Κεχρί: Το σούπερ δημητριακό της δύναμης

«Σούπερ δημητριακό», «superfood» και «θαυματουργό δημητριακό» είναι μερικοί από τους χαρακτηρισμούς που χρησιμοποιούνται συχνά για να περιγράψουν τα κεχρί, ένα από τα αρχαιότερα τρόφιμα που είναι γνωστά στον άνθρωπο και πιθανώς το πρώτο δημητριακό οικιακής χρήσης.

Η ομόφωνη έγκριση από τη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών του ψηφίσματος για την ανακήρυξη του 2023 ως Διεθνούς Έτους Κεχριών, μια πρόταση που χορηγείται από την Ινδία και υποστηρίζεται από περισσότερα από 70 έθνη, υπογραμμίζει την υποστήριξη της διεθνούς κοινότητας να αναγνωρίσει τη σημασία και τα οφέλη αυτών των δημητριακών για το παγκόσμιο σύστημα τροφίμων. Μιλώντας για το θέμα κατά την έγκριση του ψηφίσματος, ο πρώην μόνιμος εκπρόσωπος της Ινδίας στα Ηνωμένα Έθνη, Πρέσβης TS Tirumurti, είπε: «Υπάρχει επείγουσα ανάγκη να προωθηθεί το διατροφικό και οικολογικό όφελος των κεχριών στους καταναλωτές, τους παραγωγούς και τους υπεύθυνους λήψης αποφάσεων για τη βελτίωση της παραγωγής, έρευνας και ανάπτυξης, επένδυσης και σύνδεσης με τον τομέα των τροφίμων». Εξέφρασε επίσης ευγνωμοσύνη σε όλους τους συν-χορηγούς της πρότασης, ιδιαίτερα στο Μπαγκλαντές, την Κένυα, το Νεπάλ, τη Νιγηρία, τη Ρωσία, τη Σενεγάλη και όλα τα κράτη μέλη του ΟΗΕ για την ισχυρή υποστήριξή τους.

Αρκετά αρχαία ινδικά συγγράμματα κάνουν αναφορές στο κεχρί και ίχνη του έχουν βρεθεί στους αρχαιολογικούς χώρους της Harappa και του Mohenjo-daro. Για πολλά χρόνια, τα κεχρί ήταν μέρος της καθημερινής μας διατροφής. Σήμερα, οι Ινδοί αγρότες συνειδητοποιούν όλο και περισσότερο ότι η καλλιέργεια κεχριού είναι μια οικονομικά βιώσιμη επιλογή, ειδικά σε σκληρά και ξηρά περιβάλλοντα. Αυτό υποστηρίζεται από τη νέα γνώση σχετικά με τα οφέλη των κεχριών στην υγεία. Επίσης, τα τελευταία χρόνια, η ινδική κυβέρνηση καταβάλλει εκτεταμένες προσπάθειες για να ενθαρρύνει την καλλιέργειά τους.

Μια έξυπνη τροφή

Το κεχρί είναι μια σημαντική βασική καλλιέργεια δημητριακών για εκατομμύρια μικροκαλλιεργητές σε όλη την Ασία και την υποσαχάρια Αφρική. Ονομάζονται επίσης θρεπτικά δημητριακά ή δημητριακά ξηρής γης και περιλαμβάνουν το σόργο (jowar), το μαργαριταρένιο κεχρί (bajra), το κεχρί δακτύλων (ragi), το κεχρί αλεπούδας (kangni), το κεχρί proso (chena), το κεχρί barnyard (samvat ke chawal) και το κεχρί kodo (kodon), και προσφέρουν υψηλά διατροφικά οφέλη. Αναφέρονται επίσης ως «η έξυπνη τροφή» και είναι ωφέλιμα για τους καταναλωτές, τον πλανήτη και τους αγρότες. Για παράδειγμα, το κεχρί έχει τριπλάσια ποσότητα ασβεστίου από ότι το γάλα και τα περισσότερα κεχριά έχουν πολύ υψηλά επίπεδα σιδήρου και ψευδαργύρου, χαμηλό γλυκαιμικό δείκτη, καλά επίπεδα πρωτεΐνης και φυτικών ινών και δεν περιέχουν γλουτένη.

