Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς Κύπρου: Οδηγός επενδυτών για τις βιώσιμες επενδύσεις

Οι περιβαλλοντικά βιώσιμες επενδύσεις αναδύονται ως καίριος παράγοντας στο χρηματοοικονομικό πεδίο, καθώς παρατηρείται σημαντική αύξηση της σημασίας τους, ιδίως μετά την πανδημία.

Οι παράγοντες περιβαλλοντικής, κοινωνικής και εταιρικής διακυβέρνησης (ESG - Environmental Social Governance) έχουν κατακτήσει ολοένα και περισσότερο το χώρο των επενδύσεων καθορίζοντας τις επενδυτικές αποφάσεις. Οι Εποπτικές Αρχές του χρηματοοικονομικού τομέα εστιάζουν πλέον στις βιώσιμες οικονομικές δραστηριότητες, εισάγοντας νέους κανονισμούς, προάγοντας τη διαφάνεια και την καταπολέμηση της ψευδοοικολογικής ταυτότητας, γνωστή ως greenwashing.

Τι είναι οι Βιώσιμες Επενδύσεις;

Οι βιώσιμες επενδύσεις και οι επενδύσεις με αξιολόγηση ESG είναι επενδύσεις οι οποίες ισορροπούν την κερδοφορία με τις επιδόσεις τους όσον αφορά την περιβαλλοντική τους επίδραση, την κοινωνική προσφορά και την εταιρική διακυβέρνηση.

Κατά τη διενέργεια τέτοιων επενδύσεων, λαμβάνονται υπόψη η προστασία του περιβάλλοντος, η ανθρώπινη ευημερία και η οικονομία. Αυτοί οι τρεις παράγοντες, αποτελούν τα κύρια κριτήρια αξιολόγησης της βιωσιμότητας και του ηθικού αντίκτυπου μιας επένδυσης. Αυτή η προσέγγιση είναι επίσης γνωστή ως «επένδυση με κοινωνική ευθύνη.» Στο πλαίσιο της κοινωνικής ευθύνης, οι επενδυτές αναλύουν τις επιχειρήσεις βάσει των κριτηρίων ESG, προκειμένου να αξιολογήσουν τις επενδύσεις τους. Στην πραγματικότητα, οι βιώσιμες επενδύσεις βασίζονται σε ένα ευρύτερο πλαίσιο που ενσωματώνει υπεύθυνες και ηθικές επιχειρηματικές πρακτικές με ολιστικό τρόπο.

Πώς μπορούμε να αξιολογήσουμε εάν ένα προϊόν είναι πραγματικά φιλικό προς το περιβάλλον;

Η πρακτική της ψευδοοικολογικής ταυτότητας προκύπτει όταν οργανισμοί προβαίνουν σε αόριστες δηλώσεις σε σχέση με τη βιωσιμότητα χωρίς να παρέχουν αποδείξεις, ή υπερβάλλουν τα θετικά περιβαλλοντικά αποτελέσματα, παραπλανώντας τους επενδυτές δίνοντας τους την εντύπωση ότι μια επένδυση έχει μεγαλύτερο περιβαλλοντικό αντίκτυπο από ό,τι πραγματικά έχει.

Ο Κανονισμός που στοχεύει στην καταπολέμηση της ψευδοοικολογικής ταυτότητας έχει ενισχυθεί, ανάμεσα σε άλλα, για να καταπολεμήσει τέτοια φαινόμενα. Στην Ευρώπη, απαιτούνται πλέον περισσότερες και λεπτομερείς γνωστοποιήσεις από τις επιχειρήσεις, ενώ αναμένεται η απόφαση της Ευρωπαϊκής Αρχής Κινητών Αξιών και Αγορών (ESMA) σε σχέση με τη χρήση των όρων που αφορούν τα ESG στα ονόματα των χρηματοπιστωτικών προϊόντων.

Παραδείγματα Επενδύσεων ESG

Καθαρή Ενέργεια

Επενδύσεις σε εταιρείες παραγωγής ανανεώσιμης ενέργειας, όπως ηλιακή και αιολική, ή παρέχουν προϊόντα και υπηρεσίες που στηρίζουν τη μετάβαση σε καθαρές ενεργειακές πηγές.

Ενεργειακή Απόδοση

Επενδύσεις σε εταιρείες που αναπτύσσουν τεχνολογίες και προσφέρουν προϊόντα για τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης σε βιομηχανικές διαδικασίες, καταναλωτικά προϊόντα ή κτίρια.

