Επανατοποθέτηση της ακίνητης περιουσίας του δημοσίου στον επενδυτικό χάρτη

Παρά τους κινδύνους και τις συνεχιζόμενες προκλήσεις που προκαλεί η επιμονή της πανδημικής κρίσης σε εγχώριο και παγκόσμιο επίπεδο, η κυπριακή  οικονομία, με υψηλή ανθεκτικότητα και εντυπωσιακή δυναμική, εξακολουθεί να ανακάμπτει με ταχείς ρυθμούς και να εισέρχεται στην πορεία της βιώσιμης ανάπτυξης. Η αξιοποίηση των ευκαιριών που δημιουργούνται, όπως είναι η απορρόφηση των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης, η συνέχιση των μεταρρυθμίσεων και η επαναφορά της Κύπρου με αξιοπιστία στον διεθνή επενδυτικό χάρτη, αποτελεί ένα σημαντικό στοίχημα.

Σε αυτή την προσπάθεια η αξιοποίηση της ακίνητης δημόσιας περιουσίας, ως ένα κρίσιμο αναπτυξιακό κεφάλαιο για τη χώρα, μπορεί να συμβάλει καθοριστικά, λειτουργώντας ως επιταχυντής της οικονομικής μεγέθυνσης και ως πολλαπλασιαστής του θετικού κοινωνικού αντικτύπου για τις τοπικές κοινωνίες και τους πολίτες.

Είναι γεγονός αναμφισβήτητο ότι για πολλές δεκαετίες η εικόνα για τα ακίνητα του Δημοσίου ήταν μια εικόνα εγκατάλειψης, αδιαφορίας και απαξίωσης. Οι διαχρονικές αγκυλώσεις δεν βοηθούν στο να υπάρξουν βιώσιμες λύσεις σε μακροπρόθεσμη βάση για εμβληματικά ακίνητα που παραμένουν αναξιοποίητα, όπως πχ η Κρατική Έκθεση. 

Με γνώμονα τη βέλτιστη αξιοποίηση του συγκεκριμένου χαρτοφυλακίου  πρέπει να υλοποιηθεί  μια στρατηγική που θέτει τα δημόσια ακίνητα πάνω και πέρα από τις όποιες μικροπολιτικές επιδιώξεις, προτάσσοντας το συμφέρον του Κύπριου φορολογουμένου και τη δημιουργία ισχυρού κοινωνικού αποτυπώματος για τις τοπικές κοινωνίες. Μια στρατηγική που έχει ως θεμέλιο την εποικοδομητική συνεργασία με όλους τους φορείς σε εθνικό και τοπικό επίπεδο και τη διασφάλιση ενός περιβάλλοντος διαφάνειας και αξιοπιστίας προς το σύνολο τόσο της εγχώριας όσο και της διεθνούς επενδυτικής κοινότητας.

Η αξιοποίηση , ωστόσο, δεν πρέπει να περιορίζεται μόνο σε έργα  παραχώρησης και ανάπτυξης αλλά και να επεκτείνεται και σε μία σειρά από υφιστάμενες συμβάσεις δημόσιων  ακινήτων ή ακινήτων που ενοικιάζει από ιδιώτες το δημόσιο , ώστε να επικαιροποιηθούν οι συμβάσεις και να υπάρξει συνάντηση με τα πραγματικά δεδομένα της Αγοράς αλλά και τις σύγχρονες ανάγκες του δημοσίου.

Στις 4 Μαρτίου 2014, η Βουλή των Αντιπροσώπων της Κυπριακής Δημοκρατίας ψήφισε τον περί Ρύθμισης Θεμάτων Αποκρατικοποίησης Νόμο (‘Νόμος Αποκρατικοποιήσεων’) ο οποίος θέτει το νομικό και θεσμικό πλαίσιο για να καταστήσει δυνατή την αξιοποίηση κρατικής περιουσίας.

Όμως, εικόνες εγκατάλειψης, που μόνο μελαγχολία και θλίψη προκαλούν, παρατηρούνται στον χώρο του παλιού αερολιμένα της Λάρνακας. Για περισσότερο από μια δεκαετία, δεν έγινε κατορθωτό να καρποφορήσει κανένα ενδιαφέρον και καμία πρωτοβουλία εκ μέρους κάποιου επενδυτή για αξιοποίηση και ανάπτυξη του χώρου του παλιού αεροδρομίου, το οποίο βρίσκεται σ’ ένα κομβικό σημείο της Λάρνακας, παρά την μεγάλη λίμνη της αλυκής.

