Οι επιπτώσεις στις χρηματαγορές από πανδημία και ρωσική εισβολή

Ο χαμηλός ρυθμός ανάπτυξης και ο πληθωρισμός είναι τα σοβαρά προβλήματα που έχουν να αντιμετωπίσουν οι κεντρικές τράπεζες σήμερα. Το πρόβλημα γίνεται ακόμα πιο πολύπλοκο όταν οι αρμόδιοι προσπαθούν να καταπολεμήσουν το ένα εκ των δύο με αποτέλεσμα να γίνεται το άλλο χειρότερο.

Το παζλ της σημερινής κατάστασης στην παγκόσμια οικονομία αποτελούν η άνοδος της τιμής του πετρελαίου, των μετάλλων, των γεωργικών προϊόντων και όλων των εμπορευμάτων σε συνάρτηση με την ήδη προβληματική εφοδιαστική αλυσίδα. Όλα αυτά προκαλούν αρνητικό αντίκτυπο στη ζήτηση και κατανάλωση αγαθών και υπηρεσιών. Ο Ρώσο-Ουκρανικός πόλεμος συνεχίζεται εδώ και ένα μήνα, γεγονός που περιπλέκει ακόμα πιο πολύ τα δεδομένα, αφού προκαλεί αβεβαιότητα αν και μετά το πρώτο σοκ δεν επηρεάζει πλέον σημαντικά τις χρηματιστηριακές αγορές. Στην εξίσωση προστίθεται η προσπάθεια των δυτικών χωρών να πλήξουν οικονομικά τη Ρωσία ώστε να αποσυρθεί από την Ουκρανία, κίνηση που πιέζει ακόμη περισσότερο τις τιμές πετρελαίου και εμπορευμάτων προς τα πάνω, ενώ προσφάτως αυξήθηκε ο προϋπολογισμός για αμυντικές δαπάνες από αρκετές χώρες της Ευρώπης. Τα κονδύλια αυτά επομένως δεν θα διοχετευτούν στην ανάπτυξη υποδομών, με αποτέλεσμα να προκαλούν επιδείνωση στην ανάπτυξη των οικονομιών.

Όλα αυτά τα δεδομένα ώθησαν τον πληθωρισμό προς τα άνω, με αποτέλεσμα να έχει ήδη ξεπεράσει την αύξηση στους μισθούς, χωρίς να λαμβάνεται υπόψη ο ενεργειακός πληθωρισμός. Αυτό σημαίνει χαμηλότερο πραγματικό εισόδημα και κατά συνέπεια λιγότερη διαθέσιμη ρευστότητα από τους πολίτες για καταναλωτικά αγαθά ή επενδύσεις.

Τα πιο πάνω δεν είναι τα μοναδικά κομμάτια που συνθέτουν το παζλ που προαναφέραμε. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι τα δύο τελευταία χρόνια οι κεντρικές τράπεζες διοχέτευσαν τεράστια ρευστότητα στις αγορές και οι κυβερνήσεις αύξησαν τα δημοσιονομικά τους ελλείματα για να αντιμετωπίσουν τις οικονομικές επιπτώσεις της πανδημίας. Οι κινήσεις αυτές δημιούργησαν από μόνες τους ανοδικές πιέσεις στον πληθωρισμό (εξαιρουμένων των τιμών ενέργειας) και διόγκωσαν αρκετά τις τιμές των μετοχών και των ομολόγων. Χαρακτηριστικά αναφέρω ότι οι μετοχές διαπραγματεύονταν 20 φορές τα κέρδη τους ενώ οι αποδόσεις των ομολόγων ήταν σε μηδενικά επίπεδα.

Πριν ξεκινήσει η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία οι αγορές προεξοφλούσαν ήδη γύρω στις έξι αυξήσεις επιτοκίων (των 25 μονάδων βάσης) στην Αμερική και μία αύξηση επιτοκίων εντός του 2022 από την Ευρωπαϊκή Κεντρική. Εάν οι Κεντρικές Τράπεζες μειώσουν την παροχή ρευστότητας με συνεπακόλουθο την πτώση στη ζήτηση για αγορά κυβερνητικών και τραπεζικών ομολόγων, θα προκληθεί ακόμη μεγαλύτερη πίεση στις αγορές και ίσως οδηγήσει σε μια νέα πιστωτική κρίση.

