‘©Το τουρκικό αφήγημα-μύθος’ από το Καστελόριζο ως την Αμμόχωστο

Η συστηματική εφαρμογή ασύμμετρων στρατηγικών καινοτομίας μπορεί να λειτουργήσει ως πολλαπλασιαστής ισχύος, προσδίδοντας στην πλευρά μας ένα βιώσιμο ανταγωνιστικό πλεονέκτημα. Υπάρχουν πολλά είδη ασυμμετριών: ασυμμετρία στη μέθοδο, στην τεχνολογία, στην οργάνωση, στην προοπτική χρόνου / συγχρονισμό (time perspective / timing), στην αποφασιστικότητα, στο ηθικό, στη στρατηγική επικοινωνία και την προβολή μιας αφηγηματικής επεξήγησης ‘narrative’, στην ηθική υπεροχή (moral high ground), στο εθνικό branding, στις συνεργασίες και συμμαχίες, στην υπεροχή στην εκπαίδευση ή στην ηγεσία, υλική ή ψυχολογική. Μια συνέργεια ασυμμετριών μπορεί να αποβεί καθοριστικής σημασίας σε μεγάλες συγκρούσεις.

Παρά το γεγονός ότι όλα τα κράτη μέλη συμμετέχουν στην ΕΕ ισότιμα, η ασυμμετρία της εξουσίας έχει σημασία, καθώς τα μικρότερα κράτη μέλη διαθέτουν λιγότερους πόρους και πρέπει να εφαρμόσουν αποτελεσματικές στρατηγικές για να αυξήσουν την επιρροή τους. Για να κατανοηθεί η θέση των μικρών κρατών στην Ευρώπη έχει δημιουργηθεί και χρησιμοποιηθεί ο όρος ‘μικρό αλλά έξυπνο κράτος’. Ο συγκεκριμένος όρος συνδέεται συνήθως με την έννοια της ‘έξυπνης ισχύος’ η οποία περιλαμβάνει ένα μείγμα ήπιας και μη ισχύος που μπορούν να χρησιμοποιηθούν, ανάλογα με τις εκάστοτε συνθήκες.

Με βάση το γεγονός ότι οι μικρές δυνάμεις έχουν λιγότερους πόρους και λιγότερη επιρροή από τις μεγάλες δυνάμεις, το ‘μικρό αλλά έξυπνο’ κράτος επινοεί στρατηγικές για να ξεπεράσει τους περιορισμούς του. Υπό αυτήν την έννοια είναι ευέλικτο και προορατικό και επομένως αναλαμβάνει πρωτοβουλίες στο πλαίσιο συμμαχιών εντός της ΕΕ και εντός διεθνών οργανισμών, προκειμένου να μεγιστοποιήσει την επιρροή του.

Το ‘μικρό αλλά έξυπνο’ κράτος αξιοποιεί ευνοϊκές συνθήκες, είτε συστημικές, όπως αντιπαλότητες μεγάλων δυνάμεων, είτε θεσμικές, όπως η προεδρία ενός οργανισμού ή του Συμβουλίου της ΕΕ, είτε γεωγραφικές, όπως τη θέση του στο γεωπολιτικό σύστημα, την ανακάλυψη φυσικών πόρων εντός του εδάφους του, είτε ακόμα και εγχώριες, όπως η ηγεσία του. Οι επιλογές των μικρών κρατών για την επίτευξη των στόχων αυτών βασίζονται είτε στην εσωτερική είτε στην εξωτερική πολιτική.

Σε εγχώριο επίπεδο, τα μικρά κράτη μπορούν να προβούν σε ρυθμίσεις που θα οδηγήσουν στην ανθεκτικότητά τους, όπως για παράδειγμα μεταρρυθμίσεις οικονομικής διαχείρισης και διοικητικής ικανότητας, κάτι το οποίο συνέβη στην περίπτωση της χρηματοπιστωτικής κρίσης του 2008. Σε επίπεδο εξωτερικής πολιτικής, τα μικρά κράτη μπορούν να επιλέξουν να ευθυγραμμιστούν με ένα μεγαλύτερο, γειτονικό κράτος ή / και με περιφερειακούς και διεθνείς οργανισμούς, επιλέγοντας στρατηγικές που θα τα βοηθήσουν να αντιμετωπίσουν τους κινδύνους και τις ευπάθειες με τις οποίες έρχονται αντιμέτωπα.

Τα μικρά κράτη, για να μπορέσουν να ανταποκριθούν στη ‘νέα κανονικότητα’ για τη διεθνή ασφάλεια, πρέπει να χτίσουν ένα πολιτικό (στρατιωτικό και διπλωματικό), οικονομικό και κοινωνικό ‘καταφύγιο’. Το καταφύγιο συμμαχιών (alliance shelter) ορίζεται ως μία σειρά στρατηγικών που υιοθετούν τα μικρά κράτη για την αντιμετώπιση των εγγενών τρωτών σημείων τους εξαιτίας του μεγέθους τους. Είναι μια μοναδική μορφή σχέσης στη βάση της συμμαχίας με μία μεγάλη δύναμη ή έναν περιφερειακό ή διεθνή οργανισμό, όπου το μικρό κράτος ασκεί αποτελεσματικό έλεγχο στη λήψη πολιτικών αποφάσεών του σε συγκεκριμένους τομείς.