Νερό

Επενδύσεις σε εταιρείες που προσφέρουν προϊόντα και υπηρεσίες που συνδράμουν στην πρόσβαση στο νερό, βελτιώνουν την αποδοτικότητα της χρήσης του και συμβάλλουν στην αειφόρο διαχείριση των υδάτινων πόρων.

Υγεία & Ευημερία

Επενδύσεις σε εταιρείες που εξειδικεύονται στην ανάπτυξη φαρμάκων, ιατρικού εξοπλισμού ή τεχνολογιών που αντιμετωπίζουν σοβαρές ασθένειες, συμβάλλουν στη βελτίωση της υγείας και της ευεξίας, και αυξάνουν το προσδόκιμο ζωής.

Βιώσιμη Γεωργία & Τροφή

Αυτή η κατηγορία περιλαμβάνει επενδύσεις σε εταιρείες που δραστηριοποιούνται σε βιώσιμα συστήματα τροφίμων, συμπεριλαμβανομένης της αγροτεχνολογίας και της βιώσιμης διανομής τροφίμων, της συσκευασίας και των εναλλακτικών πρωτεϊνών.

Βιώσιμη Δασοκομία

Περιλαμβάνει επενδύσεις σε εταιρείες που παρέχουν προϊόντα δασοκομίας και ξύλου με βιώσιμο τρόπο, καθώς και όσες δραστηριοποιούνται με τη χρήση βιώσιμων προϊόντων δασικής φύσης, όπως βιώσιμες συσκευασίες χαρτιού και υλικά κατασκευής.

Βιώσιμες Μεταφορές

Εδώ περιλαμβάνονται εταιρείες που παρέχουν βιώσιμα προϊόντα/υπηρεσίες στον τομέα των μεταφορών, συμπεριλαμβανομένων οχημάτων, τεχνολογιών και εξοπλισμού, καθώς και υποδομής.

Κυκλική Οικονομία & Αποδοτικότητα Πόρων

Σε αυτή την κατηγορία ανήκουν εταιρείες που παρέχουν προϊόντα και υπηρεσίες που υποστηρίζουν την κυκλική οικονομία. Αυτή μπορεί να περιλαμβάνει τη βελτίωση της αποδοτικότητας των πόρων, τη δυνατότητα ανακύκλωσης και ανάκτησης πόρων, και γενικότερα τη μείωση των αποβλήτων και τη χρήση πόρων.

Βιώσιμα Ακίνητα

Περιλαμβάνει εταιρείες που επικεντρώνονται στην ανάπτυξη ή διαχείριση βιώσιμων ακινήτων. Ανάμεσα στις δραστηριότητές τους μπορεί να συμπεριλαμβάνονται η ενεργειακή απόδοση των κτιρίων, η χρήση βιώσιμων ή και ανακυκλωμένων κατασκευαστικών υλικών, η εκμετάλλευση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, και η προώθηση της βιοκλιματικής σχεδίασης για τη μείωση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος των ακινήτων.

Σύγκριση Επενδύσεων ESG με μη-ESG: Μια επιστημονική προσέγγιση

Το σκεπτικό πίσω από τις επενδύσεις σε εταιρείες και προϊόντα που έχουν θετικό αντίκτυπο στους τομείς του ESG, βασίζεται στην υπόθεση ότι η επένδυση κεφαλαίου σε εταιρείες που υιοθετούν βιώσιμες και ηθικές πρακτικές, μπορεί να προωθήσει την υιοθέτηση αυτών των πολιτικών και από άλλες εταιρείες. Καθώς αυξάνεται ο αριθμός των επιχειρήσεων που υιοθετούν πρακτικές ESG, αναμένεται να υπάρξει μείωση στο κόστος του κεφαλαίου, ενισχύοντας την απόδοση των επενδύσεων σε αυτές τις εταιρείες, καθώς επίσης και την προώθηση της κοινωνικής ευθύνης. Κατά συνέπεια, αναμένεται ότι οι επενδύσεις σε ESG Θα επιτύχουν αντιστοίχως σχετικά ισχυρή απόδοση.

Οποιαδήποτε άλλη επένδυση που δεν βασίζεται σε αρχές ESG χαρακτηρίζεται μη-ESG επένδυση. Οι μη ESG επενδύσεις δεν λαμβάνουν υπόψη τις πτυχές της βιωσιμότητας και της κοινωνικής ευθύνης κατά τη λήψη αποφάσεων επένδυσης. Συχνά, χαρακτηρίζονται ως παραδοσιακές επενδύσεις που ενδεχομένως να αγνοούν τις επιπτώσεις τους στο περιβάλλον, την κοινωνία και τη διακυβέρνηση.