Οι εγκαταστάσεις της Κρατικής Έκθεσης Κύπρου καλύπτουν συνολική έκταση 32.720 τ.μ εσωτερικού και ανοιχτού εκθεσιακού χώρου. Είναι μια παρωχημένη έκταση σε αναξιοποίητη κατάσταση. 

Στον αντίποδα:

Πυλώνας ανάπτυξης στη Λεμεσό 
Υπέροχο οικοδόμημα για τη Λεμεσό και την Κύπρο, ειδικά σχεδιασμένο για να εξυπηρετεί τα μεγαλύτερα κρουαζιερόπλοια στον κόσμο, χαρακτήρισε το νέο επιβατικό τερματικό, ο Γενικός Διευθυντής της DP World Limassol, Charles Meaby. Μιλώντας στην Επιχειρηματική Λεμεσό, ο κ. Meaby τόνισε ότι το νέο τερματικό μπορεί να αποτελέσει σημαντικό πυλώνα οικονομικής ανάπτυξης, δημιουργώντας νέες ευκαιρίες και προοπτικές για την Κύπρο.  «Ο κλάδος της κρουαζιέρας αποτελεί κορυφαία προτεραιότητα για την DP World Limassol και με τη λειτουργία του νέου επιβατικού τερματικού, η εταιρεία φιλοδοξεί να καταστήσει τη Λεμεσό λιμένα βάσης και ελκυστική επιλογή για τις εταιρείες κρουαζιέρας», σημείωσε ακόμα. 

Ο Δήμος Λευκωσίας ενημέρωσε σε ανακοίνωση του, το κοινό ότι οι εργασίες ανάπλασης του χώρου του παλιού ΓΣΠ θα αρχίσουν ξεκίνησαν 10 Νοεμβρίου και κατά τη διάρκεια των κατασκευαστικών εργασιών, οι οποίες αναμένεται να διαρκέσουν 24 μήνες, δεν θα υπάρχει δυνατότητα στάθμευσης οχημάτων στο χώρο του παλιού ΓΣΠ.

Το έργο περιλαμβάνει τη δημιουργία υπόγειου χώρου στάθμευσης χωρητικότητας περισσοτέρων από 500 αυτοκινήτων. Θα δημιουργηθεί επίσης αστική πλατεία, χώροι πρασίνου και χώροι αναψυχής.

Με πνεύμα συνεργασίας και σκληρή δουλειά, το έργο της ενιαίας ανάπτυξης του Λιμανιού και της Μαρίνας Λάρνακας, θα καταστεί ισχυρός πόλος ανάπτυξης, όχι μόνο για την πόλη του Ζήνωνα, αλλά και για ολόκληρη την Κύπρο, διαμήνυσε ο Διευθύνων Σύμβουλος της Kition Ocean Holdings κ. Πάνος Αλεξάνδρου.

To Παλιό Γενικό Νοσοκομείο Λευκωσίας ήταν το κύριο νοσοκομείο της Λευκωσίας στην Κύπρο από το 1936 έως το 2006. Το 2006 οι ασθενείς μεταφέρθηκαν στο Νέο Γενικό Νοσοκομείο Λευκωσίας. Το 2010 κατεδαφίστηκε. Έκτοτε είναι μια αναξιοποίητη έκταση, με πρόσφατες ενέργειες για την ανέγερση του Εθνικού Μουσείου Κύπρου.

Το ΤΑΙΠΕΔ στην Ελλάδα υλοποιεί ένα ιδιαίτερα φιλόδοξο πρόγραμμα αξιοποίησης της ιδιωτικής περιουσίας του Δημοσίου με τρόπο που αφενός θα συμβάλλει αποφασιστικά στη μείωση του δημόσιου χρέους και αφετέρου θα δημιουργεί τις βάσεις για την επανεκκίνηση της αναπτυξιακής διαδικασίας στην χώρα  με πολλαπλασιαστικά οφέλη για την οικονομία.

