Χαλλούμι: Η συμφωνία του 2022, οι εκκρεμότητες, οι εξαγωγές που μειώνονται και τα... €20 το κιλό

Μπορεί η συνάντηση που ο υπουργός Γεωργίας Πέτρος Ξενοφώντος είχε την περασμένη Δευτέρα με εκπροσώπους του Συνδέσμου Τυροκόμων και εκπροσώπους των αγελαδοτρόφων και των αιγοπροβατοτρόφων, σχετικά με την υλοποίηση της συμφωνίας του Ιουλίου του 2022 για την παραγωγή χαλλουμιού ΠΟΠ, να μην είχε οποιοδήποτε άμεσο χειροπιαστό αποτέλεσμα, ωστόσο, αυτό που καταγράφεται με θετικό πρόσημο είναι η κοινή βούληση όλων για γεφύρωση των διαφωνιών το ταχύτερο δυνατό.

Στο πλαίσιο αυτό ακριβώς, είναι που συμφωνήθηκε η πραγματοποίηση ξεχωριστών συναντήσεων-οι οποίες ξεκίνησαν από χθες- του αρμόδιου υπουργού με όλους τους εμπλεκομένους, σε μια προσπάθεια επίτευξης ευρύτερης συναίνεσης για όλα τα σημεία διαφωνίας που αφορούν το μέλλον του προϊόντος.

Όσον αφορά την υλοποίηση της συμφωνίας για καθορισμό φόρμουλας υπολογισμού του κόστους παραγωγής του γάλακτος, αποφασίστηκε όπως το υπουργείο Γεωργίας την αναθέσει σε εξωτερικό εμπειρογνώμονα και λειτουργήσει ως σημείο αναφοράς ξεχωριστά για κάθε ενδιαφερόμενο μέρος.

• Διαβάστε εδώ: Χαλλούμι: Σε εξωτερικό εμπειρογνώμονα η φόρμουλα υπολογισμού του κόστους παραγωγής γάλακτος

Επιδιωκόμενος στόχος δεν είναι άλλος από τη διαφύλαξη της καταχώρησης της ονομασίας «χαλλούμι (halloumi)/hellim» ΠΟΠ, κάτι που εξυπακούει την επίλυση των όποιων διαφωνιών έχουν προκύψει ανάμεσα στα εμπλεκόμενα μέρη, αφού σε διαφορετική περίπτωση και στο απευκταίο σενάριο που «πέσει» το ΠΟΠ, οι συνέπειες θα είναι καταστροφικές για όλους, συμπεριλαμβανομένης και της κυπριακής οικονομίας.

Μεγάλη είναι η αγωνία από πλευράς των τυροκόμων, οι οποίοι κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου αναφορικά με την σοβαρότητα της κατάστασης σχετικά με το χαλλούμι ΠΟΠ. Ζητούμενο, σύμφωνα με τους τυροκόμους, είναι η λήψης μιας γενναίας και ισορροπημένης απόφασης για την οριστική επίλυση του θέματος.

Η συμφωνία και οι εκκρεμότητες

Η συμφωνία του Ιουλίου του 2022(σ.σ. 22/07/2022) επιτεύχθηκε μετά από ατέρμονες συζητήσεις την τελευταία δεκαετία, πολλές ώρες επίσημων και ανεπίσημων διαβουλεύσεων με τους υπουργούς και τους λειτουργούς του υπουργείου Γεωργίας και με μεγάλη προσπάθεια, θυσίες και υποχωρήσεις απ’ όλους τους εμπλεκόμενους.

Η συμφωνία, αποτέλεσε ουσιαστικά το προζύμι για την οριστική επίλυση του θέματος, την ώρα ωστόσο που, όπως είναι προφανές, χρειάζεται περαιτέρω προσπάθεια και προσοχή για τις επόμενες κινήσεις, ώστε να διασφαλιστούν οι εξαγωγές του χαλλουμιού.

Είναι ενδεικτικό το γεγονός ότι το ύψος των εξαγωγών, ενώ το 2022 ήταν 41.000 τόνοι/ €284 εκ., οι εξαγωγές το 2023 καταγράφουν πτωτική τάση, κυρίως λόγο της μείωσης των κωδικών στα ψυγεία, αυτών που είναι εκτός ΠΟΠ, αλλά και της μειωμένης ανταγωνιστικότητας έναντι στα τυριά σχάρας που πωλούνται €2-€3 το κιλό φθηνότερα από τα χαλλούμια. Σε επίπεδο Ιανουαρίου-Ιουλίου 2023, οι εξαγωγές σε όγκο είναι μειωμένες κατά -9% ή 2.631 τόνους χαλλούμι.

