Δέσμευση, χρήση και αποθήκευση άνθρακα-κλιματική λύση ή πράσινη παραπλάνηση (greenwashing);

Είτε αγοράζουμε καφέ, είτε κάνουμε κράτηση για τις καλοκαιρινές διακοπές μας, είτε κάνουμε μια επένδυση, παράγουμε αέριους ρύπους. Δεν είναι τόσο εύκολο να καταλάβουμε πώς, για παράδειγμα η συνήθεια να αγοράζουμε ένα καφέ μπορεί να προκαλέσει έναν ακραίο καύσωνα στην Ευρώπη ή μια πλημμύρα στο Πακιστάν, αλλά με τον ίδιο τρόπο καμία σταγόνα νερού δεν πιστεύει ότι ευθύνεται για την πλημμύρα. Οι επιπτώσεις των πράξεών μας και ο τρόπος ζωής μας επηρεάζουν το κλίμα παγκοσμίως.

Η κλιματική αλλαγή που προκαλείται από τον άνθρωπο είχε θερμάνει τη γη κατά 1,2 βαθμούς Κελσίου μέχρι το 2021. Είναι πλέον σαφές ότι τα περισσότερα ακραία καιρικά συμβάντα είναι αποτέλεσμα της κλιματικής αλλαγής που προκαλείται από τις ανθρωπογενείς εκπομπές αερίων θερμοκηπίου (GHG). Ο μόνος τρόπος μετριασμού και σταθεροποίησης αυτών των συνθηκών είναι να ελαχιστοποιήσουμε αρχικά με τελικό στόχο να εξαλείψουμε από άποψη καθαρής αξίας (net value) το περιβαλλοντικό αποτύπωμα μας, τουλάχιστον όσον αφορά τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου.

Εφόσον η ανθρωπότητα αγωνίζεται σήμερα να αντιμετωπίσει τον πληθωρισμό, την ενεργειακή κρίση και την αύξησήη του κόστους ζωής, είναι μάλλον εξωπραγματικό να περιμένουμε ότι οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου θα σταματήσουν από την πρώτη μέρα. Στην πραγματικότητα, η ενεργειακή κρίση και οι τεχνητές ελλείψεις φυσικού αερίου, οδηγούν σε αναδιαμόρφωση της οικονομίας παρά μείωση της κατανάλωσης ρυπογόνων καυσίμων όπως ο άνθρακας. Εδώ μπαίνει στο παιχνίδι, η προσέγγιση του καθαρού μηδενός (net zero) και δίνει μια νέα προοπτική στην προσπάθεια να σταματήσει η άνοδος της θερμοκρασίας. Δεδομένου ότι ορισμένες λειτουργίες είτε άμεσα είτε έμμεσα θα παράγουν και θα εκπέμπουν αέρια του θερμοκηπίου, ο στόχος είναι να βρεθεί ένας τρόπος για την απομάκρυνσή τους από την ατμόσφαιρα. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με τη χρήση τεχνολογιών απορρόφησης άνθρακα, που μπορεί να έχουν τη φυσική μορφή όπως τα φυτά που φωτοσυνθέτουν, ή ακόμα και βιομηχανικών εγκαταστάσεων που απορροφούν τον άνθρακα από την ατμόσφαιρα και είτε το χρησιμοποιούν στη γραμμή παραγωγής τους είτε τον αποθηκεύουν σε βαθείς γεωλογικούς σχηματισμούς.

Σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Ενέργειας (ΔΟΕ) μέχρι σήμερα, υπάρχουν 15 μονάδες άμεσης δέσμευσης CO2 σε όλο τον κόσμο, που δεσμεύουν περισσότερους από 9.000 τόνους CO2 ετησίως. Λαμβάνοντας υπόψη τη συνεχή αύξηση των εκπομπών CO2 παγκοσμίως (κατά 6% το 2021 ) και την τεράστια ποσότητα CO2 που εκπέμπεται (36,3 δισεκατομμύρια τόνοι, το υψηλότερο επίπεδό τους) είναι σαφές ότι απαιτούνται μεγάλες επενδύσεις σε μονάδες απορρόφησης άνθρακα. Σύμφωνα με το Κέντρο λύσεων για το κλίμα και την ενέργεια, οι τεχνολογίες δέσμευσης, χρήσης και αποθήκευσης άνθρακα (CCUS) μπορούν να συλλάβουν περισσότερο από το 90% των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα (CO2) από σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής και βιομηχανικές εγκαταστάσεις.

Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής θα πρέπει να αναρωτηθούν εάν οι CCUS είναι μια επιλογή ή μια αναγκαιότητα. Η επιτροπή κλιματικής αλλαγής του Ηνωμένου Βασιλείου υποστηρίζει το τελευταίο, ενώ ο ΔΟΕ το επαναλαμβάνει λέγοντας ότι είναι σχεδόν αδύνατο να επιτευχθεί το μηδέν χωρίς CCUS.

