Το ρωσικό αέριο και γιατί η ευρωζώνη μπορεί να αποφύγει μια ύφεση

Μια ενδεχόμενη πλήρης διακοπή της παροχής φυσικού αερίου μπορεί να επιφέρει αναγκαστικούς περιορισμούς στη διανομή φυσικού αερίου στις αρχές του 2023 και ύφεση στις οικονομίες της ευρωζώνης, σύμφωνα με ανάλυση ειδικών του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας (ESM) που αναρτήθηκε στο ιστολόγιο του οργανισμού.

Ωστόσο, επισημαίνεται στην ανάλυση, η μέχρι στιγμής μείωση τις εισαγωγής ενέργειας από την Ρωσία έχει ήδη περιορίσει ενδεχόμενες επιπτώσεις, ενώ υπολογίζεται πως οι εξοικονομήσεις ενέργειας όπως προωθούνται από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο μπορούν να συνεισφέρουν στη μείωση της πιθανότητας να χρειαστούν περιορισμοί στη διανομή φυσικού αερίου.

Αυτό όμως μπορεί να γίνει μόνο αν υπάρξει μείωση στη γενική κατανάλωση φυσικού αερίου από νοικοκυριά και επιχειρήσεις, και αν τα κράτη μέλη της ΕΕ αναλάβουν συντονισμένες δράσεις για να μετριάσουν τις επιπτώσεις πιθανής διακοπής της παροχής από τη Ρωσία.

Στην ανάλυση, τρεις οικονομολόγοι του ESM, η Angela Capolongo, ο Michael Kühl και ο Vlad Skovorodov, υπολογίζουν με συγκεκριμένους αριθμούς τις επιπτώσεις μιας διακοπής της παροχής φυσικού αερίου σε νοικοκυριά και επιχειρήσεις, λαμβάνοντας υπόψη τις μέχρι σήμερα εξαρτήσεις αλλά και τα αποτελέσματα των μέτρων εξοικονόμησης ενέργειας.

Όπως υπενθυμίζουν οι τρεις οικονομολόγοι, η παροχή φυσικού αερίου έχει μειωθεί ή σταματήσει πλήρως σε ορισμένα κράτη μέλη. Η προσωρινή διακοπή της λειτουργίας του αγωγού Nord Stream 1 αυξάνει παράλληλα τις πιθανότητες μακροπρόθεσμου περιορισμού στην προμήθεια για τη ζώνη του ευρώ, με τη Γερμανία και την Ιταλία, δύο από τις μεγαλύτερες χώρες της ευρωζώνης να είναι ιδιαίτερα ευάλωτες.

Οι εισαγωγές φυσικού αερίου το καλοκαίρι συνήθως αξιοποιούνται για την πλήρωση του αποθέματος για τον χειμώνα. Ως εκ τούτου, εάν τα αποθέματα εξαντληθούν κατά μια περίοδο κατά την οποία η ζήτηση για φυσικό αέριο ενδέχεται να ξεπερνά τις εισαγωγές και την παραγωγή εντός ΕΕ, θα χρειαστεί να υπάρξει περιορισμός του διαμοιρασμού φυσικού αερίου στους καταναλωτές.

Όπως επισημαίνεται, η ΕΕ έχει εκπονήσει σχετικούς σχεδιασμούς για να δοθεί προτεραιότητα για τη θέρμανση και την παραγωγή ηλεκτρισμού για τα νοικοκυριά, καθιστώντας αναγκαία την εν μέρει ή πλήρη διακοπή της παραγωγής σε ενεργοβόρους τομείς, επηρεάζοντας έτσι την απασχόληση και θέτοντας σε κίνδυνο την ανάκαμψη στην αγορά εργασίας που ακολούθησε μετά την πανδημία.

Σύμφωνα με την ανάλυση, αν η παροχή φυσικού αερίου από τη Ρωσία διακοπεί πλήρως από τον Αύγουστο, τα αποθεματικά αερίου αναμένεται να εξαντληθούν μέχρι το τέλος του 2022, επηρεάζοντας ιδιαίτερα την Αυστρία, το Βέλγιο, τη Γερμανία και την Ιταλία.