Σε ό,τι αφορά την συμφωνία του 2022, η οποία και παρατίθεται αυτούσια πιο κάτω, οι τυροκόμοι τήρησαν όλα τα συμφωνηθέντα με τεράστιες ζημιές για τον κλάδο αναφορικά με τις αυξήσεις στις τιμές των γαλάτων, χωρίς την άμεση μετακύλιση των τιμών στο τελικό προϊόν, αλλά και την απόσυρση όλων των προσφυγών από τον Σύνδεσμο και τα μέλη του (με εξαίρεση συγκεκριμένο που ανήκει στον ΠΟΑ).

Αυτή τη στιγμή, βάσει των θέσεων των τυροκόμων, οι εκκρεμότητες σε σχέση με την συμφωνία του 2022, αφορούν:

Σημείο 4: Απόσυρση όλων των δικαστικών διαδικασιών (συμπεριλαμβανομένης της ΕΠΑ). Οι τυροκόμοι, για παράδειγμα, απέσυραν όλες τις αγωγές και εφέσεις, ενώ δεν έγινε το ίδιο από την πλευρά της Δημοκρατίας, αλλά ούτε και υπήρξε κάποια ενημέρωση περί αυτού. Επιπλέον, συνεχίζουν και νέες καταγγελίες προς τους τυροκόμους που αφορούν χαλλούμια που παράχθηκαν πριν από την συμφωνία που έγινε στις 22/7/22.

Σημείο 6: Στη συμφωνία αναφέρεται ρητά το χαλλούμι burger και ο τότε υπουργός Γεωργίας (σ.σ. Κώστας Καδής) το είχε αναφέρει και στην διάσκεψη Τύπου που παρέθεσε μετά την συμφωνία. Εκ παραδρομής δεν συμπεριλήφθηκε από την αρχή και υπήρξε συμπληρωματική αίτηση από τον Σύνδεσμο Τυροκόμων στις 17/2/23. Το ΥΓΑΑΠ απάντησε αρνητικά στις 17/8/23.

Από τον Σύνδεσμο Τυροκόμων έγινε επίσης αίτηση για αλλαγές επί τριών άλλων σημείων (Lactose Free, ψήσιμο και σε νερό, Άλμιση και σε άλμη νερού) σε συνεννόηση με τους λειτουργούς του Υπουργείου για το τι θα έπρεπε να συμπεριληφθεί στην αίτηση (με παραγωγές, δείγματα, στοιχεία, κλπ). Οι αιτήσεις ολοκληρώθηκαν στις 5/1/23.

Σημείο 8: Αφορά τις τιμές γάλακτος. Μέχρι τώρα υπάρχει πλήρης συμμόρφωση στις νέες τιμές των νωπών γαλάτων απ’ όλους τους τυροκόμους με εκατοντάδες χιλιάδες ευρώ κόστος, αφού δεν μπορούσαν να μετακυλήσουν άμεσα τις τιμές στην αγορά.

Μεγάλος είναι ο προβληματισμός και η διαφωνία για την διαδικασία υπολογισμού του κόστους των γαλάτων, καθώς φαίνεται να ακολουθήθηκε λανθασμένη διαδικασία από το ΥΓΑΑΠ. Και αυτό, αφού αντί να διοριστεί ένας κοινά αποδεκτός εμπειρογνώμονας όπως αναφέρει η συμφωνία, το ΥΓΑΑΠ προχώρησε «αυθαίρετα» σε υπολογισμό του κόστους, αυξάνοντας τις προσδοκίες των προμηθευτών αιγοπρόβειου γάλακτος εκτός πραγματικότητας.

Επιπρόσθετα, η Επιτροπή Προστασίας Ανταγωνισμού (ΕΠΑ) ανακοίνωσε κλαδική έρευνα για το γάλα στην Κύπρο, κάτι το οποίο έδεσε νομικά τα χέρια των τυροκόμων για συλλογικές συμφωνίες τιμών. Οι τυροκόμοι είχαν ζητήσει από το ΥΓΑΑΠ να πάρει έγκριση από την ΕΠΑ για την διαδικασία αυτή, κάτι που δεν έγινε ποτέ.

Σημείο 11: Καμία κίνηση για ενίσχυση του κυπριακού τυριού σχάρας, όπως αναφέρεται στην συμφωνία, αλλά και του χαλλουμιού γενικότερα.

