κ. Ηροδότου σημείωσε ότι «τα οικονομικά αναλφάβητα άτομα έχουν 7-11% περισσότερες πιθανότητες να έχουν καθυστερημένες δόσεις δανείων, παρέχοντας στοιχεία για την αρνητική συσχέτιση μεταξύ του επιπέδου χρηματοοικονομικής παιδείας και των κινδύνων στη χρηματοπιστωτική σταθερότητα".

Ορίζοντας τον χρηματοοικονομικό αλφαβητισμό ως την ικανότητα των ατόμων να κατανοούν και να χειρίζονται τα οικονομικά τους με σύνεση και αποτελεσματικότητα, να λαμβάνουν συνετές και ενημερωμένες αποφάσεις για οικονομικά ζητήματα, όπως οι αποταμιεύσεις, οι επενδύσεις και ο δανεισμός, ο Ηροδότου ανέφερε ότι έρευνες δείχνουν ότι μόνο ένας στους τρεις ενήλικες παγκόσμια είναι χρηματοοικονομικά εγγράμματος.

"Αυτό είναι ανησυχητικό, όχι μόνο εξαιτίας των αρνητικών επιπτώσεων σε ατομικό επίπεδο, αλλά επίσης, εξαιτίας του δυνητικού αντίκτυπου που μπορεί να έχει σε ευρύτερο επίπεδο στην οικονομία μιας χώρας, συμπεριλαμβανομένης της χρηματοοικονομικής ανθεκτικότητας και σταθερότητας. Έρευνες δείχνουν ότι η φτωχή κρίση στη λήψη αποφάσεων, όπως υπερβολική ανάληψη κινδύνων από άτομα, προηγήθηκε χρηματοοικονομικών κρίσεων στο παρελθόν", σημείωσε, υπογραμμίζοντας ότι η ενίσχυση του χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού αποτελεί βασικό συμπληρωματικό και προληπτικό εργαλείο, το οποίο επιτρέπει στον ρυθμιστή να επιτύχει τους στόχους του πιο αποτελεσματικά.

"Οι πολίτες με χρηματοοικονομικές γνώσεις, σε συνδυασμό με ένα καλά ρυθμισμένο χρηματοοικονομικό σύστημα, είναι κρίσιμα στοιχεία και προϋποθέσεις για τη διαφύλαξη της χρηματοοικονομικής ανθεκτικότητας και σταθερότητας της οικονομίας μιας χώρας. Οι χρηματοοικονομικά εγγράμματοι πολίτες, εκτός από το ότι μπορούν να προστατεύουν τη δική τους οικονομική ευημερία, συνεισφέρουν επίσης στην αποτελεσματικότητα της οικονομίας και στη διατήρηση μιας μακροπρόθεσμης οικονομικής ανάπτυξης", πρόσθεσε.

Ο διοικητής της ΚΤΚ ανέφερε ότι τον Δεκέμβριο 2020, δημιουργήθηκε μία ad-hoc Επιτροπή στην Κύπρο, με στόχο τη δημιουργία μιας Εθνικής Στρατηγικής που να προωθεί τον χρηματοοικονομικό αλφαβητισμό και εκπαίδευση στη χώρα. Η ΚΤΚ συντονίζει το έργο αυτής της επιτροπής, η οποία αποτελείται από μέλη της ΚΤΚ, του Υπουργείου Οικονομικών, του Υπουργείου Παιδείας, Αθλητισμού και Νεολαίας, της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς Κύπρου και δύο ακαδημαϊκούς από τα δύο δημόσια πανεπιστήμια της Κύπρου. Η Επιτροπή υποστηρίζεται επίσης από Γραμματεία από την ΚΤΚ και εξωτερικούς επιστημονικούς συνεργάτες.

Τελικά, η Εθνική Στρατηγική υιοθετήθηκε από το Υπουργικό Συμβούλιο τον περασμένο Ιούνιο, μετά από πρόταση της Επιτροπής. Σύμφωνα με τον διοικητή, η Εθνική Στρατηγική άντλησε σε μεγάλο βαθμό συμπεράσματα από τα αποτελέσματα της έρευνας της ΚΤΚ για τον χρηματοοικονομικό αλφαβητισμό.

