Σάββας Περδίος: Ο Μillennial Υφυπουργός

Στα 38 του ο Σάββας Περδίος ανέλαβε το Υφυπουργείο Τουρισμού. Σήμερα, παραμένει ο μόνος millennial υφυπουργός στην Κύπρο. Σε μια εκ βαθέως, όπως αποδείχθηκε, εξομολόγηση μας μίλησε για όσες προκλήσεις τον κινητοποιούν, για το όραμα που τον κρατάει σε εγρήγορση, για τις πραγματικότητες και τις προβλέψεις στο πεδίο της δικής του δραστηριότητας, του επιχειρείν, των νέων ανθρώπων και της κοινωνικοοικονομικής ζωής γενικότερα.

Ενώπιόν μου δεν είχα έναν υφυπουργό, αλλά έναν νέο άνθρωπο γεμάτο ενέργεια, θετική διάθεση, όρεξη για δουλειά και ζωή. Αυτό φάνηκε από τα πρώτα λεπτά της κοινής μας συνάντησης και καθόρισε σε σημαντικό βαθμό το ύφος, το στιλ και το περιεχόμενο της συνέντευξης, που άρχισε με την οπτική γωνία από την οποία οι νέοι άνθρωποι αντικρίζουν τον κόσμο του επιχειρείν.

Πώς εκτιμάτε ότι θα επιτευχθεί η μετεξέλιξη στην οποία αναφέρεστε;
Είναι δύσκολο να απαντήσει κανείς για το πώς βλέπει, ως εκπρόσωπος της νέας γενιάς, το μέλλον της οικονομίας και της επιχειρηματικότητας. Από τη μια, τα μηνύματα της οικονομίας τα τελευταία χρόνια είναι ευοίωνα και πιστεύω ότι αυτό θα συνεχίσει. Όσον αφορά, όμως, την επιχειρηματικότητα τα πράγματα είναι πιο δύσκολα εξαιτίας μας. Εκτιμώ ότι η Κύπρος νοσεί στον τομέα της καινοτομίας, η οποία δεν είναι δουλειά των παλιών γενεών, αλλά δική μας.

Πώς η νέα γενιά θα πρέπει να κινηθεί, ώστε να πετύχει το στοίχημα της καινοτομίας;
Θεωρώ υποχρέωσή μας να ψάχνουμε συνέχεια το καινούργιο. Να φύγουμε από αυτά που ξέραμε, από το να αντιγράφουμε ο ένας τον άλλο. Κάθε νέο εστιατόριο ή ξενοδοχείο που ανοίγει, κάθε καινούργια μικρή επιχείρηση, πρέπει να κάνουν κάτι διαφορετικό. Αλλιώς, από μόνοι μας συγκεντρωνόμαστε στον μικρόκοσμο της αντιγραφής κι απλώς ο ένας παίρνει δουλειά από τον άλλο. Νιώθω ότι η Κύπρος δεν έχει επωφεληθεί όσο θα έπρεπε από την καινοτομία, όπως συμβαίνει σε άλλες χώρες στο εξωτερικό. Και το γεγονός ότι ως χώρα είμαστε παραδοσιακά μια πενταετία πίσω από το ό,τι γίνεται στο εξωτερικό, έχουμε το πλεονέκτημα να παρακολουθήσουμε τι έκαναν πριν από μας, να το εκμεταλλευτούμε καλύτερα και να αποδειχθούμε πιο καινοτόμοι.