Η αντιπαράθεση για τις ποσοστώσεις

Σε ό,τι αφορά το θέμα της ποσόστωσης, πρόκειται για ένα διαχρονικό ζήτημα, καθώς το πρώτο πρότυπο για την παρασκευή χαλλουμιού έγινε το 1985 και περιείχε ασάφεια για τις ποσοστώσεις. Οι τυροκόμοι παρήγαν ό,τι χαλλούμι ήθελαν, αρκεί να περιείχε έστω και 5% αιγοπρόβειο γάλα (ανιχνεύσιμη ποσότητα).

Η πρώτη αναφορά για ποσοστά έγινε από τον Εισαγγελέα Λυκούργο, ο οποίος ενώ στην πρώτη γνωμάτευσή του συμφωνούσε με την ασάφεια του προτύπου, στην δεύτερη γνωμάτευσή του, το 2006, ανέφερε ότι το αιγοπρόβειο γάλα θα πρέπει να υπερέχει του αγελαδινού.

Αυτό ήταν που ουσιαστικά πυροδότησε και την αντιπαράθεση για τις ποσοστώσεις, ενώ αξίζει να σημειωθεί πως υπάρχουν ένορκες δηλώσεις των συντελεστών του προτύπου του 1985, οι οποίες αναφέρουν ότι δεν πρέπει το αιγοπρόβειο να υπερέχει του αγελαδινού.

Το 2008 οι τυροκόμοι δημοσίευσαν φάκελο χαλλούμι ΠΟΠ με την περιγραφή του προτύπου. Χωρίς δηλαδή να υπερέχει το αιγοπρόβειο του αγελαδινού. Ο φάκελος αυτός επιστράφηκε πίσω από το κράτος, ενώ το 2014 οι αιγοπροβατοτρόφοι δημοσίευσαν νέο φάκελο χαλλούμι ΠΟΠ, με το αιγοπρόβειο να υπερέχει του προτύπου. Ο φάκελος αυτός εγκρίθηκε από την Ε.Ε. το 2021.

Αξίζει να σημειωθεί πως ο Σύνδεσμος Τυροκόμων Κύπρου προέβη σε πολλές προσπάθειες για επίλυση του θέματος. Στο πλαίσιο αυτό, προχώρησε σε μελέτη με κοινά αποδεκτό ανεξάρτητο σύμβουλο τον Ιούνιο του 2019, η οποία δεν λήφθηκε υπόψιν από το Υπουργείο.

Ζήτησε επίσης συστηματική καταμέτρηση του αιγοπρόβειου γάλακτος, όπως γίνεται και με το αγελαδινό, ώστε να υπάρχει διαφάνεια. Σύμφωνα με τους τυροκόμους, καμία ενέργεια από το Υπουργείο δεν έγινε, παρά μόνο υποσχέσεις ότι θα γίνει σύντομα.

Το νέο Διάταγμα

Υπενθυμίζεται ότι μόλις προ ημερών και συγκεκριμένα στις 20 Οκτωβρίου, ο υπουργός Εμπορίου εξέδωσε νέο Διάταγμα, βάσει του οποίου αυξάνεται το ποσοστό του αιγοπρόβειου γάλακτος στην παρασκευή του χαλλουμιού από 10% σε 19%.

Αυτό, σύμφωνα με τους τυροκόμους, θα έχει καταστροφικές συνέπειες για τον κλάδο, αφού δεν υπάρχει αρκετό γάλα για να είναι νόμιμοι οι τυροκόμοι. Η έκδοση του Διατάγματος πυροδότησε έντονες αντιδράσεις τόσο από πλευράς τυροκόμων όσο και από πλευράς αγελαδοτρόφων.

Οι τιμές και ο ανταγωνισμός

Σε ό,τι αφορά το θέμα της τιμής, σήμερα το αιγοπρόβειο χαλλούμι στις υπεραγορές στην Κύπρο πωλείται στα €14-€15 και το μεικτό χαλλούμι €10-€11, περίπου €2 πιο πάνω από τις αντίστοιχες περσινές τιμές και για τα δύο είδη χαλλουμιού.