Στη Μεσόγειο Λίμνη των Μαύρων Κύκνων, των ασυμμετριών, των εκρηκτικών ρίσκων, της οξείας αβεβαιότητας, της γεωπολιτικής αστάθειας, της ρευστότητας και της πολυπλοκότητας, η ποσοτική-αριθμητική υπεροχή της Τουρκίας δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί με γραμμικά μοντέλα, στατικά εργαλεία και περιστασιακούς παράγοντες. Η Τουρκία έχει επηρεάσει αρκετά κέντρα αποφάσεων σε διάφορες χώρες προβάλλοντας μια αφηγηματική επεξήγηση ‘narrative’ γεμάτη με παραπλανητικές ανακρίβειες. Ακόμη και στην πρόσφατη συνάντηση με τον Τουρκοκύπριο ηγέτη Ερσίν Τατάρ που είχε στα κατεχόμενα η αρμόδια για την Ευρωπαϊκή Γειτονιά Υφυπουργός Εξωτερικών του Ηνωμένου Βασιλείου Γουέντι Μόρτον, αγνοώντας την παράνομη εισβολή της Τουρκίας και τη συνεχιζόμενη κατοχή, έκανε λόγο για ‘απομόνωση των Τ/κ’.

Το προτεινόμενο κεντρικό μήνυμα / σλόγκαν ‘©Το τουρκικό αφήγημα-μύθος’ (©The Turkish narrative-myth) μπορεί να αποτελέσει την αιχμή του δόρατος μιας εκστρατείας ενημέρωσης με σκοπό την: α)Ακύρωση του τουρκικού αφηγήματος για το Κυπριακό περί δήθεν ‘απομόνωσης’ των Τ/κ, β)κατάρριψη της καινοφανούς τουρκικής θεωρίας περί ‘γκρίζων ζωνών’ στο Αιγαίο, γ)αποκάλυψη της επεκτατικής πολιτικής της Τουρκίας, δ)προβολή της αφηγηματικής επεξήγησης ‘narrative’ και των θέσεων της Κυπριακής Δημοκρατίας και της Ελλάδας οι οποίες στηρίζονται στις αρχές του Διεθνούς Δικαίου και ε)πλήρη αποκατάσταση της ηθικής υπεροχής.   

Μετά από πολύχρονη έρευνα έχω αναπτύξει ένα πρωτοποριακό εργαλείο το οποίο μπορεί να μεγιστοποιήσει την αποτρεπτική δύναμη έναντι της Τουρκίας μέσα από την αξιοποίηση των θετικών ασυμμετριών (ευκαιριών) και την αποφυγή των αρνητικών ασυμμετριών (κινδύνων) σε όλες τις διαστάσεις της Εθνικής Ισχύος. Το νέο, δυναμικό Μοντέλο Καινοτομίας παρουσιάζεται αναλυτικά σε ένα πρακτικό Οδηγό στον οποίο, μεταξύ άλλων καταγράφονται περισσότερες από 70 ασύμμετρες στρατηγικές καινοτομίας, διεπιστημονικά εργαλεία και δημιουργικές τεχνικές που μπορούν να βοηθήσουν τους Οργανισμούς να τροποποιήσουν την έκθεσή τους (modify their exposure) ανάλογα, ώστε απ’ τη μια να είναι περισσότερο ανοικτοί σε ευκαιρίες (να αξιοποιούν τις ευνοϊκές ασυμμετρίες) και απ’ την άλλη να είναι λιγότερο εκτεθειμένοι σε κινδύνους (να αμύνονται απέναντι στις δυσμενείς ασυμμετρίες). Ο στόχος είναι διττός: α)Η αξιοποίηση των θετικών ασυμμετριών μπορεί να επιφέρει εκθετικά πολλαπλασιαστικά οφέλη και πλεονεκτήματα και β)η αποφυγή των αρνητικών ασυμμετριών μπορεί να ελαχιστοποιήσει τη ζημιά και να εξαλείψει το ρίσκο της καταστροφής.

Η Εθνική Στρατηγική Ασφάλειας είναι ένα αναπόδραστο και αδιάλειπτο άθλημα συνεχών προσπαθειών κορύφωσης της ισχύος με βέλτιστο συνδυασμό των βασικών συντελεστών ισχύος (στρατιωτική δύναμη, οικονομία, ηθική υπεροχή). Εάν υπάρχει ένας τρόπος ο οποίος μπορεί να επηρεάσει καταλυτικά το συσχετισμό δυνάμεων Ελλάδας – Τουρκίας επιφέροντας μια νέα ισορροπία δυνάμεων αυτός δεν είναι άλλος από την ανάκτηση της εναέριας υπεροχής. Η απόκτηση των Rafale μπορεί να προσδώσει –σε συνέργεια με τα άλλα είδη ασυμμετριών που αναφέρθηκαν πιο πάνω– στρατηγικό πλεονέκτημα στις Ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις.

Το προαναφερόμενο Εγχειρίδιο που έχω ετοιμάσει περιλαμβάνει επίσης ένα Πρότυπο Εργαστήρι για: α)Ενίσχυση της διεπιστημονικής δημιουργικότητας και της ικανότητας καινοτομίας και β)εκπαίδευση των Στελεχών της Δημόσιας Διοίκησης, των Επιχειρήσεων, του Διπλωματικού Σώματος και των Ενόπλων Δυνάμεων στην εφαρμογή ασύμμετρων στρατηγικών καινοτομίας σε όλους τους τομείς και σε όλα τα επίπεδα, κλίμακες και μεγέθη.    

*Σύμβουλος Στρατηγικής, Επικοινωνίας και Καινοτομίας