Ποιες προκλήσεις, πέραν της τεχνολογίας, έχουν ανάγκη από καινοτόμες ιδέες;
Η ανταπόκριση της νέας γενιάς στις σύγχρονες προκλήσεις απαιτεί συνεχή ενημέρωση, ψάξιμο και ταξίδια στο εξωτερικό, διότι είμαστε μια μικρή χώρα, κάτι που μας περιορίζει στο να παίρνουμε ιδέες και να καινοτομούμε. Πρέπει να αντιληφθούμε ότι ο κόσμος αλλάζει. Αυτές οι αλλαγές, σε κάποια φάση, θα έρθουν και στην Κύπρο, οπότε καλούμαστε από τώρα να σκεφτούμε τι θα θέλει ο πελάτης σε 10 - 20 χρόνια. Δεν πρέπει να περιμένουμε να μας καθοδηγεί το κράτος ή ένα υφυπουργείο. Αντίθετα, ο ιδιωτικός τομέας, οι επιχειρήσεις, πρέπει να πιέζουν οι ίδιες με τον ρυθμό ανάπτυξής τους, για να κινούμαστε όλοι καινοτόμα και επιχειρηματικά. Να δώσω κι ένα μικρό παράδειγμα που αφορά στον δικό μου τομέα. Είναι απαράδεκτο να πρέπει το υφυπουργείο μας να νομοθετήσει την απαγόρευση πλαστικών καρεκλών σε εστιατόρια, αλλά θα το κάνει, γιατί βλέπουμε ότι δεν κινείται από μόνο του το πράγμα. Αυτό είναι ένα απλό δείγμα καινοτομίας στο πλαίσιο της επιχειρηματικότητας.

Τι είναι αυτό στο οποίο ιδιαίτερα μπορεί να συνεισφέρει ένας millennial υπουργός;
Θα ήθελα καταρχάς να αναφέρω ότι δεν είμαι από εκείνους που πιστεύουν ότι πρέπει το Υπουργικό Συμβούλιο να έχει συγκεκριμένο αριθμό millennials, γιατί οποιοσδήποτε υπουργός μπορεί να φέρει νέες ιδέες και δεδομένα. Σίγουρα η σωματική ενέργεια είναι ένα από αυτά. Πρέπει να είσαι πανέτοιμος, να είσαι διαθέσιμος 24 ώρες την ημέρα, αν χρειαστεί, να είσαι σε θέση να ανταπεξέλθεις στην πίεση και τους γρήγορους ρυθμούς. Αν ένας millennial μπορεί, λόγω του πιο νεαρού της ηλικίας, να ανταποκριθεί καλύτερα στο σκηνικό αυτό, για μένα είναι κάτι σχετικό. Το θέμα είναι να ξέρεις τι θέλει ο επιχειρηματικός κόσμος και ο πολίτης.

Ποιο είναι το δικό σας όραμα για τον τομέα σας;
You have tο be clear about the vision. Πρέπει να είναι κάτι, το οποίο να μπορείς να βλέπεις κάθε μέρα. Να ξυπνάς το πρωί και να σε σηκώνει από το κρεβάτι. Το δικό μου όραμα και κατ’ επέκταση του υφυπουργείου είναι από τον τουρισμό να επωφελείται, πλέον, διαρκώς όλη η χώρα. Δεν μπορώ να δεχθώ ότι επωφελούνται μόνο κάποιες περιοχές, οι οποίες είχαν την τύχη να είναι παραλιακές. Κι αυτό αποτελεί ένα στοίχημα όχι μόνο για μένα και το υφυπουργείο, αλλά για όλους μας.

Όλοι ευθυνόμαστε για το πώς θα επωφεληθούν όλοι σε τούτη τη χώρα από τον τουρισμό - οι ακριτικές περιοχές, τα ορεινά, η ύπαιθρος. Ναι μεν ξεκίνησαν κάποια πράγματα να γίνονται, αλλά αργήσαμε και δεν γίνεται να περιμένουμε άλλο, είναι απαράδεκτο. Αυτό είναι το όραμα που μου δίνει τη δύναμη να ξυπνώ κάθε πρωί και να εργάζομαι. Γενικά είμαι άνθρωπος που πάντα ήθελε να στέκεται δίπλα στους ανθρώπους, άρα είναι πολύ σημαντικό για μένα να το πράττω από το πόστο στο οποίο βρίσκομαι.