Λαμπρό παράδειγμα βρίσκεται στην Αθήνα και αφορά την αξιοποίηση  του χώρου του πρώην αεροδρομίου στο Ελληνικό. Η έκταση του πρώην Διεθνούς Αεροδρομίου Ελληνικού είναι 5.300 στρέμματα, από τα οποία 4.010 στρέμματα προβλέπεται ότι θα καλύψει το Μητροπολιτικό Πάρκο, 1.000 στρέμματα θα αξιοποιηθούν για πολεοδομική ανάπτυξη και τα υπόλοιπα 290 αφορούν νέες υποδομές ή υπάρχουσες εγκαταστάσεις. Η επένδυση στο Ελληνικό προβλέπει την ανάπτυξη διάφορων Υποδομών και Εγκαταστάσεων όπως οικιστικών ζωνών, ξενοδοχείων, εμπορικών κέντρων και καταστημάτων, θεματικών πάρκων, μουσείων τέχνης και πολιτισμού, υπαίθριων πολιτιστικών χώρων, κέντρων υγείας και ευεξίας, χώρων αθλητισμού και αναψυχής, τη δημιουργία ενός σύγχρονου επιχειρηματικού, εκπαιδευτικού, ερευνητικού κόμβου καθώς και την πλήρη αναβάθμιση της υπάρχουσας μαρίνας και του παραλιακού μετώπου με ελεύθερη πρόσβαση σε όλους. Η συμβολή της επένδυσης στο Ελληνικό στην εθνική οικονομία, μέσω της τουριστικής ανάπτυξης, θα είναι μεγάλη . Πρόκειται για ένα σημαντικό βήμα στην κατεύθυνση των επενδύσεων, της απασχόλησης, της αξιοποίησης νέων ευκαιριών και της προσέλκυσης νέων κεφαλαίων στην Ελλάδα. Το έργο θα έχει πολλαπλές θετικές επιδράσεις σε άλλους κλάδους και δραστηριότητες, θα δημιουργήσει νέα τεχνογνωσία και μια ευρύτερη περιοχή θα αποκτήσει τεράστια χρηστική αξία για εκατομμύρια Έλληνες και ξένους πολίτες. Κυρίως, όμως, η επένδυση αυτή λόγω μεγέθους και ποιοτικών χαρακτηριστικών θα προσθέσει ένα σημαντικό αναπτυξιακό άξονα στην οικονομία της χώρας.

Η ακίνητη περιουσία του δημοσίου μπορεί να αποτελέσει βασική πηγή χρηματοδότησης του κάθε κράτους. Στο παρελθόν οι περισσότερες προσπάθειες αξιοποίησης της ακίνητης περιουσίας του Κυπριακού δημοσίου έπεφταν στο κενό, κυρίως λόγω της γραφειοκρατίας, αλλά και της αδιαφάνειας, που επικρατούσε. Ένας τρόπος για την αξιοποίηση της ακίνητης περιουσίας θα ήταν η δημιουργία μιας ενιαίας Αρχής, που θα είχε υπό την εποπτεία της το σύνολο της δημόσιας ακίνητης περιουσίας και θα ήταν πολιτικά ανεξάρτητη. Η εν λόγω Αρχή θα είχε ως κύρια δραστηριότητα την άμεση καταγραφή της δημόσιας ακίνητης περιουσίας, την επίλυση των Νομικών και Πολεοδομικών ζητημάτων άμεσα και έγκυρα, καθώς και τη διασφάλιση της διαφάνειας σε μελλοντικούς διαγωνισμούς για την αξιοποίηση των ακινήτων. 

Το Κυπριακό Δημόσιο θα μπορούσε, για μέρος των ακινήτων, να οργανώσει Δημόσιους Διεθνείς Διαγωνισμούς προκειμένου να πετύχει συμβάσεις μακροχρόνιων παραχωρήσεων σε ενδιαφερόμενους επενδυτές έναντι μισθώματος. 

Το Κυπριακό Δημόσιο διαθέτει ακίνητα, τα οποία θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν και να αποφέρουν κέρδη. Μέρος των ακινήτων θα μπορούσε, αφού πρώτα εκτιμηθεί από ανεξάρτητους, αξιόπιστους εκτιμητές, να αγοραστεί από επενδυτές για την ανάπτυξη μεγάλων οικιστικών ή/και εμπορικών συγκροτημάτων που θα πωλούνταν ή θα εκμισθώνονταν. 

Η κυβέρνηση θα μπορούσε να δώσει φορολογικά κίνητρα σε επενδυτές για την αξιοποίηση ακινήτων ιδιοκτησίας της Κυπριακής Κυβέρνησης. Με αυτόν τον τρόπο θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν τόσο αστικά, όσο και παραθεριστικά ακίνητα. 