Αυτό που από πλευράς τυροκόμων τονίζεται πως θα πρέπει να ληφθεί υπόψη, είναι ότι αν ανεβούν και άλλο οι τιμές του αιγοπρόβειου γάλακτος, τότε θα ανέβουν και οι τιμές που αγοράζουν οι καταναλωτές. Ενδέχεται δηλαδή, σύμφωνα με τις σχετικές εκτιμήσεις, το αιγοπρόβειο χαλλούμι να προσεγγίσει τα €20 το κιλό, σχεδόν διπλάσια τιμή από το 2021. Με το ερώτημα που προκύπτει να έγκειται στο κατά πόσο θα συνεχιστεί κατανάλωση και τι θα γίνει σε περίπτωση που-όπως θεωρείται βέβαιο- θα μειωθεί.

Την ίδια ώρα, αξίζει να σημειωθεί πως σχετικά με τις τιμές και τις εξαγωγές, η κατάσταση είναι ακόμη πιο δύσκολη λόγο της ύπαρξης ανταγωνιστικών τυριών σχάρας, που παράγονται πλέον σε όλη την Ευρώπη.

Το χαλλούμι φέτος εξάγεται λίγο πάνω από τα €8 το κιλό, με τους πελάτες των τυροκόμων στο εξωτερικό να έχουν προειδοποιήσει ότι δεν θα δεχθούν άλλη αύξηση και αντιθέτως να ζητούν μειώσεις λόγο της μείωσης των τιμών των ζωοτροφών. Όλα αυτά, την ώρα που οι καταναλωτές πιέζονται σε όλη την Ευρώπη και ανταγωνιστές στο εξωτερικό καραδοκούν…

Η προκρινόμενη λύση…

Με τα δεδομένα αυτά, και με φόντο τις διαβουλεύσεις που έγιναν και θα συνεχιστούν, ως πλέον εφικτή οριστική επίλυση του θέματος «χαλλούμι ΠΟΠ», εάν επιθυμία είναι να κρατηθεί το ύψος των εξαγωγών στους 40.000 τόνους με περιθώρια ανάπτυξης, μοιάζει και προκρίνεται από τους τυροκόμους να είναι η εξής:

1.Από την στιγμή που θα πρέπει να υπάρχει ένα ποσοστό στις προδιαγραφές και όχι δύο όπως ισχύει σήμερα, τότε πρέπει να αλλάξει η ποσόστωση του αιγοπρόβειου γάλακτος στο 10%. Η ποσόστωση αυτή προκύπτει από το γεγονός ότι υπάρχει μεγάλη εποχικότητα στην διάθεση του αγινού και πρόβειου γάλακτος και από Σεπτέμβριο μέχρι Ιανουάριο το γάλα αυτό είναι πολύ λίγο. Για να υπάρχει απρόσκοπτη παραγωγή χαλλουμιού θα πρέπει η ποσόστωση να είναι 10%.

2.Να προχωρήσει το ΥΓΑΑΠ με τις 4 αλλαγές που εκκρεμούν από προηγούμενες αιτήσεις του Συνδέσμου(α. Burger, β. Lactose free, γ. Ψήσιμο και σε νερό δ. Άλμιση και σε άλμη νερού). Επισημαίνεται πως όλες οι αλλαγές είναι συνήθεις και άρα μπορεί το υπουργείο να τις επιφέρει σε εθνικό επίπεδο.

3.Να δοθούν περαιτέρω λογικές αυξήσεις στις τιμές αγοράς του αιγοπρόβειου γάλακτος. Μερικά σεντ το λίτρο, δηλαδή.

4.Να αποσύρουν όλοι οι ενάγοντες τις προσφυγές.

5.Να εφαρμοστεί πλήρως το σημείο 4 της συμφωνίας που έγινε στις 22/7/22 για πλήρη απόσυρση όλων των δικαστικών διαδικασιών εκατέρωθεν.

Αυτό που συμπερασματικά τονίζεται είναι πως αν... πέσει το ΠΟΠ, τότε δεν θα γίνεται λόγος για καμία ποσόστωση, που αποτελεί και βασικό σημείο τριβής, αλλά για την απόλυτη καταστροφή για όλους.

Ενώ σε ό,τι αφορά ειδικότερα τους τυροκόμους, αν η ποσόστωση ανέλθει στο 50%, ο κλάδος θα αντιμετωπίσει τεράστιο πρόβλημα, αφού θα μειωθούν οι εξαγωγές κάτω από το μισό και θα υπάρχει πλεόνασμα 150+ εκατομμυρίων λίτρων αγελαδινού γάλακτος.

Κατί που κατ' επέκταση, εκτιμάται πως θα επιφέρει μεγάλη κοινωνική και οικονομική ζημιά αλλά και αναταραχή.