Σχέδιο Ανάκαμψης και Μη Εξυπηρετούμενα Δάνεια

Την Παρασκευή 17 Σεπτεμβρίου 2021, με τη δημοσίευση στην Επίσημη Εφημερίδα της Δημοκρατίας των Συμφωνιών Χρηματοδότησης και Δανείου με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, έχει επιτραπεί  η άμεση εκταμίευση της προκαταβολής ύψους €156,8εκατ. (13% του συνόλου) από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας. Υπενθυμίζεται ότι η Κύπρος έχει εξασφαλίσει μέσω του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας €1,2δισ. για υλοποίηση του Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας «Κύπρος – Το αύριο» με ορίζοντα υλοποίησης το 2026. Το Σχέδιο εμπίπτει εντός του ευρύτερου πλαισίου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την «ΕΕ της Επόμενης Γενιάς» (Next Generation EU) με συνολικό προϋπολογισμό ύψους €750 δισ. Για την Κύπρο, ποσό ύψους €1δισ. θα δοθεί ως χορηγία και €200 εκατ. ως δάνειο.

Ωστόσο, δεν πρέπει να λησμονούμε πως η εκταμίευση του συνόλου των πόρων είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την έγκαιρη επίτευξη όλων των στόχων και οροσήμων, συνολικά 271, που έχουν τεθεί για κάθε μία από τις επενδύσεις και μεταρρυθμίσεις του Σχεδίου, με πολύ συγκεκριμένα χρονοδιαγράμματα ανά τρίμηνο. Είναι ηλίου φαεινότερον λοιπόν, πως είναι πολλές οι προκλήσεις που θα πρέπει να ξεπεραστούν ώστε να διασφαλιστεί η επιτυχής απορρόφηση του συνόλου των πόρων που διατίθενται προς τη χώρα μας.

Όπως έχει συγκεκριμένα δηλωθεί από το υπουργείο Οικονομικών, για να μπορέσει η Κύπρος να απορροφήσει το σύνολο των πόρων υπάρχουν δύο σημαντικές παράμετροι:

1. Ο σωστός σχεδιασμός και η έγκαιρη υλοποίηση των μέτρων τα οποία εμείς οι ίδιοι κυβερνητικοί κι άλλοι φορείς, έχουμε εντάξει στο Σχέδιο,
2. η συνεργασία όλων των θεσμών της χώρας, της δημόσιας υπηρεσίας, των πολιτικών κομμάτων και της Βουλής των Αντιπροσώπων, καθώς και όλων των εταίρων.

Γίνεται εύκολα αντιληπτό, λοιπόν, πως θα χρειαστεί πολιτική συνεννόηση και συνεργασία όχι μόνο για να μην χαθούν μεταρρυθμιστικοί πόροι, αλλά και για να μην μείνουμε εκτεθειμένοι σε ευρωπαϊκό επίπεδο ότι μας δίδουν απλόχερα φρέσκο χρήμα κι εμείς το αρνούμαστε.

Μία από τις άμεσες προτεραιότητες του Σχέδιου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας αφορά στην αντιμετώπιση των χρηματοοικονομικών κινδύνων που σχετίζονται με τα Μη Εξυπηρετούμενα Δάνεια (ΜΕΔ) στον τραπεζικό τομέα.

Η μείωση των ΜΕΔ, όπως είναι γνωστό, δημιουργεί άμεσο θετικό αντίκτυπο, όχι μόνο εντός Κύπρου αλλά και διεθνώς. Ουσιαστικά, πρόκειται για μία κηλίδα («τάτσα» όπως συνηθίζουμε να την αποκαλούμε) η οποία παιδεύει κάθε χώρα στην προσπάθεια της για προσέλκυση επενδύσεων, βελτίωση του επιχειρηματικού περιβάλλοντος και ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας και της ανθεκτικότητας της πραγματικής οικονομίας.

Είναι γι’ αυτό που τα όσα προβλέπονται στο Σχέδιο Ανάκαμψης, είναι ανεξάρτητα και επιπλέον από τις υποχρεώσεις της χώρας μας στη βάση του Μνημονίου του 2013. Η υποχρέωση για εξάλειψη των ΜΕΔ είναι διαρκής, και δεν αφορά μόνο τη μείωση τους από τους τραπεζικούς ισολογισμούς αλλά και από την πραγματική οικονομία γενικότερα. Γι’ αυτό και η εφαρμογή ενός πλαισίου έγκαιρης και αποφασιστικής αντιμετώπισης είναι βαρύνουσας σημασίας.

