Αθλητικός τουρισμός στην Κύπρο και Covid-19

Καθώς εκατοντάδες χώρες συνεχίζουν να βρίσκονται αντιμέτωπες με τη μεγαλύτερη πρόκληση της εποχής μας, το τεράστιο πλήγμα για τον πλανήτη μας μετρά χιλιάδες θύματα και ζημιές σε πολλούς τομείς. Ενώ το παγκόσμιο σύστημα υγείας βάλλεται πρωτίστως από την πανδημία COVID-19, ορίζοντάς την ως κατάσταση έκτακτης ανάγκης, οι επιπτώσεις αναπόφευκτα πλήττουν και την Κύπρο, που αν και μικρό νησί, καλείται επίσης να αντιμετωπίσει ουσιαστικές συνέπειες. Ένας από τους τομείς που αναμφίβολα συνεισφέρει σημαντικά με σταδιακά ανοδικά ποσοστά στην οικονομία της χώρας τα τελευταία χρόνια, είναι η τουριστική βιομηχανία, με περίπου 20% στο ΑΕΠ, ρεκόρ αφίξεων το 2019 σχεδόν 4 εκ. και έσοδα στα €2.683 εκ. (Στατιστική Υπηρεσία). Με την αναστολή συνηθισμένων διαδικασιών και πρακτικών και την εφαρμογή περιοριστικών μέτρων και μετακινήσεων, ο τομέας του τουρισμού έχει τεθεί σε ισχύ παύσης από τον Μάρτιο του 2020. Παρά τις πρόσφατες εξελίξεις όσον αφορά τον εμβολιασμό κατά του ιού, η περίοδος επανεκκίνησης της τουριστικής κίνησης παραμένει απροσδιόριστη, αν όχι αμφίβολη. 

Πρόσφατη μελέτη που πραγματοποιήθηκε υπό την επίβλεψη του Επίκουρου Καθηγητή Διοίκησης Αθλητισμού και Αναπληρωτή Κοσμήτορα της Σχολής Διοίκησης και Επιχειρηματικότητας του University of Central Lancashire Cyprus (UCLan Cyprus) Δρα. Χρήστου Αναγνωστόπουλου* και της απόφοιτης του προγράμματος μεταπτυχιακών σπουδών MA Internship in Tourism, Hospitality and Events Management Κας. Γιώτας Σκιτίνη*, ταξιδιωτικού πράκτορα που ειδικεύεται στον εισερχόμενο αθλητικό τουρισμό, εστιάζει στη σημαντικότητα της ανάπτυξης του αθλητικού τουρισμού στην Κύπρο, σαν μέτρο ταχείας ανάκαμψης από τις οικονομικές επιπτώσεις της πανδημίας στην τουριστική βιομηχανία και παρεμφερείς υπηρεσίες της χώρας.  

Σκοπός της έρευνας υπήρξε η συλλογή πληροφοριών, η καταγραφή θέσεων και απόψεων των κυριότερων, αλλά και των άμεσα συνδεδεμένων με τον τουρισμό και αθλητικό τουρισμό φορέων, αξιολογώντας την υφιστάμενη εικόνα. Μέσω των επίκαιρων αποτελεσμάτων και εισηγήσεων προς άμεση υλοποίηση, η εν λόγω έρευνα μπορεί να αποτελέσει ένα χρήσιμο εργαλείο τόσο για τους εμπλεκόμενους για περεταίρω ανάπτυξη του αθλητικού τουρισμού στην Κύπρο, όσο και για τον εκπαιδευτικό τομέα.     

Απαριθμώντας τις ποικίλες μορφές αθλητικού τουρισμού που μπορούν να λάβουν χώρα στο νησί μας καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου, αλλά και τις πλέον καθιερωμένες αθλητικές διοργανώσεις που αποτελούν πόλο έλξης σημαντικού αριθμού συμμετεχόντων, αθλητών, τουριστών και θεατών, η έρευνα υπερτονίζει τα ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα της Κύπρου, αλλά και τις ευκαιρίες για περαιτέρω ανάπτυξη του αθλητικού τουρισμού, ιδιαίτερα την τρέχουσα χρονική στιγμή.  

