Πολυεργαλείο αναχαίτησης της πανδημίας και ενίσχυσης της ανάκαμψης

Η γραμμική απόκριση ‘linear response’ της παγκόσμιας κοινότητας στο εκθετικό φαινόμενο της πανδημίας και τις αλληλένδετες κρίσεις δημιουργεί ένα καταστροφικό φαύλο κύκλο από ‘μετάλλαξη σε μετάλλαξη’ και από ‘κρίση σε κρίση’ και το επόμενο χτύπημα του Μαύρου Κύκνου –του Γκρίζου Κύκνου στην προκειμένη περίπτωση όπως η παραλλαγή Kraken και το νέο ‘κινέζικο’ πανδημικό κύμα– θα ‘θερίσει’ τα πάντα για άλλη μια φορά.

Η εφαρμογή του πρωτοποριακού Πολυεργαλείου που παρουσιάζεται πολύ επιγραμματικά στο παρόν άρθρο μπορεί να συμβάλει άμεσα και ουσιαστικά στην αναχαίτηση της πανδημίας και την ενίσχυση της ανάκαμψης.  

Ο νομπελίστας Daniel Kahneman αναφέρει ότι ‘Είμαστε πολύ έμπειροι σε ένα κόσμο λίγο ή πολύ γραμμικό. Η εκθετική αύξηση είναι πράγματι κάτι διαφορετικό. Δεν είμαστε εξοπλισμένοι για αυτό – είναι σχεδόν αδύνατο να συλλάβουμε εκθετικά φαινόμενα. Όταν ο γραμμικός κόσμος αντιμετωπίζει μια εκθετική αλλαγή δεν μπορεί να προσαρμοστεί εύκολα (όπως μας έδειξε και η πανδημία)’. Οι διαισθήσεις μας δεν είναι φτιαγμένες για μη γραμμικότητας. Ο συναισθηματικός μας μηχανισμός είναι σχεδιασμένος για γραμμική αιτιότητα.  

Σύμφωνα με το περιοδικό Live Science, μελέτη ομάδας ερευνητών προειδοποιεί ότι ο Covid-19 έχει τη δυνατότητα να γίνει η φονικότερη πανδημία όλων των εποχών. Οι πανδημίες αποτελούν ένα φαινόμενο κινδύνου ουράς ‘fat tail risk’ που εμπεριέχει εκρηκτικά ρίσκα και δυνητικά καταστροφικές συνέπειες. Η παγκόσμια συνδεσιμότητα αυξάνει τη διασπορά του κορονοιού με ένα μη γραμμικό τρόπο. Λόγω του κινδύνου ουράς, τέτοια απρόσμενα γεγονότα και διεργασίες έχουν ειδικά χαρακτηριστικά που καθιστούν τις παραδοσιακές προσεγγίσεις διαχείρισης ρίσκου ανεπαρκείς, ιδίως σε ένα πιο αλληλεξαρτώμενο και εύθραυστο σύστημα.

Όπως αναφέρει ο Νασίμ Νίκολας Ταλέμπ, η ασυμμετρία είναι παρούσα σχεδόν στα πάντα. Οι αρνητικές ασυμμετρίες (καταστροφικοί κίνδυνοι) απαντώνται πολύ πιο συχνά. Οι θετικές ασυμμετρίες (εκθετικές ευκαιρίες) είναι σπάνιες. Πρέπει να μπούμε σε καταστάσεις όπου οι ευνοϊκές ασυμμετρίες είναι πολύ μεγαλύτερες από τις δυσμενείς. Οι μη γραμμικότητες θέτουν όρια στην πρόγνωση. Η περιπλοκότητα υποβαθμίζει την προβλεψιμότητα. Η αποκέντρωση μειώνει τις μεγάλες δομικές ασυμμετρίες.    

Ορισμένα συμβάντα μπορεί να είναι σπάνια και σημαντικά αλλά κάπως προβλέψιμα (Γκρίζοι Κύκνοι) όπως η εκθετική αύξηση των κρουσμάτων και των θανάτων λόγω της πανδημίας του κορονοιού σε παγκόσμιο επίπεδο μέσα στις επόμενες βδομάδες και μήνες. Το ζητούμενο είναι να είμαστε προετοιμασμένοι για παν σχετικό ενδεχόμενο και να εφαρμόσουμε έγκαιρα τα κατάλληλα μη γραμμικά μοντέλα, δυναμικά εργαλεία και πολυπαραμετρικές προσεγγίσεις τα οποία θα θωρακίσουν την κοινωνία έναντι μιας νέας, πιο επιθετικής μετάλλαξης ή ενός νέου πανδημικού κύματος. 

Η ασύμμετρη αβεβαιότητα και τα κρυμμένα ρίσκα που περιβάλλουν όλες πτυχές τις πανδημίας αυξάνει τη δυσκολία στη λήψη αποτελεσματικών μέτρων. Τα τυπικά μέτρα / προσεγγίσεις σε ατομικό επίπεδο όπως είναι η απομόνωση, η ιχνηλάτιση και η παρακολούθηση, γρήγορα (υπολογιστικά) υπερνικούνται σε περίπτωση μαζικής επιμόλυνσης όπως συμβαίνει αυτή την περίοδο στην Κίνα. Η αλληλένδετη ευθραυστότητα που χαρακτηρίζει την πανδημική κρίση εμπεριέχει ασύμμετρους κινδύνους και εκρηκτικά ρίσκα για την παγκόσμια κοινότητα. Η εκθετική αύξηση ασκεί πίεση και αποκαλύπτει ευθραυστότητες στα συστήματα (π.χ. υπηρεσίες υγείας, εφοδιαστικές αλυσίδες) με τρόπους που η γραμμική αλλαγή μπορεί να μην προκαλέσει.

