Έμφαση στην επιμόρφωση για κινδύνους επένδυσης σε κρυπτονομίσματα

Το ενδιαφέρον των επενδυτών για τα κρυπτο-περιουσιακά στοιχεία, και τα κρυπτονομίσματα ειδικότερα, διευρύνεται συνεχώς διεθνώς, με αποτέλεσμα να αυξάνονται οι κίνδυνοι στους οποίους εκτίθενται από αυτής της μορφής των επενδύσεων.

Η έλλειψη επαρκούς ενημέρωσης για την πολυπλοκότητα και το υψηλό ρίσκο που ενέχουν αυτά τα προϊόντα σε συνδυασμό με τον διάχυτο διαδικτυακό ενθουσιασμό γύρω απ’ αυτά μπορεί να οδηγήσει σε σημαντικές απώλειες για τους επενδυτές. Επομένως, είναι επιτακτική ανάγκη οι επενδυτές αλλά και το κοινό ευρύτερα να ενημερώνεται και να επιμορφώνεται σε συνεχή βάση για τους κινδύνους που ενέχουν οι επενδύσεις σε κρυπτό-περιουσιακά στοιχεία. 

Η ενημέρωση σχετικά με τους κινδύνους και τα χαρακτηριστικά των κρυπτο-νομισμάτων πρέπει να επικοινωνούνται αποτελεσματικά προκειμένου να ευαισθητοποιηθεί το κοινό και να ενισχυθεί η προστασία των επενδυτών. Η ραγδαία ανάπτυξη των κρυπτο-περιουσιακών στοιχείων και των οικοσυστημάτων στα οποία στηρίζονται θέτουν νέες προκλήσεις για τις Εποπτικές Αρχές διεθνώς τόσο για την εποπτεία τους, όσο και για την προστασία των επενδυτών. Ενώ η τεχνολογική καινοτομία προσφέρει πολλές υποσχόμενες δυνατότητες, όπως η εύκολη πρόσβαση σε χρηματοοικονομικές υπηρεσίες, η πολυπλοκότητα των κρυπτο-περιουσιακών στοιχείων  θέτει φραγμούς στην οικοδόμηση εμπιστοσύνης στον τομέα.  

Τα  κρυπτο-περιουσιακά στοιχεία με μια ματιά

Η διάθεση ή η διαπραγμάτευση των  κρυπτο-νομισμάτων  ονομάζεται Αρχική Προσφορά Νομισμάτων   (ICO - Initial Coin Offering). Τα κρυπτο–περιουσιακά στοιχεία σε ICO αναφέρονται ως "tokens", ενώ οι Αρχικές Προσφορές Νομισμάτων ορισμένες περιπτώσεις αναφέρονται και ως Συμβάντα Δημιουργίας Token (Token Generating Events ή TGEs).

Ομοίως, με τις Αρχικές Δημόσιες Προσφορές (Initial Public Offers - IPO), η πρωταρχική πρόθεση των ICO είναι η άντληση κεφαλαίων από τρίτους για τη χρηματοδότηση μιας ιδέας ή ενός επιχειρηματικού μοντέλου, προσφέροντας σε ιδιώτες επενδυτές την ευκαιρία να επενδύσουν σε αυτήν. Οι ICO περιέχουν συχνά τη λεγόμενη «λευκή βίβλο», η οποία μπορεί να θεωρηθεί ως σύνοψη των βασικών χαρακτηριστικών του σχεδιαζόμενου έργου, αλλά συνήθως δεν περιλαμβάνουν τις ίδιες κατευθυντήριες γραμμές και στοιχεία που παρέχονται στα Ενημερωτικά Δελτία, όπως καθορίζονται από το νόμο. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα, την έλλειψη διαφάνειας και το ενδεχόμενο παραπλάνησης του επενδυτικού κοινού σε σχέση με τους κινδύνους που ελλοχεύουν με την εν λόγω επένδυση.

Κίνδυνοι επένδυσης σε κρυπτο-περιουσιακά στοιχεία

Ο επενδυτής πρέπει να γνωρίζει ότι η επένδυση σε κρυπτο-περιουσιακά στοιχεία εμπερικλείει σειρά κινδύνων, με τους βασικούς που σχετίζονται άμεσα με αυτά: κίνδυνος ρευστότητας, κίνδυνος μεταβλητότητας, διαδικτυακοί κίνδυνοι, απάτη και άλλοι κίνδυνοι.

Ο κίνδυνος ρευστότητας ή η έλλειψη ρευστοποίησης αναφέρεται στη μειωμένη ικανότητα πώλησης κρυπτονομισμάτων όταν το επιθυμεί κάποιος, χωρίς να απωλέσει χρήματα στη διαδικασία.

Πολλά κρυπτο-περιουσιακά στοιχεία δεν έχουν υλική αξία, σε αντίθεση με τους παραδοσιακούς τίτλους, όπως μετοχές ή ομόλογα, με αποτέλεσμα η αξία και η τιμή τους να εξαρτώνται αποκλειστικά από την προσφορά και τη ζήτηση, κάτι που μπορεί να αποβεί κερδοσκοπικό στα περισσότερα. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε υψηλή αστάθεια των τιμών και οι επενδυτές να υποστούν σημαντικές απώλειες.

