ΡΑΕΚ: Ολοκληρώθηκε ο λειτουργικός διαχωρισμός της ΑΗΚ

Χωρίς αμφιβολία, η πορεία προς το άνοιγμα της αγοράς ηλεκτρισμού, η δημιουργία πραγματικού ανταγωνισμού και η συνακόλουθη ενίσχυση της οικονομίας της Κύπρου είναι δύσκολη, αλλά απαραίτητη. Απαραίτητη για τη συμμόρφωση με το Ευρωπαϊκό δίκαιο, αλλά και για την απελευθέρωση όλων των δυνάμεων της επιχειρηματικότητας και της καινοτομίας που χρειάζεται μια χώρα.

Καθοριστικό ρόλο στην πορεία αυτή διαδραματίζει (και αναμένεται να διαδραματίσει και στο μέλλον) η Κάθετα Ολοκληρωμένη Επιχείρηση (ΚΟΕ) ΑΗΚ, η οποία έχει συνδεθεί στο υποσυνείδητο των καταναλωτών με την ίδια την αγορά ηλεκτρισμού, αφού για πολλές δεκαετίες πραγματοποιεί όλες τις απαραίτητες εργασίες για να μην στερηθεί ο Κύπριος καταναλωτής, και του πλέον απομακρυσμένου χωριού, το πολύτιμο αυτό αγαθό.

Όντας μέχρι πρόσφατα, μόνη στο έργο αυτό, η ΚΟΕ ΑΗΚ κατέχει σήμερα μια θέση ισχύος στην αγορά ηλεκτρισμού, δηλαδή στην παραγωγή και στην προμήθεια ηλεκτρισμού. Η ΚΟΕ ΑΗΚ, πέραν των ανταγωνιστικών δραστηριοτήτων της παραγωγής και της προμήθειας ηλεκτρισμού, είναι ο ιδιοκτήτης του δικτύου μεταφοράς και ο ιδιοκτήτης και διαχειριστής του δικτύου διανομής, δηλαδή δραστηριοτήτων που ανήκουν στο μονοπωλιακό τμήμα της αγοράς και έχει την αποστολή να εξυπηρετήσει όλους τους παραγωγούς και προμηθευτές ενέργειας.

Τονίζεται ότι, μέχρι πριν μερικά χρόνια, υπήρχαν πολλές παρόμοιες ΚΟΕ στην Ευρωπαϊκή αγορά ηλεκτρισμού. Ο Ευρωπαίος νομοθέτης, κατανόησε έγκαιρα ότι η συγκέντρωση τόσων “αρμοδιοτήτων” σε ένα φορέα είναι πολύ πιθανό να καθυστερήσει (ακόμη και εμποδίσει σε αρκετές φορές) το άνοιγμα της αγοράς ηλεκτρισμού, για αυτό έκρινε συνετό (αλλά και απαραίτητο) να διαχωρίσει τα διάφορα τμήματα των ΚΟΕ, έτσι ώστε αυτά να μπορούν να “αναπνεύσουν” από την κεντρική διοίκηση της ΚΟΕ και να εστιάσουν απερίσπαστα στην επίτευξη της αποστολής τους. Με τον διαχωρισμό αυτό επιτυγχάνεται επίσης και μεγαλύτερη διαφάνεια στα οικονομικά μεγέθη της ΚΟΕ καθώς και στον τρόπο αξιοποίησης των πόρων της.

Με βάση την Οδηγία της ΕΕ 2019/944/ΕΚ, ο εν λόγω διαχωρισμός μπορεί να πάρει δύο μορφές. Η πρώτη είναι ο Νομικός ή ο Ιδιοκτησιακός Διαχωρισμός των δραστηριοτήτων μιας ΚΟΕ. Η δεύτερη που ισχύει για την περίπτωση της Κύπρου, λόγω παρέκκλισης από την πιο πάνω Οδηγία είναι ο Λειτουργικός Διαχωρισμός των δραστηριοτήτων μιας ΚΟΕ. Αυτό στην πράξη σημαίνει ότι η ΚΟΕ παραμένει μια ενιαία εταιρεία, δεν επέρχεται κανένας Νομικός ή Ιδιοκτησιακός Διαχωρισμός, αλλά η ΚΟΕ αναλαμβάνει με πλήρη συνείδηση των ευθυνών της απέναντι στην κοινωνία, να “δημιουργήσει” μέσα της αυτές τις “εταιρείες” και να φροντίσει, ώστε αυτές να λειτουργούν ανεξάρτητα και χωρίς εμπόδια.

Η πρώτη μορφή είναι ο λεγόμενος εύκολος δρόμος. Η δεύτερη μορφή αποτελεί ένα δύσκολο εγχείρημα. Για πολλούς λόγους, το 2014 η ΡΑΕΚ έκρινε ότι στην περίπτωση της ΚΟΕ ΑΗΚ έπρεπε να εφαρμοστεί η δεύτερη μορφή με βάση την Ρυθμιστική Απόφαση 04/2014 (ΚΔΠ 372/2014) «Λειτουργικός Διαχωρισμός των Δραστηριοτήτων της ΑΗΚ».