Πολλές κυβερνήσεις βασίζονται στο CCUS για να μειώσουν τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου και τελικά να φτάσουν στο καθαρό μηδέν. Ωστόσο, αυτό δεν μπορεί να επιτευχθεί εάν βασίζονται μόνο σε αυτό το είδος τεχνολογίας χωρίς την εφαρμογή πρόσθετων μέτρων, με τη μορφή στρατηγικών, σχεδίων, ακόμη και κανονισμών.

Το Ινστιτούτο Ενεργειακής Οικονομίας και Χρηματοοικονομικής Ανάλυσης  (IEEFA) λέει ότι παρόλο που η CCUS είναι μια τεχνολογία 50 ετών, τα αποτελέσματα και η αποτελεσματικότητά της ποικίλουν. Μια έκθεση που συντάχθηκε από το IEEFA, αναφέρει ότι το 55% της διεθνούς δυναμικότητας των μονάδων CCUS υπολειτουργεί ή δεν λειτουργεί όπως είχε υποσχεθεί. Τα περισσότερα έργα έχουν χρησιμοποιήσει το δεσμευμένο αέριο ως μέσο που εισάγεται με πίεση  σε ταμιευτήρες πετρελαίου για να «εκτοπίσουν» και να εξορύξουν τις τελευταίες σταγόνες πετρελαίου που απομένουν. Σύμφωνα με την έκθεση, αυτή η μέθοδος αντιπροσωπεύει το 73% του άνθρακα που δεσμεύεται και αποθηκεύεται παγκοσμίως. Η χρήση αυτή των  CCUS μπορεί να θεωρηθεί ως μη βιώσιμη και κάποιος θα μπορούσε ακόμη και την χαρακτηρίσει και ως πράσινη παραπλάνηση. Χρησιμοποιούμε δηλαδή την αποθήκευση CO2  ως μέσο για να βοηθήσει στην εξόρυξη και καύση ακόμη περισσότερων ορυκτών καυσίμων που ευθύνονται σε μεγάλο βαθμό για τη δημιουργία του προβλήματος που επιχειρούμε να λύσουμε. Αυτό δημιουργεί ένα οξύμωρο.

Σύμφωνα με μια συνέντευξη του Διευθυντή Πολιτικής και Επικοινωνίας του Ινστιτούτου Ερευνών Grantham για την κλιματική αλλαγή στο London School of Economics, το ερώτημα είναι, εάν οι εταιρείες ορυκτών καυσίμων μπορούν να μας βοηθήσουν να φτάσουμε στο καθαρό μηδέν, τότε γιατί να μην  θέλουμε τη βοήθεια τους? Αν θέλουμε να φτάσουμε στο καθαρό μηδέν μέχρι το 2050, πρέπει χρησιμοποιήσουμε κάθε διαθέσιμη τεχνολογία. Οι άνθρωποι που υποστηρίζουν ότι μπορούμε να αποκλείουμε τεχνολογίες  επειδή δεν μας αρέσουν είναι εκείνοι που δεν έχουν κατανοήσει την πραγματική κλίμακα της πρόκλησης που αντιμετωπίζουμε.

Από την άλλη πλευρά, μια έκθεση του Κέντρου Διεθνούς Περιβαλλοντικού Δικαίου (CIEL) λέει ότι το CCUS δεν θα αντιμετωπίσει το πρόβλημα της κλιματικής κρίσης ούτε θα μειώσει ουσιαστικά τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, και αντίθετα, η εστίαση σε αυτές θα αποσπάσει την προσοχή από τις πραγματικές λύσεις για το κλίμα.

Σύμφωνα με την έκθεση, οι τεχνολογίες CCUS όχι μόνο δεν είναι απαραίτητες για την επίτευξη του στόχου περιορισμού της θέρμανσης κάτω από τους 1,5 βαθμούς Κελσίου, αλλά στην πραγματικότητα θα το καθυστερήσουν, επιτρέποντας στις εταιρείες ορυκτών καυσίμων με άδεια, να συνεχίσουν να ρυπαίνουν.

Οι παρατηρήσεις αυτές δείχνουν τις δύο όψεις του νομίσματος. Είναι η τεχνολογία CCUS μια πραγματική λύση, ή είναι μια όμορφη ιδέα που καλύπτει τα βασικά της ελαττώματα και τελικά λειτουργεί ως απειλή για την επίτευξη των στόχων που θέτει η Συμφωνία του Παρισιού; Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής θα πρέπει να λάβουν υπόψη τα παραπάνω και να καθορίσουν διαφανείς κανόνες και στρατηγικές για τον καθορισμό των ορόσημων προς τον στόχο της ουδετερότητας του άνθρακα έως το 2050.

 

Δρ. Γαβριήλ Γαβριήλ

Manager, Sustainability

Grant Thornton Cyprus