Επιπλέον, οι τεχνικές επιθετικού μάρκετινγκ που χρησιμοποιούνται στο διαδίκτυο, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και η προώθηση συγκεκριμένων προϊόντων από διασημότητες και άλλα άτομα που ασκούν επιρροή στο καταναλωτικό κοινό (influencers) προς το ευρύ κοινό, περιλαμβανομένων άπειρων επενδυτών με χαμηλή ανοχή κινδύνου, είναι ιδιαίτερα ανησυχητικές. Δεν είναι εύκολο για το κοινό να κατανοήσει τις διαφορετικές λειτουργίες και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά κάθε κρυπτό-περιουσιακού στοιχείου, κυρίως λόγω ανεπαρκών ή ανακριβών πληροφοριών και γνωστοποιήσεων κινδύνου, δυσνόητων τεχνικών όρων και προώθησης όλο και πιο περίπλοκων προϊόντων από τις εταιρείες κρυπτό-περιουσιακών στοιχείων.

Μπορεί να ειπωθεί ότι τα κρυπτό-περιουσιακά στοιχεία είναι μια πραγματικά παγκόσμια αγορά χωρίς εθνικά όρια, και δεδομένου ότι στο παρόν στάδιο δεν υπάρχει σχετική ολοκληρωμένη θεσμική ρύθμιση σε εθνικό ή διεθνές επίπεδο, σε πολλές χώρες δεν υπάρχει καμία ρύθμιση από τους υφιστάμενους κανονισμούς ή και το θεσμικό πλαίσιο. Κατ’ επέκταση,  δεν προσφέρεται προστασία στους επενδυτές από τα συνήθη συστήματα διακανονισμού διαφορών ή τα συστήματα προστασίας των επενδυτών σε περίπτωση οικονομικής αφερεγγυότητας ενός παρόχου. Η επιτυχής αξίωση εναντίον ενός παρόχου ή διαμεσολαβητή κρυπτο-περιουσιακών στοιχείων μπορεί να αποδειχθεί δύσκολη, αφήνοντας τους επενδυτές εκτεθειμένους και σε κίνδυνο του αντισυμβαλλομένου. 

Υπό αυτό το πρίσμα, αλλά και της ραγδαίας εξέλιξης του κλάδου, είναι επιτακτική ανάγκη ρύθμισης του όλου θέματος σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ο προτεινόμενος κανονισμός της ΕΕ για τις αγορές κρυπτο-περιουσιακών στοιχείων  (MiCA) θέτει τις απαιτούμενες ρυθμίσεις για τη δημόσια προσφορά, το μάρκετινγκ των κρυπτο-περιουσιακών στοιχείων, καθώς επίσης και την παροχή υπηρεσιών που σχετίζονται με αυτά και διατάξεις για την πρόληψη της κατάχρησης της αγοράς. Ο προτεινόμενος Κανονισμός MiCA στοχεύει να φέρει τα κρυπτο-περιουσιακά στοιχεία, τους εκδότες τους και τους παρόχους υπηρεσιών κρυπτο-περιουσιακών στοιχείων σε ένα κοινό ρυθμιστικό πλαίσιο, για την προστασία των επενδυτών και τη διατήρηση της χρηματοοικονομικής σταθερότητας, επιτρέποντας και ενισχύοντας παράλληλα την καινοτομία στον τομέα των κρυπτο-περιουσιακών στοιχείων.

Η αγορά κρυπτο-περιουσιακών στοιχείων ενέχει επίσης τεχνικούς και λειτουργικούς κινδύνους, με κυριότερους αυτούς των κυβερνοεπιθέσεων, τυχόν αποτυχίας των συστημάτων πληροφορικής και του blockchain και της απώλειας των κωδικών πρόσβασης από τον κάτοχό τους.

Και ενώ ο κίνδυνος απάτης μπορεί να υπάρχει σε όλους τους χρηματοοικονομικούς και επενδυτικούς τομείς και όλους τους τύπους περιουσιακών στοιχείων, η πολυπλοκότητα του συστήματος blockchain και η καινοτόμος φύση των επιχειρηματικών μοντέλων των ψηφιακών περιουσιακών στοιχείων, σε συνδυασμό με την έλλειψη πληροφόρησης και η γοητεία ενός εντελώς άυλου, ψηφιακού περιουσιακού στοιχείου, μπορεί να κάνει οδηγήσει τους επενδυτές εύκολα θύματα απατεώνων. Επομένως, είναι σημαντικό οι επενδυτές να συνειδητοποιήσουν ότι το κεφάλαιο που θα επενδύσουν σε κρυπτο-περιουσιακά στοιχεία δεν είναι εγγυημένο και ότι διατρέχουν πάντοτε τον κίνδυνο μερικής ή ολικής απώλειας των χρημάτων τους.