Μπορούν επίσης να συμβάλλουν στην αντιμετώπιση της κακής διατροφής (υποσιτισμός έως παχυσαρκία), περιβαλλοντικών θεμάτων όπως η κλιματική αλλαγή, η λειψυδρία και η περιβαλλοντική υποβάθμιση καθώς και της αγροτικής φτώχειας. Έχουν χαμηλό αποτύπωμα άνθρακα και διαθέτουν την ικανότητα να επιβιώνουν και να αναπτύσσονται σε ζεστό κλίμα με πολύ λίγο νερό, συνεπώς αποτελούν μια καλή στρατηγική διαχείρισης κινδύνου για τους αγρότες σε σύγκριση με τις καλλιέργειες ρυζιού και σιταριού, οι οποίες χρειάζονται μεγαλύτερες ποσότητες νερού και λιπασμάτων.

Εύκολο στην καλλιέργεια

Ανθεκτικό στην ξηρασία και τις υψηλές θερμοκρασίες και άλλες ιδιοτροπίες της κλιματικής αλλαγής, το κεχρί καλλιεργείται ως επί το πλείστον σε χαμηλά γόνιμα εδάφη, ορεινές, φυλετικές και βροχοτροφικές περιοχές της Ινδίας. Σύμφωνα με τα στοιχεία του Οργανισμού Τροφίμων και Γεωργίας, η παγκόσμια παραγωγή κεχριού ανέρχεται σε περίπου 90 εκατομμύρια τόνους, εκ των οποίων το μερίδιο της Ινδίας είναι περίπου 19 εκατομμύρια τόνοι.

Ωστόσο, καθώς η παραγωγικότητα για την πλειονότητα των κεχριών είναι πολύ χαμηλή, αρκετοί ινδικοί και διεθνείς οργανισμοί εργάζονται για τη βελτίωση της παραγωγικότητας των καλλιεργειών χρησιμοποιώντας διεπιστημονικές προσεγγίσεις. Για παράδειγμα, η Κοινοπραξία Pearl Millet Genome Sequencing Consortium, που περιλαμβάνει 30 ιδρύματα, αποκωδικοποίησε το γονιδίωμα του κεχριού-μαργαριταριού και εντόπισε γονίδια για την αντοχή στην ξηρασία και τη θερμότητα που μπορεί να είναι χρήσιμα όχι μόνο για το κεχρί αλλά και για άλλα διαδεδομένα δημητριακά. Αυτές οι έρευνες συνέβαλαν στην ανάπτυξη αρκετών υβριδίων υψηλής απόδοσης και βελτιωμένων ποικιλιών πολλών κεχριών που καλλιεργούνται από Ινδούς αγρότες.

Σε εθνικό επίπεδο, η κυβέρνηση της Ινδίας προωθεί την καλλιέργεια κεχριού με στόχο την επίτευξη διατροφικής ασφάλειας. Ως μέρος της κυβερνητικής πρωτοβουλίας βάσει του νόμου για την εθνική επισιτιστική ασφάλεια, οι κυβερνήσεις των κρατιδίων έχουν λάβει συμβουλή να προμηθεύονται κεχρί στην ελάχιστη τιμή στήριξης και να τα διανέμουν στο πλαίσιο του δημόσιου συστήματος διανομής.

Ενώ κυβέρνηση και ερευνητικοί οργανισμοί εργάζονται για την αύξηση της παραγωγικότητας του κεχριού, οι διατροφολόγοι και οι σεφ συμβάλλουν στην προώθησή του δημιουργώντας μοναδικά πιάτα μ’ αυτό. Η ανακήρυξη του 2023 ως Διεθνούς Έτους Κεχριών σίγουρα θα στηρίξει όλες αυτές τις προσπάθειες και θα κάνει το κεχρί μια δημοφιλή και υγιεινή επιλογή για όλους. 

*Ο Καθ. Rajeev K Varshney είναι Διευθυντής Ερευνητικού Προγράμματος στο International Crops Research Institute for Semi-Aid Tropics (ICRISAT), στο Hyderabad της Ινδίας και επίκουρος καθηγητής στο Food Futures Institute του Πανεπιστημίου Murdoch της Αυστραλίας.