Δεν είναι τυχαίο πως από τις 16 Δεκέμβριου 2020, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε μεταξύ άλλων, στοχευμένες ενέργειες και την στρατηγική της για την πρόληψη της μελλοντικής συσσώρευσης μη εξυπηρετούμενων δανείων (ΜΕΔ) ως αποτέλεσμα της πανδημίας. Η Επιτροπή αναγνωρίζει το ρόλο που διαδραματίζουν οι τράπεζες για μετριασμό των επιπτώσεων της κρίσης μέσω της διατήρησης της χρηματοδότησης της πραγματικής οικονομίας και επιθυμεί να είναι όσο πιο υγιείς οικονομικά γίνεται για να συμβάλουν προς αυτήν την κατεύθυνση.

Ενδεικτικά, στο Action Plan της Επιτροπής αναφέρεται πως τα κράτη-μέλη που συμμετέχουν στα Σχέδια Στήριξης, μεταξύ άλλων θα πρέπει να εφαρμόσουν τα  απαραίτητα εργαλεία για την έγκαιρη αντιμετώπιση της αύξησης των ΜΕΔ και προτείνει μια σειρά δράσεων με τέσσερις κύριους στόχους:

• Περαιτέρω ανάπτυξη δευτερογενών αγορών για επισφαλή περιουσιακά στοιχεία.
• Μεταρρύθμιση της νομοθεσίας της ΕΕ για την εταιρική αφερεγγυότητα και την είσπραξη οφειλών.
• Στήριξη της σύστασης και συνεργασίας Εθνικών Εταιρειών Διαχείρισης περιουσιακών στοιχείων (ΕΔΠΣ) σε επίπεδο ΕΕ.
• Προληπτικά μέτρα. Δεδομένων των ειδικών συνθηκών της τρέχουσας κρίσης στον τομέα της υγείας, οι Αρχές έχουν τη δυνατότητα να εφαρμόζουν προληπτικά μέτρα δημόσιας στήριξης, όπου χρειάζεται, ώστε να διασφαλίζεται η συνέχιση της χρηματοδότησης της πραγματικής οικονομίας, στο πλαίσιο της οδηγίας της ΕΕ για την ανάκαμψη και την εξυγίανση των τραπεζών και τα πλαίσια των κρατικών ενισχύσεων.

Παρόλο που τα τελευταία χρόνια οι κυπριακές τράπεζες έχουν κατορθώσει να μειώσουν τα  μη εξυπηρετούμενα δάνεια (από €27.3 δισ. στο τέλος του 2014 σε €5.1 δισ. τον Μάιο του 2021, με οργανικούς και μη τρόπους, και παρόλο που τους επόμενους μήνες αναμένονται και άλλες συμφωνίες πώλησης μη εξυπηρετούμενων δανείων, εντούτοις, οι ενέργειες αυτές από μόνες τους μπορεί να μην είναι αρκετές. Το να μεταφερθούν τα δάνεια εκτός τραπεζών, αποτελεί μία ανακούφιση (με το ανάλογο κόστος) για τις τράπεζες, ωστόσο, το πραγματικό στοίχημα είναι η μείωση του προβληματικού ιδιωτικού δανεισμού. Γι’ αυτό και είναι πολύ σημαντικό στα πλαίσια του Σχεδίου Ανάκαμψης να εγκριθούν τέτοια μέτρα τα οποία να συμβάλουν προς τη συγκεκριμένη κατεύθυνση και προς τη μείωση του γενικότερου ιδιωτικού χρέους στην κυπριακή οικονομία.

Υπενθυμίζεται ότι Σύμφωνα με το Άρθρο 24, παράγραφο 6 του Κανονισμού 2021/241 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 12ης Φεβρουαρίου 2021 για τη θέσπιση του μηχανισμού ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, εάν η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, κατά την εξέταση της υποβολής του εκάστοτε αιτήματος καταβολής χρηματοδότησης διαπιστώσει ότι τα ορόσημα και οι στόχοι δεν έχουν εκπληρωθεί ικανοποιητικά, τότε αναστέλλεται η καταβολή του συνόλου ή μέρους της χρηματοδοτικής συνεισφοράς με σχετική απόφαση των θεσμών της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

*Δικηγόρος, Μέλος Institute for Sustainability Leadership, University of Cambridge