Επιτόπιοι έλεγχοι στις τράπεζες για την εφαρμογή των πιστωτικών κριτηρίων

Αυστηρή προειδοποίηση προς όλες τις ευρωπαϊκές συστημικές τράπεζες έστειλε το μέλος του εποπτικού συμβουλίου της ΕΚΤ, Ελίζαμπεθ ΜακΚλόου, η οποία προανήγγειλε επιτόπιους ελέγχους με την άρση των περιοριστικών μέτρων λόγω της πανδημίας. Όπως εξηγεί η ίδια σε ανάρτησή της στην ιστοσελίδα του Ενιαίου Εποπτικού Μηχανισμού (SSM) της ΕΚΤ, οι μέχρι τώρα έλεγχοι έχουν δείξει ότι η πλειονότητα των τραπεζών δεν έχουν αναλύσει σε βάθος τις επιπτώσεις από την πανδημία. Αυτό θέτει σε κίνδυνο τόσο τις προβλέψεις τους για κινδύνους από πτωχεύσεις με την απόσυρση των μέτρων στήριξης, όσο και τη δυνατότητά τους να χρηματοδοτήσουν αποτελεσματικά την πραγματική οικονομία.

Για παράδειγμα, οι πτωχεύσεις το 2020 μειώθηκαν κατά 17% στην Ευρώπη λόγω των μέτρων στήριξης, κάτι το οποίο δεν μπορεί να παραβλέπεται όταν γίνονται προβλέψεις για τους κινδύνους μετά την απόσυρση των μέτρων στήριξης. Ή, οι προβλέψεις στηρίζονται στο παρελθόν, πχ σε στοιχεία του 2019, που δεν είναι πλέον τόσο αντιπροσωπευτικά της πραγματικότητας μετά τον Covid.

Έτσι, ο SSM θεωρεί σκόπιμο να πραγματοποιηθούν στο β’ εξάμηνο του έτους επιτόπιοι έλεγχοι, με στόχο να συζητηθούν τα ευρήματα των ελέγχων με τα αρμόδια στελέχη των τραπεζών, ώστε να προσαρμοστούν τα συστήματα στα νέα δεδομένα. Στη συνέχεια θα ακολουθήσουν συστάσεις και επιστολές προς τις διοικήσεις των τραπεζών για συμμόρφωση μέχρι το τέλος του έτους.

Παράλληλα, ο SSM προανήγγειλε την ανάγκη κλαδικών μελετών για τον υπολογισμό των κινδύνων και των προοπτικών ανά κλάδο. Οι μελέτες αυτές θα εκπονούνται από τον SSM και θα ενημερώνονται συνεχώς, ούτως ώστε οι τράπεζες να ενσωματώνουν τα στοιχεία αυτά στα πιστωτικά τους μοντέλα. Η αρχή θα γίνει με τον κλάδο των εμπορικών ακινήτων, μέχρι το τέλος του έτους και, στη συνέχεια, θα ακολουθήσουν περισσότεροι κλάδοι.

Τι βλέπουν οι ελληνικές τράπεζες

Αν και ο SSM δεν κάνει καμία αναφορά σε συγκεκριμένες τράπεζες ή χώρες, οι υπολογισμοί των κινδύνων από τις ίδιες τις τράπεζες, στο σημείο αυτό, έχει ενδιαφέρον.

Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Τραπεζική Αρχή (ΕΒΑ), η οποία τρέχει και τα stress test μαζί με την ΕΚΤ, οι ελληνικές τράπεζες αύξησαν σημαντικά τις προβλέψεις τους για κινδύνους από πτωχεύσεις νοικοκυριών και επιχειρήσεων λόγω της πανδημίας. Μάλιστα, μεγαλύτερη άνοδο στο ποσοστό πτωχεύσεων αλλά και στις αντίστοιχες ζημίες από προβλέψεις, διαβλέπουν στα νοικοκυριά. Εντύπωση, μάλιστα, προκαλεί η υποκατηγορία των δανείων με εξασφάλιση ακινήτου, όπου και εκεί παρατηρείται μεγάλη άνοδο στην πιθανότητα πτώχευσης, αλλά δεν καταγράφονται ζημίες.

