Η μετάλλαξη της καινοτομίας στην εποχή των μαύρων κύκνων

Στη εποχή των πολλαπλών αλλαγών, των ασύμμετρων απειλών και της οικονομικής, κοινωνικής και κλιματικής κρίσης, έννοιες όπως μεταρρύθμιση, ψηφιακός μετασχηματισμός και πράσινη ανάπτυξη είναι άδειες και χωρίς νόημα όταν παρουσιάζονται χωρίς να λαμβάνεται υπόψη η ευθραυστότητα ‘fragility’. Οι μαύροι κύκνοι και τα συμβάντα ουράς ‘tail events’ κινούν τον κοινωνικό-οικονομικό κόσμο. Τέτοια συμβάντα είναι αδύνατο να προβλεφθούν αλλά μπορούν να προκαλέσουν δραματικές, μη αναστρέψιμες συνέπειες. Πολυπλοκότητα συν ασυμμετρία οδηγούν σε εκρηκτικά ρίσκα και καταστροφικά λάθη.        

Ο σκοπός της επιστημονικής έρευνας δεν είναι απλά να διακρίνει μοτίβα και ανωμαλίες. Έννοιες όπως Μεγάλα Δεδομένα και Τεχνητή Νοημοσύνη είναι χωρίς καμιά πρακτική αξία εάν δεν μπορούν να βοηθήσουν τους Οργανισμούς να εντοπίσουν και αξιοποιήσουν τις ευνοϊκές ασυμμετρίες (ευκαιρίες) και να προστατευτούν απέναντι στις δυσμενείς ασυμμετρίες(κινδύνους). Η αξιοποίηση των θετικών ασυμμετριών μπορεί να επιφέρει εκθετικά πολλαπλασιαστικά οφέλη και πλεονεκτήματα. Η αποφυγή των αρνητικών ασυμμετριών μπορεί να ελαχιστοποιήσει το ρίσκο και να εξαλείψει τον κίνδυνο της καταστροφής.

Στη σημερινή εποχή των ασύμμετρων απειλών, η ενσωμάτωση της ιδιότητας antifragility στη στρατηγική, τις πολιτικές και τις πρακτικές των επιχειρήσεων είναι εκ των ων ουκ άνευ. Για παράδειγμα, στην αξιολόγηση της βιωσιμότητας των νέων έργων / καινοτομιών που αιτούνται χρηματοδότησης, τα τραπεζικά ιδρύματα πρέπει να λαμβάνουν υπόψη την ευθραυστότητα ‘fragility’.

Για να μπορέσει μια εταιρεία να αξιοποιήσει τις ασυμμετρίες πρέπει να έχει τη δυνατότητα να: α) Ανακαλύψει τις ασυμμετρίες και να διακρίνει την προοπτική μεταξύ τους, β) μετατρέψει τις ασυμμετρίες σε ικανότητες και να τις ενσωματώσει στρατηγικά στη διαμόρφωση ενός οργανωσιακού σχεδιασμού ώστε να τις αξιοποιήσει με ένα βιώσιμο τρόπο και γ) συνταιριάσει τις δυνατότητες που πηγάζουν από τις ασυμμετρίες με τις ευκαιρίες που παρουσιάζονται.

Η έμφαση στην αποδοτικότητα και τις σταδιακές βελτιωτικές αλλαγές (incrementalism) χωρίς να λαμβάνονται υπόψη οι ασύμμετρες αβεβαιότητες, η πολυπλοκότητα, η ρευστότητα, οι αλληλεξαρτήσεις και τα συμβάντα κινδύνου ουράς ‘fat tail risk’ εμπεριέχει εκρηκτικά ρίσκα και δυνητικά καταστροφικές συνέπειες. Σε εύθραυστα συστήματα τα οφέλη είναι μικρά και ορατά, ενώ οι παρενέργειες μπορεί να είναι τεράστιες και αόρατες.

Ο γραμμικός τρόπος σκέψης δεν μπορεί να διακρίνει ότι τα πιθανά οφέλη που επιφέρουν οι θετικές ασυμμετρίες (convexity bias) είναι περισσότερα από τη ζημιά. Ο παράγοντας χρόνος, η μεταβλητότητα, η αταξία, η τυχαιότητα και η αβεβαιότητα αυξάνουν το όφελος –παρά τη ζημιά– που προκύπτει μέσα από την αξιοποίηση των πολύτιμων ασυμμετριών.

Μετά από πολύχρονη έρευνα έχω αναπτύξει ένα πρωτοποριακό εργαλείο το οποίο μπορεί να:

1. Βοηθήσει τους Οργανισμούς να: α) Τροποποιήσουν την έκθεσή τους (modify the exposure) αναλόγως ώστε απ’ τη μια να αξιοποιήσουν τις θετικές ασυμμετρίες και απ’ την άλλη να προστατευτούν απέναντι στις αρνητικές ασυμμετρίες και β) χρησιμοποιήσουν την αβεβαιότητα ως πρώτη ύλη της καινοτομίας.

2. Μεγιστοποιήσει: α) Τον αντίκτυπο –επιστημονικό, κοινωνικό, οικονομικό– της καινοτομίας και β) την απόδοση των δημοσίων και των ιδιωτικών επενδύσεων.

3. Εφαρμοστεί σε όλους τους τομείς και σε όλα τα επίπεδα, κλίμακες και μεγέθη.