Το μεγαλύτερο μέρος των κεφαλαίων βιώσιμων επενδύσεων διεθνώς συγκεντρώνεται σε αμοιβαία κεφάλαια που εδρεύουν στην Ευρώπη, τα οποία εκτιμάται ότι αντιπροσωπεύουν τα τρία τέταρτα όλων αυτών των κεφαλαίων και αντιπροσωπεύουν σχεδόν το ένα πέμπτο όλων των υπό διαχείριση ευρωπαϊκών περιουσιακών στοιχείων. Σε άλλες αγορές, τα βιώσιμα κεφάλαια αποτελούν μικρό ποσοστό των περιουσιακών στοιχείων υπό διαχείριση και αντιπροσωπεύουν μόλις 2-3% του συνολικού κεφαλαίου.

Παρά τις σημαντικές απώλειες που υπέστησαν οι μετοχές που σχετίζονται με επενδύσεις ESG το 2021 και τις αρχές του 2022, φαίνεται ότι η κρίση στην Ουκρανία συνέβαλε θετικά στη βελτίωση του κλίματος για επενδύσεις σε ESG. Αυτές ενισχύθηκαν περαιτέρω από τις νέες κυβερνητικές πολιτικές που επικεντρώθηκαν στην ενεργειακή ασφάλεια και τη μετάβαση σε βιώσιμες πηγές ενέργειας, ενισχύονται την ενεργειακή απόδοση. Το 2019 και 2020, τα βιώσιμα κεφάλαια υπό διαχείριση υπερτερούσαν σε σχέση με τα παραδοσιακά κεφάλαια, τόσο σε σχετική όσο και σε απόλυτη έννοια, ενισχύοντας τη δημοτικότητά τους.

Μακροπρόθεσμα, η απόδοση των βιώσιμων κεφαλαίων ως περιουσιακό στοιχείο έχει υπερβεί ελαφρώς την απόδοση των παραδοσιακών κεφαλαίων σε περισσότερες πενταετείς αποδόσεις, αν και η διαφορά στένευσε σημαντικά τον τελευταίο χρόνο.

Ποιες είναι οι διαφορές μεταξύ επενδύσεων ESG και επενδύσεων SRI;

Οι κοινωνικά υπεύθυνες επενδύσεις SRI (Social Responsibility Investments) αποτελούν τύπο επενδύσεων που αξιολογεί τις επενδύσεις βάσει της κοινωνικής τους ευθύνης, με σκοπό να επιλέξουν ή να αποκλείσουν εταιρείες ανάλογα με αυτό το κριτήριο. Παρόλο που τα κέρδη εξακολουθούν να παραμένουν σημαντικό μέρος των αποφάσεων των επενδυτών SRI, πρέπει να επιτυγχάνεται εξισορρόπηση ανάμεσα στις οικονομικές αποδόσεις και τις πεποιθήσεις και τις αρχές τους. Οι Επενδυτές SRI επικεντρώνονται στις εταιρείες που έχουν θετική κοινωνική επίδραση και αποκλείουν εταιρείες που δραστηριοποιούνται σε τομείς που είναι αντίθετοι με τις αρχές τους, όπως είναι τα τυχερά παιχνίδια, καπνοβιομηχανία, όπλα και αλκοόλ.

Πού εστιάζουν οι διαχειριστές κεφαλαίων ESG κατά τη δημιουργία των κεφαλαίων τους;

• Κλιματική Αλλαγή & μετάβαση σε μηδενική καθαρή εκπομπή (Net Zero)

Η κυρίαρχη τάση στις επενδύσεις ESG, επικεντρώνεται στην αξιολόγηση της αξιοπιστίας των κλιματικών δεσμεύσεων μιας εταιρείας . Οι επενδυτές αναζητούν εταιρείες που δεσμεύονται για τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και την επίτευξη της μηδενικής καθαρής εκπομπής (Net Zero).

Οι νομικές ρυθμίσεις και τα φορολογικά κίνητρα συντείνουν στην ενίσχυση της προσπάθειας για μείωση των εκπομπών και τη μετάβαση σε βιώσιμες πηγές ενέργειας.