Πώς κρίνετε τον εαυτό σας ως μάνατζερ και ηγέτη;
Ένας ηγέτης πρέπει να είναι και τα δύο, παρόλο που η λέξη μάνατζερ δεν μου αρέσει, διότι nobody likes to be managed. Αν είσαι, όμως, απλώς ένας ηγέτης, ο οποίος εμπνέει, δεν είναι αρκετό. Πρέπει να εμβαθύνεις στο αντικείμενό σου, γι’ αυτό πρέπει να είσαι και τα δύο. Η διαφορά του ηγέτη από τον μάνατζερ είναι ότι ο πρώτος μπορεί να είναι και τα δύο, κάτι που για μένα είναι πολύ σημαντικό.

Πόσο δύσκολο είναι να κερδίζετε τον σεβασμό και την εκτίμηση των συνεργατών σας στη νεαρή αυτή ηλικία;
Θεωρώ ότι δεν μπορείς να κερδίσεις τον σεβασμό των συνεργατών σου, αν πρώτα απ’ όλα δεν γνωρίζεις το αντικείμενό σου. Πρέπει να το ξέρεις καλύτερα από τον καθένα και να δουλεύεις σκληρά, περισσότερο από κάθε άλλον. Nobody should work harder than you. Ακόμα, οφείλεις να σέβεσαι και να είσαι άνθρωπος. Είμαστε όλοι άνθρωποι, καθένας με τις δικές του ιδιαιτερότητες και τα προβλήματά του και θεωρώ ότι με το να είσαι άνθρωπος ανοίγεις τον εαυτό σου, ώστε να μπορείς να επικοινωνείς με όλους.

Πώς λειτουργεί, στο πλαίσιο της φιλοσοφίας σας, η δική σας ομάδα;
Η ομάδα μου προσαρμόζεται, ασφαλώς, στα δικά μου δεδομένα, αλλά η φιλοσοφία μου λέει ότι κι εγώ πρέπει να προσαρμόζομαι στην ομάδα. Είναι πολύ σημαντικό για μένα να ξέρω και να μαθαίνω την ομάδα μου κι αυτό δεν γίνεται διά μαγείας, διαβάζοντας κόλλες ή ακούγοντας τον ένα και τον άλλο τι λέει. Ο μοναδικός τρόπος για να μάθεις τον άλλο είναι η προσωπική επαφή.

Πώς επιτυγχάνεται η συνεργασία ακόμα και σε περιπτώσεις διαφωνίας;
Η πόρτα μου είναι ανοικτή σε όλους. Κάθε εβδομάδα η Παρασκευή είναι μέρα πλήρως αφιερωμένη στο υφυπουργείο, στην κάθε ομάδα, στο κάθε τμήμα χωριστά. Έχουμε συναντήσεις αλληλοενημέρωσης για το πού πάμε, πώς προχωρούμε, αν κάναμε κάποια πράγματα. Για να βάλω συνάντηση εκτός υφυπουργείου την Παρασκευή πρέπει να είναι πολύ επείγον, μια μεγάλη εξαίρεση, να είναι Υπουργικό Συμβούλιο ή επίσκεψη αξιωματούχου από το εξωτερικό.

Υπάρχει λόγος που επιλέξατε τη συγκεκριμένη μέρα της βδομάδας για να… μένετε εντός;
Η επιλογή της μέρας δεν είναι τυχαία, γιατί είναι το τέλος της εβδομάδας κι η ομάδα μου μπορεί να με ενημερώσει για το τι έγινε τις προηγούμενες μέρες, οπότε διαμορφώνονται νέα σχέδια για την επόμενη εβδομάδα. Καθένας ξέρει ότι το Σαββατοκύριακο θα ξεκουραστεί και θα ξεκινήσει δυναμικά τη Δευτέρα με τα νέα πλάνα που θέσαμε.

