Τα ΜΕΔ, η bad bank και ο ηθικός κίνδυνος

«Το επίπεδο των Μη Εξυπηρετούμενων Δανείων (ΜΕΔ) αποτελεί μία πρόκληση η οποία πρέπει να αντιμετωπιστεί ώστε να αυξηθεί η ανθεκτικότητα της οικονομίας. Εκτός από το υψηλό επίπεδο ΜΕΔ, η Κύπρος έχει και υψηλό επίπεδο εγχώριου δανεισμού το οποίο υπολογίζεται στο 114% του ΑΕΠ έναντι 86% που ήταν ο μέσος όρος στην ΕΕ το 2019. Αν και η παραχώρηση δανεισμού στον εγχώριο ιδιωτικό τομέα στηρίζει τη μεγέθυνση του επιχειρείν, την ίδια ώρα, δημιουργεί κινδύνους για τον τραπεζικό τομέα επηρεάζοντας επίσης την ανθεκτικότητα της οικονομίας». Πρόκειται για μία χαρακτηριστική φράση του εγκριμένου από την ΕΕ Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητα της κυπριακής οικονομίας.  

Εξίσου έντονη και η έμφαση που δίδει γενικότερα η ΕΕ στο ζήτημα της διαχείρισης των ΜΕΔ, αφού όπως χαρακτηριστικά αναφέρθηκε στα πλαίσια του Πλάνου Δράσης για αντιμετώπιση των επιπτώσεων της πανδημίας, τα Κράτη-Μέλη που συμμετέχουν σε Σχέδια Στήριξης, μεταξύ άλλων θα πρέπει να εφαρμόσουν τα  απαραίτητα εργαλεία για την έγκαιρη αντιμετώπιση και συγκράτηση της αύξησής τους.

Μία από τις δράσεις που προτείνει η ΕΕ αφορά στη σύσταση και συνεργασία εθνικών Εταιρειών Διαχείρισης Περιουσιακών Στοιχείων (ΕΔΠΣ) σε επίπεδο ΕΕ. Στην Κύπρο, έχει εδώ και μήνες δηλωθεί η πολιτική πρόθεση για δημιουργία εθνικού φορέα διαχείρισης δανείων. Το σκεπτικό είναι όπως η Κυπριακή Εταιρεία Διαχείρισης Περιουσιακών Στοιχείων (ΚΕΔΙΠΕΣ) επιτελέσει τον ρόλο του εθνικού φορέα διαχείρισης για όλο το τραπεζικό σύστημα, δηλαδή να   μετατραπεί  σε ενός τύπου εθνική «Bad Bank». Ο θεσμός της λεγόμενης «κακής τράπεζας» αφορά στη δημιουργία εξειδικευμένης οντότητας για μεταφορά σ’ αυτήν των μη εξυπηρετούμενων δανείων (ΜΕΔ) ώστε να βρεθούν εκτός ισολογισμού τραπεζών. Μέχρι σήμερα δοκιμάστηκε με επιτυχία σε αριθμό χωρών εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης με πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα της Ιρλανδίας και της Ισπανίας. Ένα τέτοιο εγχείρημα συνεπάγεται διαβούλευση και συνεργασία τεχνοκρατών με εξειδικευμένες γνώσεις επί του αντικειμένου και συμμόρφωση με πολλά ειδικά κανονιστικά θέματα. Χρειάζεται προπαντός η  συνεργασία δημοσίου και ιδιωτικού τομέα με ότι αυτό συνεπάγεται ειδικά από την στιγμή που αναφερόμαστε σε ρυθμιζόμενες οντότητες οι οποίες επηρεάζονται.

Επί της ουσίας, η τυχόν μετατροπή της ΚΕΔΙΠΕΣ σε εταιρεία που θα αποκτήσει Μη Εξυπηρετούμενα Δάνεια, πέραν των εποπτικών εγκρίσεων που θα απαιτηθούν, χρειάζεται αλλαγή των δεσμεύσεων της Κυπριακής Δημοκρατίας έναντι της Γενικής Διεύθυνσης Ανταγωνισμού της ΕΕ σε σχέση με τους όρους και προϋποθέσεις που περιλαμβάνονται στην Συμφωνία Χρηματοδότησης. Παράλληλα, καθοριστικός είναι ο ρόλος και η έγκριση των εποπτικών Αρχών ώστε να διασφαλίζεται ότι το επιχειρηματικό σχήμα που θα προκύψει, θα είναι σε συμμόρφωση με τις απαιτήσεις προληπτικής εποπτείας και θα ασκείται αποτελεσματική και συνετή διαχείριση κινδύνων. Οι συγκεκριμένες αρχές διασαφηνίζονται στον Οδηγό της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας σχετικά με την εποπτική προσέγγιση όσον αφορά την ενοποίηση στον τραπεζικό τομέα ο οποίος δημοσιεύθηκε τον Ιανουάριο του 2021.

Πέραν της τεχνοκρατικής πτυχής όμως, υπάρχει και η ηθική. Απαιτείται μεγάλη προσοχή για να περιοριστούν οι κίνδυνοι που συνδέονται με αυτό το σχήμα, καθώς και οι ανησυχίες όσον αφορά τη συνολική πειθαρχία ως προς την καταβολή πληρωμών. Ο ηθικός κίνδυνος (Moral Hazard) να εκληφθεί η συγκεκριμένη εξέλιξη ως μία μεγάλη χαλάρωση, στη βάση της οποίας η αθέτηση των υποχρεώσεων από πλευράς δανειοληπτών είναι κάτι επιτρεπτό, είναι πέρα για πέρα ορατός. Άλλωστε, έχουμε γίνει μάρτυρες διαφόρων νομοθετικών ρυθμίσεων τα τελευταία χρόνια οι οποίες προάγουν την κουλτούρα αθέτησης των δανειακών υποχρεώσεων.

Καταληκτικά, δεν πρέπει να λησμονούν όσοι θα λάβουν τις σχετικές αποφάσεις πως η ΚΕΔΙΠΕΣ προέκυψε από την προσπάθεια να σωθούν οι καταθέσεις που ήταν στον Συνεργατισμό, πράγμα που έγινε κατορθωτό με δημόσιο χρήμα, δηλαδή με τη συνεισφορά του φορολογούμενου. Σύμφωνα με τις επίσημες ανακοινώσεις, η ΚΕΔΙΠΕΣ μέχρι σήμερα έχει καταφέρει να αποπληρώσει €510 εκατ. έναντι της κρατικής βοήθειας των €3,5 δισ. που είχε λάβει, ενώ κατά καιρούς είχε ειπωθεί δημόσια πως είναι εφικτό να αποπληρωθεί το σύνολο του ποσού. Αυτόματα συνεπάγεται, πως τυχόν μετατροπή της ΚΕΔΙΠΕΣ σε «bad bank» θα επηρεάσει και τον συγκεκριμένο στόχο. Το μεγάλο στοίχημα είναι να μην κληθεί για ακόμα μία φορά ο φορολογούμενος να αναλάβει το οικονομικό κόστος αυτής της εξέλιξης, ούτε για δημιουργία της «bad bank», ούτε για υλοποίηση της νέας στρατηγικής του οργανισμού. Άλλωστε, μία «bad bank» κάθε άλλο παρά φιλανθρωπικός οργανισμός είναι.

*Δικηγόρος, LLB. LLM. LPC.