• Βιοποικιλότητα και Φυσικό Κεφάλαιο

Η αξιολόγηση του πως οι εταιρείες αντιμετωπίζουν την επιδείνωση της βιοποικιλότητας αυξάνει το ενδιαφέρον των επενδυτών. Η διαφάνεια όσον αφορά τις επιπτώσεις, τους κινδύνους και τις ευκαιρίες που σχετίζονται με τη φύση, καθώς και η υιοθέτηση πρωτοβουλιών όπως το Παγκόσμιο Πλαίσιο για τη Βιοποικιλότητα και το Nature Action 100, οδήγησαν στη δημιουργία θεματικών κεφαλαίων που επικεντρώνονται στην προστασία της βιοποικιλότητας και τη διατήρηση των οικοσυστημάτων.

• Ανθρώπινο Δυναμικό & Εργασία

Η πανδημία του Covid-19 έχει ενισχύσει το ενδιαφέρον των επενδυτών σε θέματα κοινωνικής ευθύνης. Οι επενδυτές αναμένουν όχι μόνο κερδοσκοπικά αποτελέσματα, αλλά και την ικανότητα τους να αναλαμβάνουν κοινωνική ευθύνη και να προστατεύουν τους εργαζομένους τους και το περιβάλλον. Ταυτόχρονα, η περίοδος του υψηλού πληθωρισμού που ακολούθησε την πανδημία έχει υπογραμμίσει τις πρακτικές στο χώρο εργασίας και τη διαχείριση προσωπικού. Η τάση δημοσίευσης δεδομένων, όπως για παράδειγμα στοιχεία της εναλλαγής προσωπικού (employee turnover) και αποτελέσματα εσωτερικών δημοσκοπήσεων που αφορούν τη δέσμευση των εργαζομένων ολοένα και αυξάνεται ανάμεσα στις εταιρείες. Αυτές οι πρακτικές συμβάλλουν και προωθούν το δημόσιο έλεγχο και την ευθύνη σε αυτόν τον τομέα.

• Ανθρώπινα Δικαιώματα & Δέουσα Επιμέλεια της Εφοδιαστικής Αλυσίδας

Ανά το παγκόσμιο έχει αυξηθεί ο ρυθμιστικός έλεγχος στις υποχρεώσεις και τη διαφάνεια των εταιρειών σε θέματα περιβάλλοντος, ανθρωπίνων δικαιωμάτων και την καταδίκη της καταναγκαστικής εργασίας. Στην Ευρώπη, η Οδηγία “EU Corporate Sustainability Due Diligence Directive” καθορίζει τις υποχρεώσεις των επιχειρήσεων προκειμένου να αναγνωρίσουν πιθανές επιπτώσεις στο περιβάλλον και στα ανθρώπινα δικαιώματα, ειδικά στην εφοδιαστική αλυσίδα τους. Οι καταναλωτές και η τεχνολογία είναι οι κύριοι επηρεαζόμενοι από αυτές τις ρυθμίσεις.

• Αποτελεσματικότητα Διοίκησης & Ευθύνη Διευθυντών για θέματα ESG

Οι Γενικές Συνελεύσεις των εταιρειών και η εκλογή των διευθυντών, η αποτελεσματικότητα της διοίκησης και η ευθύνη των διευθυντών σε σχέση με θέματα ESG βρίσκονται στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος των επενδυτών. Η ενσωμάτωση κριτηρίων ESG και η παρακολούθηση της συμμόρφωσής τους με τις κοινωνικές και περιβαλλοντικές αρχές είναι ουσιώδης για την εμπιστοσύνη των επενδυτών.

• Αμοιβή Διοίκησης

Η διαδικασία καθορισμού της αμοιβής των διοικητικών στελεχών έχει υποστεί αλλαγές λόγω της πανδημίας COVID-19.

Στην Ευρώπη, παρατηρείται αυξημένη διαβούλευση με θεσμικούς επενδυτές για την ενσωμάτωση των κριτηρίων ESG στην αμοιβή των διοικητικών στελεχών. Συγκεκριμένα, τονίζεται η ανάγκη να συμπεριληφθούν τα ESG στις πολυμερείς αξιολογήσεις της απόδοσης των διοικητικών συμβούλων και σε προγράμματα μακροπρόθεσμων κινήτρων.