Αυτό για μένα είναι βασικότατο και σίγουρα ένα πολύ μεγάλο κομμάτι του είναι το follow up. Γενικά είμαι λίγο πιεστικός σε αυτό. Υπό την έννοια του ότι συμφωνήσαμε σε κάτι, οπότε θα δώσω δυο – τρεις εβδομάδες περιθώριο να γίνει κι ενδιάμεσα γίνονται συνεχείς υπενθυμίσεις για να γίνει η δουλειά μας. Είμαι πάρα πολύ αυστηρός πάνω σε αυτό και δεν δέχομαι δικαιολογίες, ειδικά από τη στιγμή που δίνω την ευκαιρία σε όλους να ανταλλάξουν απόψεις μαζί μου και που υπάρχει ανοικτή επικοινωνία.

Ποια ήταν η πιο δύσκολη απόφαση ή κατάσταση, που κληθήκατε να διαχειριστείτε ως επαγγελματίας;
Κάθε μέρα μπορεί να αντιμετωπίσεις διαφορετικά προβλήματα στον τουρισμό. Είναι τόσο ευαίσθητος τομέας, που πρέπει να τα αντιμετωπίσεις άμεσα και δυστυχώς κανείς δεν σε έχει εκπαιδεύσει γι’ αυτό. Για παράδειγμα, κανένας δεν ήταν προετοιμασμένος για την επίπτωση της πανδημίας του κορωνοϊού στον τουρισμό. Πρέπει, λοιπόν, να προσαρμοζόμαστε σε όλες αυτές τις δυσκολίες και να είμαστε σε θέση να σκεφτούμε outside of the box. Σημαντικό είναι να έχεις τη σωστή ομάδα δίπλα σου για ανταλλαγή απόψεων. Ουδείς τέλειος, άρα ουδείς μπορεί να πάρει αποφάσεις μόνος του.

Θα μπορούσατε να αναφερθείτε σε ένα προσωπικό σας παράδειγμα;
Μιλώντας συγκεκριμένα για την καριέρα μου, θεωρώ ότι ένα από τα πιο δύσκολα πράγματα του τομέα είναι να ανοίγεις ξενοδοχείο. Ένα μήνα πριν από το άνοιγμα κι ένα μήνα μετά δουλεύεις 18ωρα την ημέρα και αν δεν είσαι διατεθειμένος να βάψεις, να κουβαλήσεις έπιπλα, να σκάψεις, να καθαρίσεις, δεν ανοίγει το ξενοδοχείο. Την ίδια ώρα πρέπει να βρεις χρόνο να εκπαιδεύσεις το προσωπικό. Ακόμα και μετά τον πρώτο μήνα τα πράγματα συνεχίζουν να είναι δύσκολα άρα και τα 18ωρα καλά κρατούν. Οι κρατήσεις κλείνονται έξι μήνες ή και χρόνο πριν, τα δωμάτια είναι πουλημένα, άρα τη μέρα που θα ανοίξεις ο κόσμος θα έρθει είτε είσαι έτοιμος είτε όχι. Είχα την τύχη να το κάνω τουλάχιστον δέκα φορές στην καριέρα μου και σε όλες δουλεύαμε τα finishing touches μέχρι τις 3:00 τα ξημερώματα. Νιώθω πολύ τυχερός που είχα την ευκαιρία να έχω τέτοιες εμπειρίες.

Ποια θεωρείτε ως τη μεγαλύτερη επαγγελματική σας επιτυχία;
Είμαι 38 χρόνων και στα 23 από αυτά εργάζομαι για τον τουρισμό. Από τα 15 μου είμαι σ’ αυτό τον τομέα κι είναι πολύ σημαντικό για μένα να ξέρω και να νιώθω ότι δεν έμεινε πόστο του από το οποίο δεν πέρασα. Δούλεψα ως μπάρμαν, γκαρσόνι, μάγειρας, στην υποδοχή, στους ορόφους, στη λάντζα, αλλά και στις πιο ψηλές θέσεις κατά την τελευταία δεκαετία. Ό,τι και να τύχει τη ζωή μου, καλό ή κακό, πάντα θα μπορώ να λέω στον Σάββα: Φίλε, πέρασες από τόσα πολλά πόστα, βασίσου σ’ αυτά και όλα θα πάνε καλά. Είμαι άνθρωπος με αυτοπεποίθηση και ο λόγος είναι απλός: Έμαθα, μέσω των εμπειριών μου, πως ό,τι και να γίνει, όταν δουλεύεις σκληρά και μεθοδικά όλα βαίνουν καλώς.