Αύξηση επιτοκίων στις ΗΠΑ

Ο Διοικητής της Ομοσπονδιακής Τράπεζας της Αμερικής (Fed), Jerome Powel, ανακοίνωσε την πρώτη αύξηση επιτοκίων 0.25 προσθέτοντας ότι πλέον, σε κάθε συνεδρία της Fed, θα αυξάνονται τα επιτόκια. Αυτό συνεπάγεται έξι αυξήσεις, δείχνοντας ότι η Fed είναι αποφασισμένη να αντιμετωπίσει τον πληθωρισμό. Αυτό που τόνισε o κ. Powel είναι ότι η αμερικανική οικονομία είναι δυνατή και οι όποιες δυσοίωνες προβλέψεις για ύφεση, υπερβολικές.

Σημειώνω ότι το ύψος του δανεισμού τόσο των κρατών όσο και των εταιρειών, είναι σε εξαιρετικά υψηλά επίπεδα. Οι αυξήσεις επιτοκίων αυξάνουν το κόστος δανεισμού και θα επιφέρουν μείωση στις αξίες των εταιρειών. Πέραν της πτώσης κερδών υπάρχουν και εταιρείες που δεν θα μπορούν να εξυπηρετήσουν το χρέος τους και θα οδηγηθούν σε χρεωκοπία. Ένα ποσοστό της τάξης του 20% των μεγαλύτερών δημοσίων εταιρειών στις ΗΠΑ δεν θα μπορούν να εξυπηρετήσουν τις δανειακές τους υποχρεώσεις αν δεν έχουν συνεχιζόμενη εισροή ρευστότητας (εταιρείες Zombie) (Σύμφωνα με δημοσίευση του New York State Society of Certified Public Accountants (CPA): (The Trusted Professional, Nov 17, 2020).

Εν τω μεταξύ, τις τελευταίες βδομάδες παρατηρήθηκε έντονη μεταβλητότητα τόσο στις μετοχές όσο και στα ομόλογα. Οι επενδυτές είναι επιφυλακτικοί ως προς το μέλλον προβλέποντας ότι οι εταιρείες δεν μπορούν να  συνεχίσουν να έχουν μεγάλα  κέρδη δεδομένης  της αρνητικής επίδρασης που έχει η αύξηση επιτοκίων στα κέρδη τους. Τονίζεται  ότι ακόμα και  πριν από τον πόλεμο οι τιμές ήταν ιστορικά διογκωμένες.

Μια σημαντική παράμετρος που ωθεί  τις αγορές είναι οι προσδοκίες και αυτές μειώνονται όταν κυριαρχεί η αβεβαιότητα. Όχι μόνο λόγω του πολέμου βεβαίως, παρόλο που ενόσω συνεχίζεται  ο κίνδυνος του στασιμοπληθωρισμού μεγαλώνει. Τα κέρδη των εταιρειών θα είναι σαφώς μειωμένα λόγω των αυξημένων τιμών των πρώτων υλών και της ενέργειας καθώς και της χαμηλής ζήτησης.

Άρα, οι κεντρικές τράπεζες πρέπει να είναι πολύ προσεκτικές στο πως θα περιορίσουν και θα ρυθμίσουν τη νομισματική πολιτική. Η αμερικανική οικονομία, όντας πιο ανεξάρτητη από την Ευρώπη, δεν θα επηρεαστεί τόσο πολύ από αυξήσεις στις τιμές ενέργειας και αγαθών καθώς επίσης και από τις κυρώσεις που επιβλήθηκαν στην Ρωσία. Τα πράγματα δεν είναι, όμως, το ίδιο καλά για την Ευρώπη. Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα θα δυσκολευτεί να αυξήσει δραστικά τα επιτόκια και να σταματήσει τις αγορές ομολόγων. Οι συνέπειες για την ΕΕ θα είναι δραματικές επειδή, δυστυχώς, είναι πολύ πιο εξαρτημένη από τη Ρωσία ενεργειακά σε σχέση με τις ΗΠΑ.

Σε αυτό, λοιπόν, το περιβάλλον τα επενδυτικά χαρτοφυλάκια πρέπει να προσαρμοστούν αναλόγως. Οι οπτικές γωνίες ενός χαρτοφυλακίου είναι δύο:

• Ο στρατηγικός σχεδιασμός (Strategic Asset Allocation) και το πως είναι κατανεμημένα τα κεφάλαια για να μπορούν να απορροφήσουν τους κραδασμούς και την μεταβλητότητα των χρηματιστηριακών αγορών
• Η δυναμική/ευκαιριακή κατανομή (tactical allocation) που σαφώς και προσαρμόζεται πιο δυναμικά σε κάθε φάση του οικονομικού κλίματος και σε περιόδους που παρουσιάζονται.  Σήμερα λοιπόν οι συνθήκες επιβάλλουν να μειώσουμε το ρίσκο των χαρτοφυλακίων και να προσαρμόσουμε ανάλογα με πιο αμυντικές επιλογές.