Ειδικότερα, το ποσοστό πτώχευσης των επιχειρήσεων από 2,12% το πρώτο τρίμηνο του 2020 αναθεωρήθηκε ανοδικά σε 2,74%, με τις δυνητικές ζημίες από τις προβλέψεις να φτάνει το 37,98% (από 15,71% πριν). Το ποσοστό πτώχευσης στα νοικοκυριά για την μέτρηση των κινδύνων αυξήθηκε στο α’ τρίμηνο του 2021 στο 7,13% από 3,69% το αντίστοιχο τρίμηνο του 2020, με τις αντίστοιχες δυνητικές ζημιές από διαγραφές να φτάνουν το 75,56% των προβλέψεων.

Όπως εξηγούν στελέχη που γνωρίζουν τους υπολογισμούς αυτούς, οι ελληνικές τράπεζες έχουν σχηματίσει υψηλές κεφαλαιακές προβλέψεις για κινδύνους και την κάλυψη αντίστοιχων ζημιών. Επίσης, τα παραπάνω μεγέθη δείχνουν ότι οι τράπεζες περιμένουν μεγαλύτερη επιδείνωση στα οικονομικά των νοικοκυριών, σε σύγκριση με εκείνα των επιχειρήσεων. Για παράδειγμα, η αύξηση του ποσοστού πτωχεύσεων των επιχειρήσεων κινείται γύρω στο 30%, ενώ η αντίστοιχη αύξηση στα νοικοκυριά είναι σχεδόν 100%. Έτσι, εξηγείται και η αντίστοιχη άνοδο των εκτιμώμενων ζημιών από διαγραφές στις προβλέψεις τους. Μάλιστα, ο αναλυτικό πίνακας της EBA δείχνει σχεδόν διπλασιασμό του ποσοστού πτωχεύσεων και στα δάνεια με εξασφάλιση ακίνητα (8,40% από 4,61%)

Διαπιστώσεις SSM

Οι έλεγχοι του SSM διαπίστωσαν ότι οι ευρωπαϊκές τράπεζες ακολουθούν την πορεία των μακροοικονομικών μεγεθών που σήμερα δείχνουν μια δυναμική, χωρίς να λαμβάνεται υπόψη η απόσυρση των μέτρων. Οι προειδοποιητικοί μηχανισμοί στηρίζονται κυρίως σε μεγέθη του παρελθόντος, χωρίς να έχουν ενσωματωθεί ικανοποιητικά ποιοτικά και δυναμικά κριτήρια. Για παράδειγμα, τα στοιχεία του 2019 δεν μπορούν να εξηγήσουν τη σημερινή και τη μελλοντική πραγματικότητα, καθώς η πανδημία δημιούργησε νέες συνθήκες. Ούτε τα στοιχεία του 2021 μπορούν να είναι αντιπροσωπευτικά λόγω των μέτρων στήριξης. Αν μια επιχείρηση εισήλθε δυνατή στην κρίση και σήμερα είναι αδύναμη, δεν μπορεί να αξιολογηθεί το ίδιο με εκείνη που ήταν ήδη αδύναμη με το ξέσπασμα της κρίσης.

Τέλος, διαπιστώνονται από τον SSM και άλλες αδυναμίες στα συστήματα πιστωτικού κινδύνου και στα κριτήρια ελέγχου που έχουν να κάνουν με ανακολουθίες ως προς τις υποθέσεις, τη συλλογή στοιχείων, την ενημέρωση των οικονομικών μεγεθών, την υποβολή πιστοληπτικής αξιολόγησης των δανειοληπτών τους, την ταξινόμηση των κινδύνων και των αντίστοιχων προβλέψεων κλπ.