"Βασικό εύρημα της έρευνας ήταν ότι η μέση βαθμολογία χρηματοοικονομικών γνώσεων στην Κύπρο είναι κάτω από το ελάχιστο επίπεδο που ο ΟΟΣΑ θεωρεί επαρκές για να θεωρείται κάποιος ως οικονομικά εγγράμματος», σημείωσε ο κ. Ηροδότου.

Τα αποτελέσματα της έρευνας έδειξαν επίσης συγκεκριμένες ομάδες πληθυσμού, που χρειάζονται σε μεγαλύτερο βαθμό τη χρηματοοικονομική εκπαίδευση, όπως οι νέοι, οι άνεργοι, οι γυναίκες, άτομα με χαμηλό εισόδημα και χαμηλό εκπαιδευτικό επίπεδο, καθώς και άτομα που δεν έκαναν μαθήματα οικονομικών κατά τη φοίτησή τους στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Έδειξαν επίσης ότι σε συγκεκριμένους τομείς η έλλειψη χρηματοοικονομικών γνώσεων είναι εμφανής, όπως για παράδειγμα σε έννοιες όπως ο ανατοκισμός ή η διαφοροποίηση χαρτοφυλακίου.

Επιπλέον, βρίσκεται σε εξέλιξη πρόγραμμα τεχνικής υποστήριξης από τον ΟΟΣΑ, με χορηγία €250.000 από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, με στόχο να εφαρμοστούν συγκεκριμένες δράσεις που προωθούν τον χρηματοοικονομικό αλφαβητισμό στην Κύπρο, είπε ο διοικητής της ΚΤΚ. Τέτοιες δράσεις είναι η διεκπεραίωση νέας εθνικής έρευνας για τον χρηματοοικονομικό αλφαβητισμό στην Κύπρο, η δημιουργία ιστοσελίδας και εφαρμογής για έξυπνες συσκευές που θα παρέχουν χρήσιμες πληροφορίες και οικονομικά εργαλεία προς το κοινό και η ανάπτυξη προγραμμάτων "εκπαίδευσης των εκπαιδευτών" για ενήλικες, τα οποία θα στοχεύουν στην ενδυνάμωση της χρηματοοικονομικής εκπαίδευσης.

Επιπρόσθετα, από το 2022, η ΚΤΚ έχει αναλάβει συντονιστικό ρόλο για τη Παγκόσμια Βδομάδα Χρήματος στην Κύπρο, μία παγκόσμια καμπάνια ενημέρωσης του κοινού που συντονίζεται από τον ΟΟΣΑ κάθε χρόνο, με στόχο την αύξηση της ενημέρωσης των νέων για τη σημασία της ενίσχυσης του χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού, δεξιοτήτων, στάσεων και συμπεριφορών. Επιπλέον, η ΚΤΚ έγινε πρόσφατα πλήρες μέλος του Διεθνούς Δικτύου Χρηματοοικονομικής Εκπαίδευσης του ΟΟΣΑ, και προσπαθεί να έχει ενεργό ρόλο στις δραστηριότητές του, είπε ο κ. Ηροδότου.

Ο διοικητής της ΚΤΚ κατέληξε ότι η ΚΤΚ θα συνεχίσει να αφιερώνει πόρους για έρευνα σε αυτό το ζήτημα, ειδικά στη σύνδεση μεταξύ του χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού και της χρηματοοικονομικής σταθερότητας.

Στη συνέχεια, η καθηγήτρια Ανναμαρία Λουσάρντι, καθηγήτρια Οικονομικών και Λογιστικής στο Πανεπιστήμιο Τζωρτζ Ουάσιγκτον, στην Ουάσιγκτον, και κεντρική ομιλήτρια στο Συνέδριο, σημείωσε τα παγκόσμια χαμηλά επίπεδα χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού, τονίζοντας ότι το φαινόμενο επηρεάζει περισσότερο γυναίκες, νέους, ηλικιωμένους και όσους έχουν χαμηλό εισόδημα και εκπαιδευτικό επίπεδο.