Θα μπορούσαμε να ακολουθήσουμε το πρότυπο της Πορτογαλίας, που αξιοποίησε κρατική έκταση 3,5 χιλ στρεμμάτων στην Λισσαβόνα, μεταφέροντας την έκταση αυτή σε εταιρία του δημοσίου. Στην συγκεκριμένη έκταση κατασκευάστηκαν οι εγκαταστάσεις για την EXPO και ένα μεγάλο μέρος της κόπηκε σε οικόπεδα για εμπορικές και οικιστικές χρήσεις με την εφαρμογή ενός ειδικού καθεστώτος. 

Πέραν των προαναφερθέντων θα μπορούσε να δημιουργηθεί ένα σχήμα συνεκμετάλλευσης της δημόσιας ακίνητης περιουσίας με ιδιώτες. Παράδειγμα αυτού του σχήματος αξιοποίησης είναι το λιμάνι και η μαρίνα Λεμεσού, αλλά και άλλες μαρίνες και λιμάνια της Κύπρου, καθώς επίσης και το νέο αεροδρόμιο Λάρνακας. 

Αξίζει να σημειωθεί η ελκυστική εταιρική φορολογία και φιλοσοφία της Κύπρου, η οποία χαρακτηρίζεται ως ιδανική. Σε ένα πρόγραμμα προώθησης των κρατικών ακινήτων επιπλέον κίνητρα θα μπορούσαν να δοθούν σε υποψήφιους επενδυτές, όπως ήταν η πρόθεση για την επένδυση του Κατάρ σε τεμάχιο κρατικής γης στην Λευκωσία, απέναντι από το Hilton (που δυστυχώς δεν έγινε ποτέ). 

Μεγάλο κομμάτι των κρατικών ακινήτων αποτελούν οι χώροι που καταλαμβάνουν αρκετά από τα στρατόπεδα της Εθνικής Φρουράς, τα οποία σε αρκετές περιπτώσεις θα μπορούσαν να μεταφερθούν, αφού με την πάροδο του χρόνου έχουν βρεθεί σε κεντρικά σημεία εντός των πόλεων με αποτέλεσμα:

α) να επηρεάζεται αρνητικά η λειτουργικότητα τους

& 

β) η γη που καταλαμβάνουν να μην μπορεί να αξιοποιηθεί και έτσι η κυβέρνηση να μην μπορεί να επωφεληθεί στο μέγιστο την αξία τους. 

Εν κατακλείδι, η αξιοποίηση της δημόσιας ακίνητης περιουσίας μπορεί να επιφέρει πολύ θετικά αποτελέσματα στην Κυπριακή αγορά. Αν γίνει με τον κατάλληλο στρατηγικό σχεδιασμό θα δώσει ώθηση στην αγορά και θα τονώσει την οικονομία. Για πολλούς παράγοντες της αγοράς η αξιοποίηση της δημόσιας ακίνητης περιουσίας αποτελεί πλέον μονόδρομο ώστε να αντληθούν κεφάλαια τόσο από Κύπριους όσο και από διεθνείς θεσμικούς επενδυτές. Πρώτα από όλα, βέβαια, χρειάζεται να θεσπιστεί το κατάλληλο θεσμικό πλαίσιο και να δημιουργηθεί ένα ενιαίο σχέδιο και η ενδεδειγμένη πολιτική υλοποίησης. Αν υιοθετηθούν σύγχρονες και δοκιμασμένες διεθνείς πρακτικές, η εν λόγω εκμετάλλευση της δημόσιας ακίνητης περιουσίας, θα συμβάλλει ουσιαστικά στη μείωση του δημόσιου χρέους και δραστικά στην περεταίρω ορθολογική ανάπτυξη της Κυπριακής οικονομίας.

* Ο Πάνος Δανός είναι Fellow του Royal Institution of Chartered Surveyor, Πιστοποιημένος Εκτιμητής Ακινήτων και Διευθύνων Σύμβουλος του Ομίλου ΔΑΝΟΣ Διεθνείς Σύμβουλοι & Εκτιμητές Ακινήτων. Διαθέτει εμπειρία ως Σύμβουλος Αξιοποίησης Ακίνητης Περιουσίας σε Ελλάδα, Κύπρο και Βαλκάνια.