«Ξεκαπνίζει» το λαθρεμπόριο καπνικών με τα κατεχόμενα

Σε μαύρη τρύπα, με απώλειες εκατομμυρίων εσόδων, εξελίσσεται για την οικονομία της Δημοκρατίας το παράνομο εμπόριο καπνικών προϊόντων με τα κατεχόμενα, με το 90% των λαθραίων να προέρχεται από εκεί. 

Ενδεικτικό του μεγέθους του προβλήματος, καθότι άμεσα συνυφασμένο με το λαθρεμπόριο καπνικών από τα κατεχόμενα, είναι το γεγονός πως με βάση στοιχεία από τις επίσημες εκτελωνίσεις του κράτους σε τσιγάρα και καπνό για την περίοδο Ιανουάριος-Απρίλιος 2022, τα έσοδα φέτος από τους φόρους κατανάλωσης τσιγάρων ήταν μόνο €38,577,722, σε σύγκριση με €44,235,728 την αντίστοιχη περίοδο του 2021. Προκύπτει δηλαδή μια μείωση της τάξεως των €5,658,006 (-13%), με τις εκτιμήσεις να προβλέπουν, σε περίπτωση συνέχισης αυτών των ρυθμών, απώλειες σε έσοδα για το κράτος μέχρι το τέλος του χρόνου που θα ξεπερνούν τα €6 εκατ.

Ταυτόχρονα, άλλα 20 εκατ. ευρώ χάνονται από φόρους ως αποτέλεσμα του γεγονότος ότι το 54% του καπνού που καταναλώνεται εντός των ελεύθερων περιοχών της Κυπριακής Δημοκρατίας  προέρχεται, όπως προκύπτει από ειδική έκθεση, επίσης από τα κατεχόμενα. 

Την ίδια ώρα, επίσημη έρευνα της KPMG καταδεικνύει πως από τα συνολικά 0.16 δισ. τσιγάρα που εισήχθηκαν στην Κύπρο το 2021, τα 0.06 δισ. τσιγάρα ήρθαν παράνομα από τα κατεχόμενα. Το 2019, από τα κατεχόμενα είχαν φθάσει στις ελεύθερες περιοχές 0.07 δισ. τσιγάρα και το 2020, 0.02 δισ. τσιγάρα.

Η αύξηση αυτή, δηλαδή τα 0.06 δισ. τσιγάρα από τα κατεχόμενα το 2021 συγκριτικά με τα 0.02 δισ. τσιγάρα από τα κατεχόμενα το 2020, αποδίδεται κυρίως στους ταξιδιωτικούς περιορισμούς και το κλείσιμο των οδοφραγμάτων εντός του 2020 για την αντιμετώπιση της πανδημίας του κορωνοϊού.

Ωστόσο, όπως διαφαίνεται, με την επανεκκίνηση της οικονομίας και της ταξιδιωτικής κίνησης, η κατανάλωση επανήλθε στα επίπεδα του 2019, όταν τα τσιγάρα που είχαν φθάσει στις ελεύθερες περιοχές από τα κατεχόμενα ήταν 0.07 δισ.

Στις ελεύθερες περιοχές, στην αγορά καπνού και τσιγάρων, παρατηρούνται περισσότερα λαθραία παρά παραποιημένα καπνικά είδη, τα οποία προέρχονται κυρίως από τα κατεχόμενα, καθότι αποτελούν την πιο... εύκολη οδό για μεταφορά τους στην ελεγχόμενη από τις νόμιμες Αρχές της Δημοκρατίας, επικράτεια της χώρας. 

Αναλυτικότερα, σύμφωνα με την έρευνα της KPMG, για το 2021 το 14.4% της συνολικής κατανάλωσης τσιγάρων αφορούσε λαθραία τσιγάρα, με τις φορολογικές απώλειες να πλησιάζουν τα 24 εκατ. ευρώ. Το ποσό αυτό είναι σχεδόν το διπλάσιο από την προηγούμενη χρονιά, καθώς υπήρξε αύξηση 10 εκατ. ευρώ στις φορολογικές απώλειες του 2020. Αξίζει να σημειωθεί ότι το 2020, το συνολικό ποσοστό κατανάλωσης λαθραίων ήταν στο 8.6%, παρόμοιο με το 2018 (8.2%). Η απότομη αύξηση κατά το 2021, οφείλεται κυρίως σε νέα είδη καπνικών προϊόντων που εντάσσονται στην κατηγορία των παραποιημένων και λαθραίων (counterfeit & contraband). Tο 2019, τα λαθραία τσιγάρα αποτέλεσαν το 14.3% της συνολικής αγοράς. 

Σημειώνεται πως σε σύγκριση με το 2020, πέρσι καταγράφηκε επίσης αύξηση 48% στην κατανάλωση τσιγάρων στην κατηγορία non-domestic legal-τσιγάρα, δηλαδή που παράχθηκαν νόμιμα από εταιρεία στο εξωτερικό και βρέθηκαν Κύπρο από άλλες οδούς-και 76% στα παραποιημένα και λαθραία.

Ενδιαφέρον είναι και το ποσοστό των «παράνομων λευκών» (illicit whites) τσιγάρων τα οποία δεν φέρουν κάποια επωνυμία, και όπου επίσης επανήλθε σε επίπεδα 2019. Πιο αναλυτικά, πέρσι καταγράφτηκαν 0.05 δισ. τσιγάρα που εμπίπτουν στην κατηγορία, ενώ το 2019 ήταν στα 0.06 δισ. τσιγάρα.

Μεγάλο ήταν το ποσοστό και στα τσιγάρα που προήλθαν από αφορολόγητες πηγές (Duty free). Το 2021, είχαν φτάσει στην Κύπρο 0.04 δισ. τσιγάρα, ελάχιστα πιο κάτω από το 2019 (0.05 δισ. τσιγάρα). Το 2020, ο αριθμός για τα αφορολόγητα είχε πέσει στα 0.01 δισ. τσιγάρα.

Η συνολική αύξηση στην κατανάλωση τσιγάρων το 2021 αυξήθηκε κατά 5%, αλλά παρέμεινε πιο κάτω από τα επίπεδα προ πανδημίας. Αξίζει να αναφερθεί ότι οι εξαγωγές τσιγάρων μειώθηκαν κατά 59%.

Ανάγκη αποτρεπτικών μέτρων 

Πάντως, το ανεξέλεγκτο λαθρεμπόριο καπνικών προϊόντων με τα κατεχόμενα και η… μαύρη τρύπα που δημιουργεί στα δημόσια οικονομικά μέσα από την απώλεια εκατομμυρίων ευρώ, εκ των πραγμάτων δημιουργεί την ανάγκη λήψης δραστικότερων μέτρων από μέρους της πολιτείας για την κατά το δυνατό πιο αποτελεσματική αντιμετώπιση του φαινομένου.

Τέτοια μέτρα θα μπορούσαν να είναι για παράδειγμα η επιβολή αυστηρότερων ποινών, με τρόπο που το αδίκημα της λαθρεμπορίας καπνικών να θεωρείται ως ποινικό και να εξυπακούει υψηλό πρόστιμο ή και φυλάκιση, η άμεση αφαίρεση άδειας εμπορίας καπνικών σε όσα λιανικά σημεία εντοπιστούν παράνομα προϊόντα και, βεβαίως, οι εντατικότεροι έλεγχοι από το Τελωνείο στα οδοφράγματα, κατά μήκος της πράσινης γραμμής, καθώς και στα σημεία λιανικής πώλησης καπνικών.