Ποια είναι η μεγαλύτερη επαγγελματική σας ανησυχία;
Εκείνο που με ανησυχεί είναι το πόσο ευαίσθητος είναι ο τομέας του τουρισμού. Το πρωί που χρεοκόπησε η Thomas Cook οι πληροφορίες μου έλεγαν ότι η επίσημη ανακοίνωση θα γινόταν στις 5:00 τα ξημερώματα. Δεν έβαλα ξυπνητήρι, αλλά ξύπνησα από μόνος μου στις 4:30, καθώς ο ύπνος μου ήταν ανήσυχος.

Ο τομέας μας είναι πολύ ευαίσθητος. Ξαπλώνεις το βράδυ και ξυπνάς το πρωί σε έναν εντελώς διαφορετικό κόσμο. Είναι ένας τομέας που μπορεί να επηρεαστεί από τα πάντα - ηφαίστεια, γεωπολιτικές καταστάσεις, πανδημίες και άλλα - κι αυτό είναι κάτι που με ανησυχεί και δεν με αφήνει να εφησυχάζω. Μπορεί να τα κάνεις όλα σωστά, η ομάδα σου να είναι τέλεια, όμως εν μια νυκτί όλα μπορεί να ανατραπούν.

Επιτυγχάνετε στην καθημερινότητά σας το επιθυμητό work-life balance;
Για να μπορείς ψυχολογικά να είσαι καλά και να αντέχεις την πίεση, πρέπει να προσέχεις τον εαυτό σου πάνω απ’ όλα. Διότι, πώς θα προσέξεις, πώς θα βοηθήσεις τους άλλους, όταν δεν βοηθάς τον εαυτό σου; Αυτός είναι και ο λόγος που προσπαθώ να γυμνάζομαι, να κάνω yoga, meditation και να διαβάζω. Επίσης, ρόλο μεγάλο διαδραματίζει η διατροφή. Όλα αυτά με βοηθούν να χαμηλώνω τους ρυθμούς της καρδιάς και να μην αγχώνομαι. Δεν είναι τυχαίο που τα τελευταία πέντε με έξι χρόνια έκοψα το κρέας, τα γαλακτοκομικά, τα αυγά και τα επεξεργασμένα φαγητά. Τρώω μόνο whole food plant based φαγητά. Η διαφορά που έκανε στη ζωή μου η απόφαση αυτή είναι πολύ μεγάλη και με βοήθησε πάρα πολύ επαγγελματικά. Αν δεν φάω σωστά νιώθω ότι επηρεάζεται η ψυχολογία και η διάθεσή μου.

Ποια ήταν η καλύτερη συμβουλή που πήρατε ποτέ και από ποιον;
Nothing is given, everything is earned. Αυτή την κουβέντα είπε ο μπασκετμπολίστας Lebron James, o οποίος αγωνιζόταν στους Cavaliers του NBA. Έφυγε από την πόλη του, το Cleveland, για να παίξει σε άλλες ομάδες, αλλά επέστρεψε. Υπό τη δική του ηγεσία η ντόπια ομάδα πήρε, για πρώτη φορά στην ιστορία της, το πρωτάθλημα μπάσκετ. Είναι πολύ σπουδαίο πράγμα να βλέπεις έναν άνθρωπο να επιστρέφει στις ρίζες του και να θυσιάζει τον εαυτό του για να μπορέσει να πετύχει ως ομάδα, ως κοινότητα κάτι τόσο απίθανο.