Απαιτείται η εφαρμογή μιας διαθεματικής / διεπιστημονικής προσέγγισης (διεύρυνση της επιδημιολογικής ομάδας για να συμπεριλάβει ειδικούς και από άλλους τομείς: οικονομολόγους, συγκοινωνιολόγους, κοινωνιολόγους, ψυχολόγους, ειδικούς σε θέματα επικοινωνίας, καινοτομίας και διαχείρισης ρίσκου, εκπροσώπους του επιχειρηματικού κόσμου κλπ.), αύξηση της εμβολιαστικής κάλυψης, υγιεινή των χεριών, κοινωνική αποστασιοποίηση, καθολική χρήση προστατευτικής μάσκας, αερισμός χώρων, στοχευμένες παρεμβάσεις ιδιαίτερα για την προστασία των ηλικιωμένων και άλλων ευάλωτων ομάδων του πληθυσμού και ενημέρωση των πολιτών για τον δυνητικό αντίκτυπο / συνέπειες λόγω της εκθετικής αύξησης της πανδημίας.

Η χρονική καθυστέρηση μέχρι να εμφανιστούν τα συμπτώματα σημαίνει ότι οι άνθρωποι που έχουν μολυνθεί διασπείρουν τη νόσο πολύ πριν αισθανθούν τα αποτελέσματα και αλλάξουν συμπεριφορά. Η αλλαγή στη συμπεριφορά μπορεί να έρθει πολύ αργά. Μια σταδιακή προσέγγιση τύπου ‘αναμένουμε να δούμε’ (a wait and see ‘gradualist’ approach) η οποία είναι κατάλληλη σε περιπτώσεις γραμμικής αύξησης μπορεί να προκαλέσει αρκετά προβλήματα και καθυστερήσεις με αποτέλεσμα η απόκριση του συστήματος σε εκθετικά φαινόμενα να μην είναι όσο γρήγορη όσο θα έπρεπε.

Τα μέτρα πολιτικής που εφαρμόζονται σε παγκόσμιο επίπεδο για αντιμετώπιση της πανδημίας Covid-19, σε μεγάλο βαθμό δεν λαμβάνουν υπόψη την ασυμμετρία και την ευθραυστότητα ‘fragility’.

Μετά από πολύχρονη έρευνα έχω αναπτύξει ένα νέο δυναμικό Μοντέλο Καινοτομίας το οποίο: α)Ακολουθεί μια ολιστική, πολυπαραμετρική προσέγγιση και β)περιλαμβάνει συνολικά 77 στρατηγικά εργαλεία, μη γραμμικά μοντέλα, δημιουργικές τεχνικές, πλαίσια, μεθόδους και πρότυπα τα οποία μπορούν να εφαρμοστούν ανάλογα, βοηθώντας τους οργανισμούς να τροποποιήσουν την έκθεσή τους (modify the exposure) ώστε να είναι ανοικτοί σε ευνοϊκές ασυμμετρίες (εκθετικές ευκαιρίες) και κλειστοί σε δυσμενείς ασυμμετρίες (εκρηκτικά ρίσκα / κινδύνους). Απ’ τη μια η αύξηση της έκθεσης (increase the exposure) σε θετικές ασυμμετρίες μπορεί να αποφέρει πολλαπλασιαστικά οφέλη και πλεονεκτήματα. Απ’ την άλλη η μείωση της έκθεσης (decrease the exposure) σε αρνητικές ασυμμετρίες μπορεί να ελαχιστοποιήσει το ρίσκο και να εξαλείψει τον κίνδυνο της καταστροφής.

Η έννοια των ασύμμετρων αποτελεσμάτων αποτελεί την κεντρική ιδέα του νέου Υποδείγματος Καινοτομίας το οποίο μπορεί να:

1. Συμβάλει άμεσα και ουσιαστικά στην αναχαίτηση της πανδημίας Covid-19 και στη θωράκιση της διεθνούς κοινότητας με ένα βιώσιμο τρόπο.   

2. Βοηθήσει τους Οργανισμούς να καινοτομήσουν κάτω από συνθήκες οξείας αβεβαιότητας.

3. Μεγιστοποιήσει τον επιστημονικό, οικονομικό και κοινωνικό αντίκτυπο των επενδύσεων στην Έρευνα & Καινοτομία.

4. Ενισχύσει την οικονομική ανάκαμψη.

5. Εφαρμοστεί άμεσα και με μηδενικό κόστος τόσο σε εθνικό όσο και σε ευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο.

Το Πολυεργαλείο αντιμετώπισης της κρίσης της πανδημίας που παρουσιάζεται πολύ επιγραμματικά πιο πάνω αναλύεται λεπτομερώς –θεωρητικό πλαίσιο και τρόποι / πεδία εφαρμογής– σε ένα πρακτικό Εγχειρίδιο που έχω ετοιμάσει το οποίο: α)Περιλαμβάνει ένα Πρότυπο Εργαστήριο για ενίσχυση της μη γραμμικής (εκθετικής) σκέψης ώστε να αντιμετωπιστεί η μεροληψία ‘bias’ υπέρ της γραμμικής αλλαγής και να μπορέσουν οι Οργανισμοί να αντιμετωπίσουν τα εκθετικά φαινόμενα και τις πολλαπλές κρίσεις της νέας εποχής και β)είναι στη διάθεση των Αρμοδίων Αρχών στην Κύπρο και την Ελλάδα και της Επιτρόπου Υγείας και Ασφάλειας Τροφίμων της Ευρωπαϊκής Ένωσης κ.Στέλλας Κυριακίδου για άμεση αξιοποίηση.

*Συμβούλος Στρατηγικής, Επικοινωνίας και Καινοτομίας