Η "νέα" ατζέντα της ΕΕ για τη Μεσόγειο

Το κοινό ανακοινωθέν από την EEAS και την Κομισιόν για μια "ανανεωμένη συνεργασία με τη νότια γειτονιά”, που εκδόθηκε στις αρχές Φεβρουαρίου, επιχειρεί να δώσει νέα δυναμική στις σχέσεις της με την περιοχή.

Πολλοί και στις δύο πλευρές της Μεσογείου υποστηρίζουν ότι η πρωτοβουλία είναι άκρως απαραίτητη, δεδομένων των οικονομικών και υγειονομικών επιπτώσεων της πανδημίας και των συγκρούσεων σε Σύρια, Λιβύη, Ισραήλ/Παλαιστίνη και αλλού. Εκτός από το ανθρώπινο κόστος, οι συνεχιζόμενοι πόλεμοι και η επιδείνωση του εξτρεμισμού και της παράνομης μετανάστευσης, αποτελούν μια διαρκή απειλή τόσο για τον βορρά όσο και για τον νότο.

Μια βασική προτεραιότητα είναι ένα "νέο οικονομικό και επενδυτικό σχέδιο, το οποίο, σε συνεργασία με τους IFIs και τον ιδιωτικό τομέα, θα κινητοποιήσει μέχρι και 7 δισ. Ευρώ και υποστηρίζεται ότι θα προωθήσει επιπλέον δημόσιες και ιδιωτικές επενδύσεις μέχρι και 30 δισ. ευρώ. Αυτό θα συμβάλει σε αυτό που ορίζεται ως "πράσινη, ψηφιακή, ευέλικτη και δίκαιη ανάκαμψη”.

Αναφορικά με την υγεία και τα εμβόλια, εκτός της υποστήριξης για το COVAX, η Κομισιόν είναι έτοιμη να ιδρύσει έναν μηχανισμό κατανομής των εμβολίων, δίνοντας ευρύτερη πρόσβαση σε κάποιες από τις 2,3 δισ. διαθέσιμες δόσεις στη νότια γειτονιά, μεταξύ άλλων περιοχών.

Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στην παροχή ευκαιριών για νέους ανθρώπους μέσω προγραμμάτων στήριξης της απασχόλησης και της εκπαίδευσης, με εστίαση στην ενίσχυση της οικονομικής ένταξης για τις ΜμΕ, μακράν τους πιο σημαντικούς εργοδότες στην περιοχή, μέσω της χρήσης των νέων οικονομικών μέσων, όπως venture capital, business angels και impact finance.

Οι μεταρρυθμίσεις είναι το κλειδί
Η βελτίωση του συνολικού επιχειρηματικού κλίματος αναγνωρίζεται ως απαραίτητη προϋπόθεση για την ανάκαμψη και τα ρυθμιστικά πλαίσια στην περιοχή της ΜΕΝΑ είναι φυσικά ένα βασικό στοιχείο σε όλα αυτά. Στην πραγματικότητα, με μία ή δύο εξαιρέσεις (για παράδειγμα στην Ιορδανία), αυτές παραμένουν μάλλον αδύναμες και απαρχαιωμένες.

Καθιστά επίσης σαφή τον δεσμό μεταξύ του επιπέδου της χρηματοδότησης της ΕΕ και του βαθμού της πραγματικής δέσμευσης των εταίρων στις οικονομικές μεταρρυθμίσεις και αυτές στη διακυβέρνηση, συμπεριλαμβανομένων για μέτρων κατά της διαφθοράς. 

Όλα καλά αλλά αυτές οι μεταρρυθμίσεις δεν θα είναι εύκολο να εφαρμοστούν σε σειρά κρατών, ιδιαίτερα εκεί όπου τα κατεστημένα συμφέροντα, που περιλαμβάνουν συχνά μη οικονομικούς παράγοντες, όπως τον στρατό, είναι βαθιά εδραιωμένα.

Οι αξίες έχουν ακόμη σημασία
Η προώθηση του σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, του κράτους δικαίου και των δημοκρατικών αξιών, θα ενισχυθεί σύμφωνα με την έκθεση, μαζί με τον πολιτικό διάλογο "με όλα τα σχετικά ενδιαφερόμενα μέρη”. Μεταξύ άλλων, αυτό περιλαμβάνει την υποστήριξη της νομοθετικής, δικαστικής και θεσμικής μεταρρύθμισης, την ενίσχυση γυναικών και νέων, των εργασιακών προτύπων καθώς και την ανάπτυξη ικανοτήτων για την κοινωνία των πολιτών και πλαίσιο για την προστασία των δεδομένων. Για ακόμη μία φορά, η αρχή του "η πολιτική πρώτα”, θα ισχύει για το επίπεδο οικονομικής στήριξης που προσφέρεται.