Καινοτομικότητα: Delta plus Vs Homo sapiens

Η καινοτομικότητα της μετάλλαξης Delta plus είναι πολλαπλάσια –από πλευράς συνδυαστικής δύναμης, ταχύτητας, διαχείρισης της αβεβαιότητας και της ασυμμετρίας, προσαρμογής στην αλλαγή, μεταδοτικότητας ‘transferability’, εκθετικής αύξησης, επεκτασιμότητας ‘scalability’, ποικιλομορφίας ‘diversity’ και αποτελεσματικότητας– της ικανότητας καινοτομίας του ανθρώπου. Βρισκόμαστε στο κατώφλι της Τέταρτης Βιομηχανικής Επανάστασης, όμως οι απόψεις μας για τη δημιουργικότητα παραμένουν κολλημένες στο δέκατο ένατο αιώνα. Για την ανάπτυξη μιας Startup χρειάζονται περίπου 7 χρόνια, τη στιγμή που μια ασύμμετρη απειλή όπως οι μεταλλάξεις του κορονοιού αναπτύσσονται με εκθετικούς ρυθμούς και σε πραγματικό χρόνο. Χρειάζεται να αλλάξουμε τον τρόπο που καινοτομούμε.

Παρόλο που οι μικροοργανισμοί εμφανίστηκαν στη Γη τουλάχιστο 3,5 δισ. χρόνια πριν, ο Homo sapiens –με όπλα τον αναλογικό τρόπο σκέψης και την πολιτισμική εξέλιξη– μπορεί να κερδίσει τη μάχη ενάντια στον κορονοιό και να αντιμετωπίσει με επιτυχία τις πολύμορφες προκλήσεις της νέας εποχής. Οι Μεταφορές και οι Αναλογίες μας βοηθούν να σπάσουμε μοτίβα, παγιωμένες αντιλήψεις και υπάρχοντες κανόνες, ανοίγοντας εντελώς νέα κανάλια και τρόπους σκέψεις και προσφέροντας δυνατές, ριζοσπαστικές λύσεις.

Η Εννοιολογική Μεταφορά είναι το απόγειο της ικανότητάς μας για συμβολική σκέψη. Ένας τεράστιος αριθμός δημιουργικών ανακαλύψεων είναι  αποτέλεσμα του αναλογικού τρόπου σκέψης. Ορισμένες από τις πιο δημιουργικές εξελίξεις προκύπτουν όταν μια ιδέα που δουλεύει καλά σε ένα τομέα μεταφυτεύεται σε άλλο τομέα. Η σημασία που αποδίδει ο Αριστοτέλης στη Μεταφορά συνεχίζει να αποτελεί αντικείμενο μελέτης κορυφαίων ερευνητών. 

Ο Edward Wilson στο βιβλίο του ‘The Origins of Creativity’ σημειώνει ότι ‘Χωρίς την εφεύρεση της γλώσσας, θα είχαμε παραμείνει ζώα. Χωρίς Μεταφορές θα ήμασταν ακόμη βάρβαροι. Οι Μεταφορές είναι ο μηχανισμός με τον οποίο δημιουργούνται νέες λέξεις, συνδυασμοί νέων λέξεων και νέες σημασίες λέξεων […] Ενώ οι Θετικές και οι Ανθρωπιστικές Επιστήμες έρχονται πιο κοντά, η συνέργεια μεταξύ τους επιταχύνεται […] Τα νέα πεδία συνδυάζουν την επιστημονική ανακάλυψη με τις καινοτομίες και τις δημιουργικές ιδέες των Ανθρωπιστικών Σπουδών’.

Στο βιβλίο του ‘The Book of Why: The New Science of Cause and Effect, ο Judea Pearl χρησιμοποιεί τη ‘Σκάλα της Αιτίας και του Αποτελέσματος’ (Ladder of Causation) ως την κεντρική Μεταφορά της θεωρίας του. Όπως σημειώνει ο Judea Pearl, πριν περίπου 50.000 χιλιάδες χρόνια ο άνθρωπος απέκτησε την ικανότητα να φαντάζεται (το τρίτο και ψηλότερο επίπεδο στη ‘Σκάλα της Αιτίας και του Αποτελέσματος’) γεγονός που επιτάχυνε την εξέλιξη του ανθρώπου και μας προετοίμασε για περαιτέρω επαναστάσεις στη γεωργία και την επιστήμη.

Ο Yuval Noah Harari στο βιβλίο του ‘Sapiens: Μια Σύντομη Ιστορία του Ανθρώπου’ αναφέρει ότι ‘Το πραγματικά μοναδικό χαρακτηριστικό της γλώσσας μας είναι η ικανότητα να μεταδίδει πληροφορίες για πράγματα που δεν υπάρχουν – η ικανότητα να μιλάμε για φανταστικά πράγματα.’

Κάπως έτσι το φαντάστηκα: Να δημιουργήσουμε νέες καινοτομίες μέσα από το συνδυασμό στοιχείων και από τους τέσσερεις βασικούς τύπους καινοτομίας: καινοτομία προϊόντος, καινοτομία διαδικασιών, οργανωσιακή καινοτομία, επικοινωνιακή καινοτομία. Ο αρχιτεκτονικός σχεδιασμός μιας νέας καινοτομίας πρέπει να είναι τέτοιος που να της επιτρέπει να τροποποιήσει την έκθεσή της ανάλογα ‘modify the exposure’ ώστε να αξιοποιήσει τις θετικές ασυμμετρίες (ανοιχτή σε ευκαιρίες) και να αποφύγει τις αρνητικές ασυμμετρίες (κλειστή σε κινδύνους).    

Σύμβουλος Στρατηγικής, Επικοινωνίας και Καινοτομίας