Σύμφωνα με την έκθεση του 2020 του Διεθνούς Οργανισμού Εποπτικών Αρχών Κεφαλαιαγοράς  (IOSCO) σχετικά με την Επιμόρφωση των Επενδυτών για τα Κρυπτο-περιουσιακά Στοιχεία παρόλο που τα κρυπτονομίσματα δεν θεωρούνται απειλή για την οικονομική ή χρηματοοικονομική σταθερότητα στην τρέχουσα κατάστασή τους, είναι σημαντικό η ανάπτυξη του τομέα να παρακολουθείται σε συνεχή βάση από τις Εποπτικές Αρχές. Με αυτό τον τρόπο, θα ενισχυθεί η προστασία των επενδυτών και ενθαρρύνεται η ανάπτυξη δίκαιων και αποτελεσματικών αγορών κρυπτο-περιουσιακών στοιχείων, εντοπίζοντας εγκαίρως παράλληλα και αποτρέποντας την απειλή μελλοντικού συστημικού κινδύνου. Η ΕΚΚ είναι αποφασισμένη να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στη βελτίωση της επιμόρφωσης των επενδυτών  για τους κινδύνους που ελλοχεύουν από επενδύσεις σε κρυπτο-περιουσιακά στοιχεία  και θα παραμείνει σε εγρήγορση για την ορθή  ανάπτυξη του κλάδου, εν αναμονή του Κανονισμού MiCA που θα επιτρέψει την εποπτεία του στο σύνολό του.

Διασφάλιση των συμφερόντων των επενδυτών μέσω της επιμόρφωσης

Σημαντική πτυχή για την προστασία των επενδυτών είναι η χρηματοοικονομική παιδεία του κοινού, η οποία, όπως έχει διαπιστωθεί επανειλημμένα μέσω ερευνών, βρίσκεται σε πολύ χαμηλά επίπεδα τόσο στην Κύπρο, όσο και διεθνώς. Στο πλαίσιο του στόχου της για καλλιέργεια και προώθηση της χρηματοοικονομικής εκπαίδευσης στην Κύπρο, η ΕΚΚ συμμετείχε και φέτος στην Παγκόσμια Εβδομάδα Επενδυτών, την παγκόσμια εκστρατεία που διοργανώνει ο Διεθνής Οργανισμός Εποπτικών Αρχών Κεφαλαιαγοράς. Κατά τη διάρκεια της εκστρατείας, περισσότερες από 100 χώρες οι οποίες εκπροσωπήθηκαν από τις Εποπτικές Αρχές τους – μαζί με 11 περιφερειακούς και διεθνείς οργανισμούς – συνεργάστηκαν για να διαδώσουν τα κύρια μηνύματα για την εκπαίδευση και την προστασία των επενδυτών και του κοινού ευρύτερα.

Οι Εποπτικές Αρχές σε όλο τον κόσμο, συμπεριλαμβανομένης της ΕΚΚ αναπτύσσουν και προωθούν εκπαιδευτικό υλικό γύρω από τα βασικά θέματα της χρηματοοικονομικής εκπαίδευσης και παρέχουν πληροφορίες στο κοινό αξιοποιώντας διάφορα κανάλια επικοινωνίας για να το προσεγγίσουν, ιδιαίτερα τους νέους και τις ευάλωτες ομάδες του πληθυσμού. Στη διάρκεια της Παγκόσμιας Εβδομάδας Επενδυτών 2022, η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς μέσω της αξιοποίησης των μέσων κοινωνικής δικτύωσης προώθησε διάφορές διαφωτιστικές δράσεις και  εμπλούτισε το  περιεχόμενο της ειδικής Πύλης Χρηματοοικονομικής Επιμόρφωσης  στην ιστοσελίδα της. Η Πύλη περιλαμβάνει άρθρα, οδηγούς και εγχειρίδια με απλούς όρους και γλώσσα που γίνεται εύκολα κατανοητή από το ευρύ κοινό, ενημερώνοντας τους επενδυτές για τα επενδυτικά προϊόντα, και πώς να εντοπίσουν τυχόν απάτες και να αποφύγουν παραπλάνησή τους από μη αδειοδοτημένες οντότητες.

Η ΕΚΚ, συνεχίζει να αναδεικνύει μαζί, με όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη, τη σημασία της  ενίσχυσης της προστασίας των επενδυτών, μέσω της τελευταίας εκστρατείας της, για την Προστασία των Επενδυτών, η οποία στοχεύει στην ευαισθητοποίηση και τη διάδοση μηνυμάτων μέσω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Σε όλες τις εκστρατείες της, η ΕΚΚ υπενθυμίζει ότι οι επενδυτές πρέπει να κάνουν τη δική τους έρευνα προτού προχωρήσουν σε μια επένδυση. Επίσης, θα πρέπει να επενδύουν  χρήματα, τα οποία σε περίπτωση που απωλέσουν στην πορεία, δεν θα επηρεάσει αρνητικά σε πολύ σοβαρό βαθμό τα οικονομικά τους δεδομένα. Αυτή η προσέγγιση θα πρέπει να υιοθετείται για όλες τις μορφές των επενδύσεων και όχι μόνο στην περίπτωση των κρυπτο-περιουσιακών στοιχείων.

*Πρόεδρος της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς Κύπρου (EKK)