Σε ένα τέτοιο σενάριο θα πρέπει να υπάρξει περιορισμός στη χρήση φυσικού αερίου από τις επιχειρήσεις στις αρχές του 2023, μειώνοντας για παράδειγμα την κατανάλωση αερίου στη Γερμανία κατά 40%.

Στο ίδιο σενάριο, οι τομείς έντασης ενέργειας θα χρειαστεί να μειώσουν την παραγωγή, μειώνοντας το ΑΕΠ της ευρωζώνης κατά 1,7% κάτω από την περίπτωση αναφοράς και οδηγώντας σε υψηλότερη ανεργία. Το ΑΕΠ της Γερμανίας και της Ιταλίας ειδικά αναμένεται σε τέτοια περίπτωση να μειωθεί κατά 2,5% κάτω από τη περίπτωση αναφοράς το 2023.

Αν και σε ορισμένες χώρες δεν αναμένεται να υπάρξει περιορισμός στη χρήση φυσικού αερίου, θα πρέπει να αναμένονται έμμεσες επιπτώσεις λόγω των εμπορικών σχέσεων, με τη Γαλλία και την Ισπανία για παράδειγμα να επηρεάζονται παρά το γεγονός πως έχουν διαφορετικό ενεργειακό μείγμα ή μικρότερη εξάρτηση από τις Ρωσικές εισαγωγές φυσικού αερίου.

Οι ειδικοί σημειώνουν πως η μείωση της εξάρτησης ορισμένων χωρών μέσω της εξασφάλισης φυσικού αερίου από άλλες πηγές έχει μειώσει το εύρος των πιθανών επιπτώσεων, αυξάνοντας την ανθεκτικότητα της ευρωζώνης.

Εάν, για παράδειγμα, υπήρχε διακοπή της παροχής από τη Ρωσία χωρίς να έχει προηγηθεί μείωση της εξάρτησης, η Γερμανία και η Ιταλία θα αναγκάζονταν να περιορίσουν τη διάθεση φυσικού αερίου στη βιομηχανία δύο μήνες νωρίτερα.

Σε σχέση με τα αναμενόμενα αποτελέσματα της μείωσης κατά 15% της ζήτησης φυσικού αερίου μεταξύ 1ης Αυγούστου 2022 και 31ης Μαρτίου 2023 για την οποία έχουν συμφωνήσει τα κράτη μέλη, οι ειδικοί προβλέπουν πως το μέτρο αυτό μπορεί να βοηθήσει να παραμείνουν ενεργοί οι τομείς έντασης ενέργειας, καθώς η βιομηχανία θα κληθεί να αντικαταστήσει το φυσικό αέριο με άλλες πηγές ενέργειας.

Σε αυτό το σενάριο αναμένονται λιγότεροι περιορισμοί στη διάθεση φυσικού αερίου για τη βιομηχανία, κάτι που αναμένεται να οδηγήσει σε ηπιότερη μείωση της παραγωγής και σταθεροποίησης της αγοράς εργασίας.

Σύμφωνα με τους ειδικούς, η αποτελεσματική χρήση των αποθεμάτων σε πανευρωπαϊκό επίπεδο κατά τρόπο αλληλέγγυο προς όλα τα κράτη μέλη αποτελεί ακόμα ένα εργαλείο που μπορεί να περιορίσει τις επιπτώσεις πιθανής έλλειψης φυσικού αερίου.

Επίσης, συγκεκριμένες οικονομικές πολιτικές μπορούν να συμβάλουν στην άμβλυνση των επιπτώσεων σε καταναλωτές και επιχειρήσεις σημειώνουν οι ειδικοί, προσθέτοντας πως το πακέτο μέτρων REPowerEU της Κομισιόν περιέχει συγκεκριμένες προτάσεις και πως τα κράτη μέλη αναλαμβάνουν ήδη στοχευμένα μέτρα σε εθνικό επίπεδο.