Σημείωσε ότι άντρες που εργάζονται και έχουν ψηλότερο εισόδημα είναι πιο πιθανόν να είναι χρηματοοικονμικά εγγράμματοι, οδηγώντας σε αύξηση της ανισότητας.

Η κ. Λουσάρντι είπε ότι οι χρηματοοικονομικά εγγράμματοι άνθρωποι είναι συνήθως πιο πιθανό να τα βγάζουν πέρα, να αντέχουν τα οικονομικά σοκ και να αποταμιεύουν και να προγραμματίζουν για τη συνταξιοδότησή τους και να περιορίζονται λιγότερο από χρέη. "Αυτοί είναι παράγοντες χρηματοοικονομικής ανθεκτικότητας και τελικά ευημερίας", σημείωσε.

Η καθηγήτρια ανέφερε ότι μία εθνική στρατηγική για τον χρηματοοικονομικό αλφαβητισμό είναι απαραίτητη και η παρέμβαση πρέπει να γίνει σε κεντρικό επίπεδο και να εμπλέκει όλους τους ενδιαφερόμενους.

Μερικές παρεμβάσεις που πρότεινε, περιλαμβάνουν τη χρηματοοικονομική εκπαίδευση σε σχολεία και πανεπιστήμια, για την οποία επιχειρηματολόγησε ότι πρέπει να γίνει υποχρεωτική, τη χρηματοοικονομική εκπαίδευση σε χώρους εργασίας και στην κοινότητα. Επίσης, πρότεινε να προστεθούν τα επίπεδα χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού στα εθνικά στατιστικά στοιχεία και να υπάρχει εθνικός στόχος να επιτευχθεί.

Τέλος, η κ. Λουσάρντι υπογράμμισε ότι ο χρηματοοικονομικός αναλφαβητισμός, τελικά, κοστίζει περισσότερο από τους πόρους που χρειάζονται για να τον καταπολεμήσουν, καθώς προκαλεί προβλήματα σε ατομικό επίπεδο, ενώ οδηγεί και σε οικονομική αστάθεια. "Ο χρηματοοικονομικός αναλφαβητισμός είναι πιο ακριβός. Είναι πολύ πιο φτηνή η πρόληψη", ανέφερε.

Κατά την παρουσίαση της Εθνικής Στρατηγικής της Κύπρου, που ακολούθησε, αναφέρθηκε ότι τα χαμηλό ποσοστά χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού στην Κύπρο φαίνεται να συνδέονται με τις πρόσφατες αρνητικές εμπειρίες στη χώρα, όπως το μεγάλο ποσοστό δανεισμού των νοικοκυριών και τα πολλά μη εξυπηρετούμενα δάνεια ή η υπερβολική έκθεση στο Χρηματιστήριο το 1999 και η υπερβολική έκθεση σε τραπεζικά αξιόγραφα την περίοδο πριν την κρίση του 2013.

Οι στρατηγικοί στόχοι της Εθνικής Στρατηγικής της Κύπρου, όπως παρουσιάστηκαν στο Συνέδριο, περιλαμβάνουν την ευαισθητοποίηση των πολιτών σχετικά με τη σημασία του χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού και της χρηματοοικονομικής παιδείας για τους ίδιους και τις οικογένειές τους, την ενδυνάμωση των πολιτών, ξεκινώντας από τους νέους, με βασικές χρηματοοικονομικές δεξιότητες, με σκοπό να διαχειρίζονται αποτελεσματικά τα προσωπικά ή οικογενειακά τους χρηματοοικονομικά ώστε να βελτιώσουν τη χρηματοοικονομική τους ευημερία, η ευαισθητοποίηση των πολιτών και ενίσχυση των δεξιοτήτων τους σχετικά με την ανάγκη επαρκούς προγραμματισμού σε θέματα ασφάλισης και συνταξιοδότησης, και η αύξηση της γνώσης των πολιτών σχετικά με ψηφιακά χρηματοοικονομικά προϊόντα και υπηρεσίες και τους ενδεχόμενους κινδύνους που ενέχει η χρήση τους.