Επίσης, αυτό το ανακοινωθέν υποστηρίζει ότι το νέο σύμφωνο για την μετανάστευση και το άσυλο φέρνει μια "βαθμιαία αλλαγή” στην ενασχόληση της ΕΕ με τη μετανάστευση και την κινητικότητα.

Ωστόσο, η βασική προσέγγιση που ακολουθήθηκε για αρκετό καιρό τώρα, παραμένει μια υπόσχεση για χαλάρωση των περιορισμών της νόμιμης μετανάστευσης σε αντάλλαγμα για καλύτερη απόδοση στον έλεγχο της παράνομης ποικιλίας μέσω πιο αποτελεσματικών ρυθμίσεων επιστροφής και επανεισδοχής.

Δεν υπάρχει ανάπτυξη χωρίς ασφάλεια
Τέλος, για την ειρήνη και την ασφάλεια, στο ανακοινωθέν γίνεται αναφορά για την ανανέωση των προσπαθειών αναβίωσης της ειρηνευτικής διαδικασίας στη Μέση Ανατολή, την υποστήριξη για την ειρήνη -υπό τον ΟΗΕ- στη Σύρια, στη Λιβύη και στη Δυτική Σαχάρα, και για μια πολυμερή διάσκεψη για την επίλυση των εδαφικών διαφορών στην Ανατολική Μεσόγειο.

Ο ελέφαντας στο δωμάτιο για τα περισσότερα από αυτά, είναι ασφαλώς η ανάγκη η ΕΕ να μιλήσει -και να δράσει- ενιαία. Πραγματικά, το κοινό ανακοινωθέν παραδέχεται ειλικρινά ότι "η ενότητα και η αλληλεγγύη” μεταξύ κρατών-μελών αποτελεί προϋπόθεση για την επιτυχημένη υλοποίηση όλης της ατζέντας της, ιδιαίτερα για την οικοδόμηση εμπιστοσύνης, τη μείωση των εντάσεων και την επίλυση συγκρούσεων.

Η ΕΕ έχει κάποια μόχλευση για να ωθήσει τις μεταρρυθμίσεις, αλλά η επιρροή της είναι περιορισμένη και ο βαθμός αλλαγής που προτείνεται θα χρειαστεί έναν υψηλό βαθμό αλληλεγγύης με τ κράτη-μέλη και με άλλους ομοϊδεάτες εταίρους. Η νέα αμερικανική κυβέρνηση ίσως να είναι έτοιμη να συνεργαστεί σε αυτό πεδίο, κυρίως στα δικαιώματα και στις ελευθερίες (οι πρόσφατες εξελίξεις στις σχέσεις ΗΠΑ-Σαουδικής Αραβίας είναι ένα σημείο) αλλά μένει να φανεί εάν έχει τη βούληση -και την ικανότητα- να ακολουθήσει τις προαναγγελίες του προέδρου Biden ότι θα το θέσει αυτό στο επίκεντρο της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ για την ευρύτερη περιοχή.

Όπως λέει ένα ρητό, δεν υπάρχει εξέλιξη χωρίς ασφάλεια. Ελλείψει μιας νέας ώθησης για την επίλυση των πολλών συγκρούσεων που μαστίζουν την περιοχή, συμπεριλαμβανομένης της ισχυρής εμπλοκής με άλλους παράγοντες όπως η Τουρκία και η Ρωσία, μια σειρά από αξιέπαινες προτάσεις που περιλαμβάνονται στο ανακοινωθέν, κινδυνεύουν να μείνουν στα χαρτιά.

Σε μια περίοδο που η Ευρώπη είναι κατανοητά απασχολημένη με τη δική της υγειονομική και οικονομική κρίση, αναρωτιέται κανείς εάν θα υπάρξει αρκετή πολιτική ενέργειας στα θεσμικά όργανα και στα κράτη-μέλη για να κάνουν αυτή τη "νέα ατζέντα” πραγματικότητα.

© Copyright CEPS.
ΠΗΓΗ: capital.gr