Πέραν των ευνοϊκών κλιματολογικών συνθηκών που επικρατούν στο νησί κατά τους χειμερινούς μήνες, που ως γνωστόν προσελκύουν αθλητές για σκοπούς προετοιμασίας από χώρες χαμηλότερων θερμοκρασιών, όπως για παράδειγμα ποδοσφαιρικές ομάδες, οι καλοκαιρινοί μήνες προσφέρονται εξίσου και για αθλήματα όπως κολύμβηση, καταδυτικό και κωπηλατικό τουρισμό, beach volley, λάτρεις των θαλάσσιων σπορ, κ.λπ. Σημαντικοί παραμένουν και οι ενδιάμεσοι μήνες με θερμοκρασίες ιδανικές για αθλήματα όπως golf, αντισφαίριση, σκοποβολή, τοξοβολία, ορειβασία και ποδηλασία. Να σημειωθεί ότι σύμφωνα με στοιχεία της Στατιστικής Υπηρεσίας Κύπρου και του Υφυπουργείου Τουρισμού, κατά το 2017 περισσότεροι από 32,500 αθλητικοί επισκέπτες κατέφθασαν στην Κύπρο, με εκτιμώμενη δαπάνη ανά επισκέπτη τα €1,479 και συνολικά εκτιμώμενα έσοδα από τον αθλητικό τουρισμό τα €48 εκ.     

Η Κύπρος διαθέτει βασικό εξοπλισμό και αθλητικές εγκαταστάσεις για να προσελκύσει αθλητικό τουρισμό διάφορων βαθμίδων, ο οποίος όπως υποστηρίζει η έρευνα μπορεί να θεμελιώσει τη βιωσιμότητα του τουρισμού στη χώρα μας καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου, συνεισφέροντας μάλιστα οφέλη σε ένα ευρύ φάσμα υπηρεσιών όπως ξενοδοχεία, μεταφορές, εστιατόρια, ψυχαγωγία, δήμους και κοινότητες που διαθέτουν αθλητικές υποδομές, επιχειρηματίες στους τομείς τουρισμού και αθλητισμού, κ.λπ. Μέρος της έρευνας επικεντρώθηκε στην περιφέρεια της Λάρνακας, η οποία και εκτιμάται ως μια από τις πλέον αναξιοποίητες περιφέρειες βάσει των δυνατοτήτων της για «προϊόντα» αθλητικού τουρισμού. Μέσω συγκρίσεων με καλές πρακτικές του εξωτερικού (π.χ. δήμος Λουτρακίου-Περαχώρας στην Ελλάδα όπου τα τελευταία χρόνια γίνεται συντονισμένη και μεθοδική προσπάθεια αξιοποίησης των δυνατοτήτων της περιοχής για προγράμματα αθλητικού τουρισμού εθνικής και διεθνής απήχησης και εμβέλειας) καταγράφηκαν ευκαιρίες και προοπτικές περαιτέρω αξιοποίησης αρκετών μορφών αθλητικού τουρισμού για την πόλη και επαρχία Λάρνακας. Επιπρόσθετα, με παγκύπρια δεδομένα, οι συμμετέχοντες - επισκέπτες αθλητικού τουρισμού τείνουν να διαμένουν αρκετές μέρες στο νησί (περισσότερες από 10 διανυκτερεύσεις), έχοντας την ευκαιρία κατά τον ελεύθερο τους χρόνο, αλλά και μέσω του αθλήματος τους, να γνωρίσουν καλύτερα την Κύπρο, την ιστορία, την κουλτούρα, τους ανθρώπους και τη γαστρονομία, αποκτώντας έτσι μοναδικές αυθεντικές εμπειρίες.   

