ΦΠΑ: Επείγον και σημαντικό

Στην πρόσφατη σύνοδό της G7, οι υπουργοί οικονομικών των χωρών που την αποτελούν ανακοίνωσαν πανηγυρικά την υποστήριξή τους στην επιβολή ενός  παγκόσμιου ελάχιστου εταιρικού φόρου.

Αν και οι λεπτομέρειες της εφαρμογής για μια τέτοια προσαρμογή ακόμη εκκρεμούν, υπολογίζεται πως αυτό θα αντιστοιχεί σε ένα ελάχιστο ποσοστό της τάξεως του 15%. Αυτό θα καταβάλλεται από όλες τις εταιρείες σε κάθε χώρα στην οποία δραστηριοποιούνται.

Η απόφαση αυτή αποτελεί μέρος της μεγαλύτερης συζήτησης στο πλαίσιο του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (Ο.Ο.Σ.Α.) / G20 Inclusive Framework για το πρόγραμμα BEPS (Base Erosion and Profit Shifting). Στο συγκεκριμένο πλαίσιο, 139 χώρες και δικαιοδοσίες συνεργάζονται για να τερματίσουν τις στρατηγικές φοροαποφυγής, οι οποίες εκμεταλλεύονται κενά και αναντιστοιχίες στους φορολογικούς κανόνες για να αποφύγουν την καταβολή φόρων. Αν και όλο αυτό αποτελεί μια σημαντική εξέλιξη, η προσοχή μας πρέπει να στραφεί σε ακόμη πιο επείγοντα και σημαντικά θέματα.

Ο Φόρος Προστιθέμενης Αξίας (ΦΠΑ) αποτελεί σήμερα την κύρια πηγή φορολογικού εισοδήματος για τις περισσότερες χώρες οι οποίες έχουν εφαρμόσει ένα σύστημα φόρου κατανάλωσης.

Με βάση τον Ο.Ο.Σ.Α., υπολογίζεται ότι 170 χώρες λειτουργούν συστήματα ΦΠΑ. Στην Κύπρο, τα κύρια κρατικά εισοδήματα είναι το ΦΠΑ και ο προσωπικός φόρος εισοδήματος, αν και τα τελευταία χρόνια ο ΦΠΑ αποτελεί ελαφρώς υψηλότερη πηγή εισοδήματος για τα κρατικά ταμεία. Αν και στο πλαίσιο της Κύπρου ο ΦΠΑ εφαρμόστηκε από το 1992, είναι γεγονός πως οι επιχειρήσεις δεν έδωσαν εξαρχής την πρέπουσα σημασία.

Με δεδομένη τη σημασία, την πολυπλοκότητα και τις μελλοντικές προκλήσεις που αναμένεται να προκύψουν ιδίως από τον τρόπο με τον οποίο διεξάγεται πλέον οι επιχειρηματική δραστηριότητα μέσω ηλεκτρονικών μέσων, είναι υψίστης σημασίας να επέλθει μια σε βάθος κατανόηση για το θέμα του ΦΠΑ από τις επιχειρήσεις οι οποίες το εφαρμόζουν.

Η νομοθεσία ΦΠΑ για κάθε Κράτος Μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης πηγάζει από την Ευρωπαϊκή Οδηγία ΦΠΑ, με την οποία οι εθνικές νομοθεσίες ΦΠΑ οφείλουν να εναρμονιστούν. Η Οδηγία ΦΠΑ δίνει όμως σε αρκετές περιπτώσεις επιλογές στην φορολογική μεταχείριση, με αποτέλεσμα οι εθνικές νομοθεσίες να διαφέρουν μεταξύ τους.

Επιπλέον, διαφορές προκύπτουν στην πρακτική εφαρμογή από το εκάστοτε Τμήμα Φορολογίας, αλλά και στην ερμηνεία της νομοθεσίας με αποτέλεσμα να καταλήγουμε σε εθνικές νομοθεσίες ΦΠΑ οι οποίες διαφέρουν μεταξύ τους σε σημαντικό βαθμό. Μία επιχείρηση η οποία δραστηριοποιείται σε ενδοκοινοτικές συναλλαγές οφείλει να τα γνωρίζει αυτά για να μπορεί να συμμορφωθεί. Γενικά οι εκάστοτε τροποποιήσεις στην Οδηγία ΦΠΑ είναι πολλαπλές και δυσβάσταχτες για τις επιχειρήσεις.

Ας πάρουμε μια από τις πιο πρόσφατες τροποποιήσεις. Από την 1η Ιουλίου 2021, οι κανόνες ΦΠΑ για τις διασυνοριακές δραστηριότητες ηλεκτρονικού εμπορίου μεταξύ επιχειρήσεων και καταναλωτών (B2C) έχουν αλλάξει σημαντικά.

Η όλη προσπάθεια εστιαζόταν στο να ξεπεραστούν τα εμπόδια στις διασυνοριακές διαδικτυακές πωλήσεις και να αντιμετωπιστούν οι προκλήσεις που προκύπτουν από τα καθεστώτα ΦΠΑ για εξ’ αποστάσεως πωλήσεις αγαθών και για την εισαγωγή αποστολών χαμηλής αξίας.

Αυτή η αλλαγή αναπόφευκτα επηρεάζει ολόκληρη την αλυσίδα εφοδιασμού ηλεκτρονικού εμπορίου: από διαδικτυακούς πωλητές και αγορές/πλατφόρμες εντός και εκτός της ΕΕ, έως τους ταχυδρομικούς φορείς και τους ταχυμεταφορείς, τις τελωνειακές και φορολογικές διοικήσεις, αλλά ακόμα και τους ίδιους τους καταναλωτές.