Ποιον επιχειρηματία θαυμάζετε;
Την Καμίλα Φαγιέντ, την κόρη του Μοχάμεντ Αλ Φαγιέντ, ιδιοκτήτη του πολυκαταστήματος Harrods. Σέβομαι πολύ αυτή την κυρία, η οποία ενώ είχε την επιλογή απλώς να επωφελείται από τα λεφτά του πατέρα της, αποφάσισε να ασχοληθεί με κάτι εντελώς διαφορετικό. Άνοιξε εστιατόριο στο Λονδίνο και σύντομα προχωρά με δεύτερο στη Νέα Υόρκη, με την επωνυμία Farmacy. Πρόκειται για ένα concept με fully unprocessed, plant based φαγητό και πέραν τούτου ένα τεράστιο ποσοστό της πρώτης ύλης προέρχεται από τον κήπο του εστιατορίου. Έδωσε μια ολιστική προσέγγιση στο θέμα του φαγητού και της εστίασης τόσο για τον πελάτη, ο οποίος θα φάει κάτι υγιεινό και πολύ εύγεστο, όσο και για τον εργαζόμενο, που έχει την τύχη να μάθει κάτι πέραν του service και της εξυπηρέτησης του πελάτη. Να εκπαιδευτεί στη γεωργία, την παραγωγή της πρώτης ύλης, στη διαφορά της γεύσης σε σχέση με το βιομηχανοποιημένο προϊόν. Σεβαστό, λοιπόν, το τι έχουν κάνει οι γονείς για μας, όμως ο καθένας πρέπει να ακολουθεί εκείνο που αγαπά και να μην επηρεάζεται από συναισθηματισμούς και οικογενειακές υποχρεώσεις. Αυτό είναι ένα μήνυμα που θα ήθελα να δώσω στους νέους.

Συνηθίζετε να διαβάζετε και ποιο βιβλίο κρατάτε τώρα;
Διαβάζω πολλά και διάφορα για τον τομέα μου, αλλά και για το leadership. Επίσης, θεωρώ πολύ σημαντικό να ενημερώνομαι για την γεωπολιτική και το τι συμβαίνει στον κόσμο. Κάθε Σαββατοκύριακο παίρνω το Economist και τους Financial Times, γιατί μου δίνουν μια πολύ καλή εικόνα για το τι συμβαίνει στον πλανήτη. Με βοηθούν να ξέρω τι να περιμένω από συγκεκριμένες αγορές. Όσον αφορά τα βιβλία, προσπαθώ να διαβάζω όσο περισσότερο γίνεται. Αυτή τη στιγμή κρατάω το Prisoners of Geography, ένα εξαιρετικό βιβλίο που εξηγεί πώς η ψυχολογία των λαών επηρεάζεται από τη γεωγραφική τους θέση.

Ποια η σχέση σας με τα social media;
Η σχέση μου με τα social media; Καμία.

Τι θα θέλατε να αλλάξετε, αν μπορούσατε;
Να αντικαταστήσουμε την εσωστρέφεια με εξωστρέφεια. Επιθυμία μου είναι ως Κύπρος και ως νέοι Κύπριοι να εκπαιδεύουμε τους εαυτούς μας περισσότερο για τα trends της εποχής και του μέλλοντος. Και ο μόνος τρόπος για να το κάνουμε αυτό, πέραν των βιβλίων, είναι να εμπνεόμαστε από το παράδειγμα των αντίστοιχων επιχειρήσεων του εξωτερικού. Θα ήθελα ως νέοι επιχειρηματίες να μη βλέπουμε το ταξίδι ως κόστος, αλλά ως επένδυση για την επιχείρησή μας, για να φέρουμε νέες ιδέες, που θα μας διαφοροποιήσουν στην εγχώρια αγορά και με αυτό τον τρόπο θα βοηθήσουμε να αναπτυχθεί όχι μόνο η δική μας επιχείρηση, αλλά και η οικονομία.