Το στοίχημα για καθαρό μηδενικό άνθρακα

Γράφει η Έλις Μισιρλή*  

H αντιστάθμιση άνθρακα είναι βασικό κομμάτι της λύσης στην τεράστια πρόκληση της επίτευξης καθαρών μηδενικών εκπομπών έως το 2050. Πρόκειται για ένα εργαλείο μείωσης των εκπομπών και επίτευξης ουδετερότητας του άνθρακα, μέσα από το οποίο αντισταθμίζονται οι εκπομπές σε έναν συγκεκριμένο τομέα, μέσω της μείωσής τους σε έναν άλλο.

Ενώ η μείωση των εκπομπών πρέπει να είναι η προτεραιότητα, η αντιστάθμιση παίζει σημαντικό ρόλο ως αντικίνητρο για να καταστεί δυνατή η μετάβαση στο καθαρό μηδέν. Υπάρχουν δύο τύποι αγορών αντιστάθμισης άνθρακα: Η αγορά συμμόρφωσης και η εθελοντική αγορά. Η αγορά συμμόρφωσης ρυθμίζεται και ισχύει για εταιρείες που βάσει νόμου πρέπει να μειώσουν τις εκπομπές αερίων θερμοκηπίου. Η εθελοντική αντιστάθμιση άνθρακα είναι μια ταχέως αναπτυσσόμενη αγορά στην Ευρώπη. Ολοένα και περισσότερες επιχειρήσεις και οργανισμοί προχωρούν στην αγορά πιστώσεων αντιστάθμισης άνθρακα.

Τα κίνητρα για αγορά περιλαμβάνουν εσωτερικούς καθαρούς μηδενικούς στόχους, απαιτήσεις χρηματοοικονομικής γνωστοποίησης που σχετίζονται με το κλίμα και μια αυξανόμενη επίγνωση της περιβαλλοντικής ευθύνης. Οι αλλαγές πολιτικής και η αύξηση των κανονισμών ωθούν τις εταιρείες να λάβουν σοβαρά υπόψη τους λογαριασμούς τους για το διοξείδιο του άνθρακα, γεγονός που έδωσε ώθηση στην εθελοντική αγορά άνθρακα. To 2019 καταγράφηκε παγκόσμιο ρεκόρ σε ό,τι αφορά τη μείωση εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα μέσω εκούσιων αντισταθμίσεων, αφού 104 εκατομμύρια τόνοι CO2 αφαιρέθηκαν ή εμποδίστηκαν να εισέλθουν στην ατμόσφαιρα. Αυτό ισοδυναμεί με τις ετήσιες εκπομπές από 27 σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής με άνθρακα. Υπάρχουν διάφοροι μηχανισμοί με τους οποίους μπορούν να δημιουργηθούν αντισταθμίσεις άνθρακα. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί μέσα από επενδύσεις στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, στην ενεργειακή αποδοτικότητα ή σε άλλες, καθαρές τεχνολογίες χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών.

Ειδικότερα, υπάρχουν έργα που αποτρέπουν ή μειώνουν τις εκπομπές άνθρακα και έργα που απομακρύνουν τον άνθρακα από την ατμόσφαιρα. Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται αυξανόμενη ζήτηση για φυσικές λύσεις αντιστάθμισης άνθρακα στην ΕΕ, όπως οι δράσεις για προστασία, ενίσχυση και αποκατάσταση ιδιαίτερα σημαντικών οικοσυστημάτων (π.χ. δάση, υγροβιότοποι), οι οποίες μπορούν να διασφαλίσουν σημαντικά περιβαλλοντικά και κοινωνικοοικονομικά οφέλη. Ένα τέτοιο παράδειγμα αποτελεί η δενδροφύτευση, η οποία δεσμεύει τον άνθρακα μέσω της φωτοσύνθεσης. Ωστόσο, η δημιουργία πιστώσεων άνθρακα μέσω της αναδάσωσης δεν είναι απλή υπόθεση. Ο ρυθμός δέσμευσης άνθρακα εξαρτάται από τον τύπο του δέντρου, την ηλικία και τη θέση του, τον τύπο του εδάφους, την πυκνότητα αποθήκευσης και τη διαχείριση. Τα δέντρα χρειάζονται περίπου πέντε έως 10 χρόνια για να αρχίσουν ουσιαστικά να αποσπούν άνθρακα, με σημαντική κορύφωση περίπου στα 30 χρόνια, ανάλογα με το είδος του δέντρου.

Επιπρόσθετα, σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, το απόθεμα φυτωρίων σε δενδρύλλια είναι περιορισμένο και η δημιουργία δασικών εκτάσεων απαιτεί προηγούμενη έγκριση σχεδιασμού, η οποία μπορεί να είναι χρονοβόρα. Μόλις εγκριθεί, η γη πρέπει να διατηρηθεί ως δάσος στο διηνεκές, γεγονός που μπορεί να αποτρέψει τους διαχειριστές γης. Τέλος, δεν είναι όλες οι ευρωπαϊκές χώρες που έχουν περιοχές κατάλληλες για δενδροφύτευση, καθώς είναι σημαντικό να μην υπονομευτούν άλλα προστατευμένα οικοσυστήματα προκειμένου να επιτευχθούν οι στόχοι δενδροφύτευση.

Ένα άλλο είδος αγοράς φυσικής αντιστάθμισης είναι η αύξηση και προστασία της βιοποικιλότητας, μέσα από τη δημιουργία και την αποκατάσταση οικοτόπων, κάτι που είναι πιθανόν να οδηγήσει σε επιπλέον δέσμευση άνθρακα. Τον Μάιο του 2020 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε μια νέα, ολοκληρωμένη στρατηγική, η οποία προτείνει νέες δεσμεύσεις για την αναχαίτιση της απώλειας βιοποικιλότητας. Ανάμεσα στις προτάσεις είναι η δέσμευση των ανθρώπων στην αρχή «καθαρού κέρδους ως προς τη βιοποικιλότητα», σύμφωνα με την οποία κάθε μελλοντική ανάπτυξη θα πρέπει να προσφέρει αύξηση της βιοποικιλότητας κατά 10% σε σύγκριση με τα επίπεδά της πριν από την ανάπτυξη, δηλαδή να επιστρέφει στη φύση περισσότερα από όσα λαμβάνει.

Έρευνες δείχνουν ότι για να επιτευχθούν οι στόχοι της Συμφωνίας του Παρισιού, οι εθελοντικές αγορές άνθρακα σε ολόκληρο τον πλανήτη πρέπει να αυξηθούν 15 φορές έως το 2030. Σαφώς, υπάρχει δυνατότητα για τη χώρα μας να αναβαθμίσει γρήγορα την παροχή φυσικών αντισταθμίσεων για να καλύψει την αυξανόμενη ζήτηση. Οι τιμές των εθελοντικών αντισταθμίσεων κυμαίνονται σήμερα μεταξύ €10 - €30 ανά τόνο CO2. Ωστόσο, με την αυξανόμενη ζήτηση, τη ρύθμιση και τον στόχο του 2050, οι τιμές του άνθρακα είναι πιθανό να αυξηθούν. Συνοψίζοντας, ολοένα και περισσότερες επιχειρήσεις, αλλά και η κοινωνία ευρύτερα, συνειδητοποιούν το γεγονός ότι εάν δεν αντιμετωπιστούν οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα, θα αποτελέσουν πραγματική απειλή για την επιχειρηματική συνέχεια, αλλά και την κοινωνική ευημερία, κάτι το οποίο έχει θέσει την αντιστάθμιση άνθρακα στο επίκεντρο.

*Διευθύντρια της Imperio