Σχετικοί Κανονισμοί στην Ευρώπη σχετικά με την Εξέλιξη της Εταιρικής Αναφοράς ESG

Ο Κανονισμός της Ευρωπαϊκής Ένωσης περί γνωστοποιήσεων αειφορίας στον τομέα των χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών (γνωστός ως Sustainable Finance Disclosure Regulation – SFDR), που τέθηκε σε ισχύ τον Μάρτιο του 2021, στοχεύει στην προαγωγή των βιώσιμων επενδύσεων και την αύξηση της διαφάνειας, αντιμετωπίζοντας την ψευδοοικολογική ταυτότητα. Σύμφωνα με τον Κανονισμό, τα κεφάλαια πρέπει να κατηγοριοποιούνται σε κατηγορίες οι οποίες ορίζονται με βάση τον τρόπο που προωθούν την αειφορία - βάσει του Άρθρου 8 για κεφάλαια που προωθούν περιβαλλοντικά ή κοινωνικά χαρακτηριστικά και ακολουθούν καλές πρακτικές διακυβέρνησης, και το Άρθρο 9 για κεφάλαια με σαφείς στόχους βιωσιμότητας.

Η Ευρωπαϊκή Οδηγία για τις Αγορές Χρηματοοικονομικών Μέσων (MiFID II) περί τα τέλη του 2022 αναθεώρησε τις απαιτήσεις για τους διαχειριστές κεφαλαίων, υποχρεώνοντάς τους να αξιολογήσουν την καταλληλότητα των πελατών τους βάσει των προτιμήσεών τους για τη βιωσιμότητα. Αυτό σημαίνει ότι οι διαχειριστές κεφαλαίων πρέπει να ενσωματώσουν τα κριτήρια και τις προτιμήσεις των πελατών τους σχετικά με την βιωσιμότητα στην αξιολόγηση της καταλληλότητας των επενδυτικών προϊόντων. Επιπλέον, η Ευρωπαϊκή Αρχή Κινητών Αξιών και Αγορών (ESMA) πρότεινε νέους κανόνες για τη χρήση των όρων ESG ή σχετικών όρων στα ονόματα των επενδυτικών κεφαλαίων. Σύμφωνα με την πρόταση, κεφάλαια που περιέχουν τον όρο ESG ή σχετικούς όρους πρέπει να επενδύουν τουλάχιστον 80% των κεφαλαίων τους σε επενδύσεις που υποστηρίζουν τα χαρακτηριστικά ESG. Εάν χρησιμοποιούν τον όρο βιωσιμότητα, τότε τουλάχιστον το 50% του 80% πρέπει να βασίζεται σε βιώσιμα περιουσιακά στοιχεία, σύμφωνα με το SFDR.

Η δέσμευση της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς Κύπρου (ΕΚΚ) στα πρότυπα ESG

Η βιώσιμη χρηματοδότηση διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση πολιτικής και το σχεδιασμό στρατηγικής της ΕΚΚ. Η ΕΚΚ δίνει προτεραιότητα στην ανάπτυξη και την επίβλεψη προτύπων βιώσιμης χρηματοδότησης για όλους τους οργανισμούς επενδυτικών υπηρεσιών.

Σε αυτό το πλαίσιο, η ΕΚΚ ενημέρωσε όλες τις εποπτευόμενες οντότητες ότι πρέπει να διασφαλίζουν πλήρη συμμόρφωση με τις υποχρεώσεις γνωστοποίησης βάσει του SFDR όπως επίσης και τις ευθύνες τους για το ESG. Επιπλέον, η ΕΚΚ δημιούργησε ειδική ενότητα στην ιστοσελίδα της για να παρέχει πληροφορίες για τη Βιώσιμη Χρηματοδότηση στους επενδυτές και το ευρύ κοινό.

Πέραν τούτου, η ΕΚΚ συμμετέχει στην Παγκόσμια Εβδομάδα Επενδυτή (WIW World Investor Week), που διοργανώνεται ετησίως από τον Διεθνή Οργανισμό Επιτροπών Κεφαλαιαγοράς (IOSCO - International Organization of Securities Commissions) με στόχο να εκπαιδεύσει και να ενημερώσει τους επενδυτές και το ευρύ κοινό.

Κάθε χρόνο, η ΕΚΚ μέσα από μια σειρά δράσεων και ενεργειών μέσα από τα διαδικτυακά αλλά και παραδοσιακά ΜΜΕ, επιτυγχάνει τη διάχυση των κύριων μηνυμάτων της παγκόσμιας εκστρατείας σε διάφορα σημαντικά θέματα, μεταξύ άλλων και το θέμα της βιώσιμης χρηματοδότησης.