Ο Λειτουργικός Διαχωρισμός της ΑΗΚ αποτέλεσε ένα τεράστιο έργο το οποίο ολοκληρώθηκε το 2021. Όλο αυτό το διάστημα, η ΡΑΕΚ ήταν πάντοτε δίπλα στην ΚΟΕ ΑΗΚ για να την υποστηρίξει και να την κατευθύνει με σχετικούς ελέγχους, επιδεικνύοντας μεγάλη κατανόηση, υπομονή, επιμονή, αντοχή και ευελιξία, αφού ο χρόνος που απαιτήθηκε ήταν πολύ μεγαλύτερος των αντικειμενικών εκτιμήσεων, αλλά και των χρονοδιαγραμμάτων που έθετε η ίδια η ΑΗΚ. Ο Λειτουργικός Διαχωρισμός της ΑΗΚ ήταν ένα σημαντικό ορόσημο στην πορεία της αγοράς ηλεκτρισμού, αλλά και ένα επίτευγμα που χαιρετίστηκε από την Κυβέρνηση και την οικονομία της χώρας.

Το ορόσημο αυτό όμως δεν δείχνει το τέλος της σχετικής διαδρομής, αλλά μια σημαντική στροφή της. Τώρα, η πρώτιστη ευθύνη του Διοικητικού Συμβουλίου της ΑΗΚ και φυσικά αναμφισβήτητο καθήκον της ΡΑΕΚ είναι η διατήρηση και εμβάθυνση του Λειτουργικού Διαχωρισμού καθώς και η “προστασία” του από τις τυχόν εσωτερικές και εξωτερικές δυνάμεις που πιθανόν να θελήσουν να τον αποδομήσουν με την πάροδο του χρόνου. Ευχή όλων είναι βέβαια να μην εμφανιστούν τέτοιες “δυνάμεις”. Ο μόνος τρόπος για να επιτευχθεί ο στόχος αυτός από το Διοικητικό Συμβούλιο της ΑΗΚ και τη ΡΑΕΚ είναι η δημιουργία ενός μηχανισμού συνεχούς ελέγχου του Λειτουργικού Διαχωρισμού, ο οποίος θα πρέπει να έχει τα ακόλουθα χαρακτηριστικά:

• Αποτελεσματικότητα,
• Ευελιξία,
• Διαφάνεια, και
• Συνεχή παραγωγή αξίας για την ΑΗΚ, την οποία το Διοικητικό Συμβούλιο και ο  Γενικός Διευθυντής της θα φροντίσουν να αξιοποιήσουν στο μέγιστο δυνατό.

Για να επιτύχει τα παραπάνω,, η ΡΑΕΚ, όπως έχει καθήκον,  μελέτησε, σχεδίασε και υλοποιεί έναν υψηλού επιπέδου μηχανισμό ελέγχου. Ο μηχανισμός αυτός είναι υβριδικός. Αποτελείται από δύο μέρη. Το ένα μέρος είναι ένας εξωτερικός φορέας που ορίζεται από τη ΡΑΕΚ και το άλλο μέρος είναι μια μικρή ομάδα στελεχών της ίδιας της ΑΗΚ, η οποία φέρει τον τίτλο “Λειτουργοί Συμμόρφωσης”.

Σημαντικοί παράγοντες για την επιτυχία του μηχανισμού αυτού είναι:

• Η κατανόηση του ιδιαίτερου περιβάλλοντος της ΚΟΕ ΑΗΚ από τον εξωτερικό φορέα,
• Η αύξηση των δυνατοτήτων των Λειτουργών Συμμόρφωσης να εξετάζουν μεθοδικά και συντεταγμένα τη λειτουργία της ΚΟΕ ΑΗΚ,
• Η αξιοποίηση της τεχνολογίας,
• Η ακεραιότητα και αντικειμενικότητα της διαδικασίας ελέγχου.

Ο εν λόγω υβριδικός μηχανισμός διαθέτει πολλά καινοτόμα στοιχεία. Είναι αποτέλεσμα της αμέριστης φροντίδας της ΡΑΕΚ για την πραγματική (και χωρίς αποκλίσεις και συμβιβασμούς) εφαρμογής του Λειτουργικού Διαχωρισμού.

Η πρόσφατη ολοκλήρωση της εκπαίδευσης των Λειτουργών Συμμόρφωσης (από τη ΡΑΕΚ) και τα αποτελέσματα από τους δοκιμαστικούς ελέγχους που διενεργήθηκαν μας δίνει το δικαίωμα να είμαστε αισιόδοξοι και γεμάτοι θετικές προσδοκίες. Η ΡΑΕΚ για μια ακόμη φορά αποδεικνύει την δέσμευση της να εξαντλήσει κάθε δυνατό μέσο για να εφαρμοστεί πλήρως (και χωρίς αποκλίσεις και συμβιβασμούς) τη Ρυθμιστική Απόφαση 04/2014 (ΚΔΠ 372/2014) «Λειτουργικός Διαχωρισμός των Δραστηριοτήτων της ΑΗΚ».

Η Κύπρος δικαιούται να έχει μια ισχυρή ΑΗΚ, πλήρως λειτουργικά διαχωρισμένη, που να σέβεται τους όρους του ανταγωνισμού στην αγορά ηλεκτρισμού και να αξιοποιεί στο έπακρο τις σχετικές υποδομές που ανήκουν (κατά βάση) στην ίδια την κοινωνία.

Η ΡΑΕΚ είναι σε θέση να διαβεβαιώσει όλους τους συμμετέχοντες στην αγορά ηλεκτρισμού, ότι ο Λειτουργικός Διαχωρισμός της ΑΗΚ έχει ολοκληρωθεί και η ίδια έχει ήδη σχεδιάσει έναν προηγμένο, καινοτόμο μηχανισμό συνεχούς ελέγχου που θα αποτρέψει κάθε περίπτωση αστοχίας του.