Με τη συμμετοχή εκπροσώπων της Κυπριακής εποπτικής αρχής τουρισμού, ξενοδόχων, ταξιδιωτικών πρακτόρων και τοπικών αρχών, αλλά και του κλάδου ανώτατης εκπαίδευσης της Κύπρου, η έρευνα καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η αναβάθμιση και επέκταση του υφιστάμενου προϊόντος είναι άκρως απαραίτητη, καθώς υπάρχει αφενός η ανάγκη βελτίωσης, και αφετέρου άπλετος χώρος και προοπτικές δημιουργίας καινούριων, μοντέρνων και εξειδικευμένων αθλητικών εγκαταστάσεων. Η στάσιμη περίοδος που διανύουμε προσφέρεται για αξιοποίηση και υλοποίηση δράσεων και έργων.   

Επιπλέον, προτείνεται η ενθάρρυνση συνεργειών και συνεργασιών ανάμεσα σε φορείς του αθλητισμού τόσο μεταξύ τους ανά άθλημα, όσο και με φορείς και επιχειρηματίες του αθλητικού τουρισμού με στόχο ένα αναβαθμισμένο, ποιοτικό και ανταγωνιστικό προϊόν. Στο πλαίσιο του ευρύτερου σχεδίου δράσης της Εθνικής Στρατηγικής Τουρισμού 2030, ειδικές εκστρατείες marketing και προώθησης του αθλητικού τουρισμού θα πρέπει να τεθούν σε άμεση εφαρμογή και συνεχή παρακολούθηση της ζήτησης και ανταπόκρισης των ενδιαφερομένων. Εξίσου σημαντική θα μπορούσε να είναι και η συμμετοχή του εκπαιδευτικού τομέα, μέσω της αξιοποίησης τόσο των πόρων έρευνας και ανάπτυξης των κυπριακών πανεπιστημίων και σχολών ανώτατης εκπαίδευσης, όσο και η πρακτική εμπλοκή φοιτητών στους κλάδους τουρισμού, διοίκησης και αθλητισμού.

Απαραίτητες προϋποθέσεις θεωρούνται η δημιουργία στοχευμένης πολιτικής και ειδικού σχεδίου δράσης, η ταχεία λήψη αποφάσεων και η ενθάρρυνση νέων επενδύσεων στον αθλητικό τουρισμό μέσω ειδικών μορφών χρηματοδότησης. Τα παραπάνω προαπαιτούν - και κρίνεται αναγκαίο από όλους τους εμπλεκόμενους - τη στενότερη συνεργασία του Υφυπουργείου Τουρισμού με τον Κυπριακό Οργανισμό Αθλητισμού (ΚΟΑ), η οποία μέσω της κοινής επιτροπής έχει ήδη αναλάβει συγκεκριμένες δράσεις. Η Επιτροπή, ωστόσο, θα πρέπει να σχεδιάσει - εντός της Εθνικής Στρατηγικής Τουρισμού 2030 – ειδικό στρατηγικό πλάνο προσαρμοσμένο στις ιδιαιτερότητες του αθλητικού τουρισμού, λαμβάνοντας υπόψη και σε συνεργασία με τους έμπειρους επαγγελματίες του τομέα. Τούτο διότι η έρευνα υπογραμμίζει την αξία της ανάπτυξης του αθλητικού τουρισμού τόσο σε οικονομικό όσο και κοινωνικό επίπεδο, αλλά και την ανάγκη ευαισθητοποίησης και συμβολής της τοπικής κοινότητας.