Οι επεξηγηματικές σημειώσεις σχετικά με τους κανόνες ΦΠΑ για το ηλεκτρονικό εμπόριο που εξέδωσε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχοντας ως στόχο «να συμβάλουν στην καλύτερη κατανόηση ορισμένων πτυχών της νομοθεσίας της ΕΕ για τον ΦΠΑ» αριθμούν πέραν των 100 σελίδων! Ανεξάρτητα όμως της πολυπλοκότητας, οι επιχειρήσεις έχουν υποχρέωση να εφαρμόσουν την καινούργια αυτή φορολογική μεταχείριση.  

Κοιτάζοντας λίγο πιο μακροπρόθεσμα, η συζήτηση για το μέλλον του ΦΠΑ στην ψηφιακή εποχή βρίσκεται ήδη σε προχωρημένο στάδιο. Εστιάζεται στον προβληματισμό σχετικά με τις ευκαιρίες και τις προκλήσεις που προσφέρουν οι νέες τεχνολογίες στον τομέα του ΦΠΑ, συμπεριλαμβανομένου της δυνατότητας χρήσης προηγμένων τεχνολογιών όπως το blockchain κ.α.

Οι ενδιαφερόμενες επιχειρήσεις, σύμβουλοι και φορολογικές αρχές συζητούν τον υφιστάμενο τρόπο με τον οποίο τα διάφορα Κράτη Μέλη χρησιμοποιούν ψηφιακές λύσεις για την αναφορά ΦΠΑ, τη συλλογή και τον εντοπισμό απάτης, με απώτερο σκοπό να εντοπιστεί ένα best practice. Μέχρι να βρεθεί κοινή λύση, το κάθε Κράτος Μέλος εφαρμόζει δικό του πρόγραμμα με τις φορολογικές διατυπώσεις μίας επιχείρησης να διαφέρουν από το ένα Κράτος Μέλος στο άλλο.

Η νομοθεσία ΦΠΑ επηρεάζεται επίσης από την κάθε απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου, μιας και  αποτελεί ερμηνεία της Οδηγίας ΦΠΑ, η οποία κατ’ επέκταση δεσμεύει την κάθε φορολογική αρχή.

Ακόμα και με όλη αυτήν την προσπάθεια και το διάλογο που διεξάγεται, η νομοθεσία παραμένει περίπλοκη. Εάν μια επιχείρηση κάνει λανθασμένους υπολογισμούς στο ΦΠΑ που πρέπει να αποδώσει, το κόστος είναι υψηλό.

Επιπρόσθετα, αυξάνεται και το κόστος συμμόρφωσης. Δραστηριότητες όπως η κατοχή μετοχών, ή οι χρηματοοικονομικές συναλλαγές, έχουν επιπτώσεις στο βαθμό όπου η επιχείρηση μπορεί να διεκδικήσει το ΦΠΑ που πλήρωσε στην αγορά αγαθών και υπηρεσιών. Διαφωνίες περί ύπαρξης μόνιμης εγκατάστασης (fixed establishment) μεταξύ αρχών Κρατών Μελών, ορισμένες από τις οποίες εφαρμόζουν επιθετικές πολιτικές, καταλήγουν σε διπλή φορολόγηση των δραστηριοτήτων, κάτι που μπορεί να πάρει χρόνια για μια επιχείρηση να επιλύσει, αν ποτέ. Οι αβεβαιότητες αυτές πλήττουν την πρόοδο, την παραγωγικότητα αλλά και την οικονομική ευρωστία μιας επιχείρησης.

Το βάρος της συζήτησης μεταξύ επιχειρήσεων και Τμήματος Φορολογίας βαραίνει λίγους ώμους στην Κύπρο. Αποτελεί όμως ιδιαίτερη ευθύνη για  την Επιτροπή ΦΠΑ του ΣΕΛΚ (www.icpac.org.cy), του συνδέσμου που αντιπροσωπεύει τους εγκεκριμένους λογιστές της Κύπρου, και το Cyprus VAT Association  (CYVA) (www.cyva.com.cy) που αποτελείται από λογιστές, δικηγόρους και επιχειρήσεις.

Όπως μπορεί κανείς να δει, ο κόσμος του ΦΠΑ είναι ιδιαίτερα δυναμικός σήμερα. Δεν υπάρχει πιο κατάλληλο χρονικό σημείο για να ειδικευτεί κάποιος στο ΦΠΑ. Οι παρούσες και οι μελλοντικές προκλήσεις είναι πολλές και σημαντικές. Άτομο που ασχολείται με θέματα ΦΠΑ θα έχει δουλειά εφ’ όρου ζωής και ούτε μια μέρα ανίας!

Αλέξης Τσιελεπής - Διευθύνων Σύμβουλος - Chelco VAT Ltd

Ο Αλέξης Τσιελεπής θεωρείται ως ένας από τους πλέον ειδικούς στο ΦΠΑ στην Κύπρο.

Από τον Σεπτέμβριο του 2021, ο κ. Τσιελεπής θα διδάσκει ένα μοναδικό στο είδος του στην Κύπρο δίπλωμα αριστείας στο ΦΠΑ, το Diploma in VAT Excellence (DiVE), που διοργανώνεται από την Chelco VAT International Academy.

Το DiVE είναι ένα εξειδικευμένο πτυχίο υψηλού επιπέδου διάρκειας 10 μηνών, με έμφαση στην Κυπριακή νομοθεσία ΦΠΑ.

Για περισσότερες πληροφορίες στη διεύθυνση www.chelcovat.com.