Αμερικανικές μετοχές

Πρέπει να σημειωθεί ότι παρατηρείται μια παγκόσμια τάση προτίμησης των αμερικανικών μετοχών έναντι των ευρωπαϊκών, που δημιουργείται μεταξύ άλλων λόγω και της πίεσης που υφίσταται το ευρώ έναντι του δολαρίου λόγω του ότι το δολάριο λειτουργεί ως ασφαλές καταφύγιο. Επίσης, η πίεση που υφίσταται η ευρωπαϊκή οικονομία λόγω του πολέμου είναι μεγαλύτερη από ότι στην Αμερική και η αύξηση επιτοκίων στις ΗΠΑ πιέζουν το ευρώ προς τα κάτω. Θα δούμε δηλαδή σύντομα την ισοτιμία να κινείται προς τη μονάδα, κάτι που θα ανατραπεί αν, και μόλις ηρεμήσουν τα πράγματα.

Όσον αφορά στα ομόλογα, η επιλογή πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεκτική για τους λόγους που ανέφερα πιο πάνω (ψηλός δανεισμός και πιθανότητα χρεωκοπίας). Οι επενδυτές πρέπει να επιλέγουν ομόλογα με ψηλά κουπόνια και βραχυπρόθεσμες λήξεις. Με αυτό τον τρόπο μπορούν σε μεγάλο βαθμό να εξαλείψουν την όποια αρνητική επίδραση από την αύξηση των επιτοκίων. Και σε αυτή την κατηγορία προτιμότερα είναι τα αμερικανικά εταιρικά έναντι Ευρωπαϊκών και Αναδυόμενων.

Ο σταθερός χρυσός

Τα χαρτοφυλάκια πρέπει να περιέχουν και ένα ποσοστό επένδυσης σε χρυσό που αποτελεί πάντα φυσικό αντιστάθμισμα στον πληθωρισμό και τις γεωπολιτικές κρίσεις. Ο χρυσός είναι πολύ πιθανόν να διατηρήσει την αξία του αν δεν αρθούν οι κυρώσεις και μειωθούν οι τιμές πετρελαίου και αγαθών δραματικά.

Σημαντικό συστατικό ενός σωστά δομημένου χαρτοφυλακίου είναι οι τοποθετήσεις σε εναλλακτικές επενδύσεις όπως τα Hedge Funds (Αντισταθμιστικά Κεφάλαια), επενδύσεις σε πραγματικά περιουσιακά στοιχεία όπως γη και κτίρια και βεβαίως επενδύσεις φιλικές προς το περιβάλλον (ESG).Τα αντισταθμιστικά αμοιβαία κεφάλαια (hedge funds και Fund of funds) προσφέρουν μια εξαιρετική εναλλακτική επιλογή που επιβάλλεται να αποτελεί μέχρι και 30% σε οποιοδήποτε χαρτοφυλάκιο πάντοτε.

Πρέπει όμως να επιλέγονται funds που παρέχουν προστασία κεφαλαίου, δίνουν άμεση πρόσβαση σε πολλαπλές επενδυτικές στρατηγικές (που κανένας επενδυτής δεν μπορεί να επιτύχει από μόνος του), έχουν χαμηλή συσχέτιση με τις αγορές και τις άλλες επενδυτικές τοποθετήσεις του χαρτοφυλακίου, προσθέτουν σημαντική διαφοροποίηση (diversification) και προστασία του χαρτοφυλακίου αλλά την ίδια ώρα αυξάνουν τις συγκριτικές αποδόσεις σε περιόδους όπου οι αγορές είναι ασταθείς και ευμετάβλητες.

Δεν υπάρχει όμως μια συνταγή για όλους. Ο κάθε επενδυτής βάση του επιπέδου γνώσεων του, τους στόχους του, και κυρίως του ρίσκου που επιθυμεί να αναλάβει, πρέπει, με την συμβουλή πιστοποιημένων επενδυτικών συμβούλων, να σχεδιάζει το χαρτοφυλάκιο του με μέσο-μακροπρόθεσμο ορίζοντα και να μην προσπαθεί να αγοράζει πάντα στο χαμηλότερο επίπεδο και να πουλάει στο ψηλότερο.

*Επικεφαλής Private Banking, AstroBank Public Company Ltd