Οι προγραμματισμένες αθλητικές διοργανώσεις για το 2020 έχουν ακυρωθεί, αναβληθεί, ή μετατραπεί σε διαδικτυακές εκδηλώσεις, ενώ τα προστατευτικά μέτρα, οι καινούριες τακτικές υγιεινής, η αναπροσαρμογή στην πρακτική διατήρηση των απαραίτητων κανονισμών και πρωτοκόλλων όσον αφορά στον αριθμό συμμετεχόντων και διατήρηση των αποστάσεων είναι πλέον απαραίτητα. Οι Κύπριοι επαγγελματίες στον τομέα του αθλητισμού και αθλητικού τουρισμού είναι πρόθυμοι να εφαρμόσουν τα νέα δεδομένα και να συμβάλουν στη διατήρηση ευημερίας, υγείας και ασφάλειας όλων των εμπλεκομένων.   

Πέρα των προφανών επιχειρημάτων και ευρημάτων σχετικά με τη δυναμική του αθλητικού τουρισμού, η έρευνα φέρνει στην επιφάνεια και μια δέσμη πτυχών που αξίζει να συζητηθεί σε θεσμικό επίπεδο. Οι πτυχές αυτές αφορούν τα «μαθήματα» που φορείς του αθλητικού τουρισμού μπορούν να πάρουν ως αποτέλεσμα της εν λόγω πανδημίας. Επί παραδείγματι, μια από τις πιο άμεσες επιπτώσεις του lockdown ήταν ο περιορισμός της χρήσης του αυτοκινήτου (στην Αγγλία δύο στα τρία οχήματα παραμένουν ακινητοποιημένα) και η ταυτόχρονη αύξηση της χρήσης του ποδηλάτου, μεγάλο μέρος της οποίας φυσικά συνδέεται με το μήνυμα στο 8998 περί άσκησης και πρόσβασης σε χώρους άθλησης. Ωστόσο, οι συνθήκες που δημιούργησαν αυτήν την αυξημένη χρήση ποδηλάτου θέτουν, επίσης, ερωτήματα αναφορικά με τη μελλοντική παροχή, προώθηση και πολιτική για βιώσιμο αθλητικό τουρισμό. Τούτο διότι η περιορισμένη στο ελάχιστο χρήση του αυτοκινήτου στους δρόμους επέτρεψε στους Κύπριους πολίτες να ξεπεράσουν το μεγαλύτερο εμπόδιο που σχετίζεται με τη χρήση του ποδηλάτου εντός αστικών περιοχών, αυτό της αντιληπτής ασφάλειας. Αυτό δείχνει σαφώς ότι ο κύριος μοχλός της αυξημένης χρήσης ποδηλάτου και κατ’ επέκταση της δυνατότητας για μια διαφορετική προωθητική καμπάνια από αθλητικές ομοσπονδίες (π.χ. ποδηλασίας, τριάθλου κ.α.), ΚΟΑ, και Υφυπουργείου Τουρισμού, θα αφορά σε αλλαγές υποδομής. Τέτοιες αλλαγές θα πρέπει να υποστηρίξουν και τους δυνητικούς ποδηλάτες που είναι πρόθυμοι πια να «αγκαλιάσουν» το συγκεκριμένο μέσο, αλλά και να υποστηρίξουν τους τουρίστες ποδηλασίας να αισθάνονται ασφαλείς για την πρόσβαση σε διαδρομές εκτός δρόμου με ποδήλατο από τον χώρο διαμονής, αντί να μεταφέρονται σε αυτές με μηχανοκίνητα μέσα.

Παραμένει να φανεί, λοιπόν, ο βαθμός στον οποίο οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής για τον αθλητικό τουρισμό θα χρησιμοποιήσουν τις νέες τάσεις που η πανδημία επιδεικνύει, μετατρέποντας τους δραματικούς (σε όλα τα επίπεδα και πτυχές) τελευταίους 10 μήνες, σε μια ευκαιρία επαναπροσδιορισμού του αθλητικού τουρισμού.  Προσθέτοντας, έτσι, μεγαλύτερη αξία στην εικόνα της Κύπρου και μετατρέποντας τη συγκεκριμένη μορφή, την κορωνίδα του Κυπριακού τουρισμού. 

* Γιώτα Σκιτίνη & Δρ. Χρήστος Αναγνωστόπουλος