Οι εξελίξεις στην κεφαλαιαγορά εν μέσω της πανδημίας

Η πρόσφατη κρίση στον τομέα της υγείας και της οικονομίας προκάλεσε αστάθεια στις χρηματοοικονομικές αγορές παγκοσμίως, δίνοντας ώθηση σε αγορές όπως το συνάλλαγμα (forex), το οποίο πριν την εκδήλωση της πανδημίας COVID – 19 βίωνε μια παρατεταμένη περίοδο χαμηλής μεταβλητότητας. 

Την ίδια στιγμή, ορισμένα χρηματοοικονομικά μέσα είχαν χαμηλή ρευστότητα, ειδικά χρηματοοικονομικά μέσα που είχαν ως υποκείμενα μέσα (underlying instruments) δείκτες χρηματιστηρίων. Η χαμηλή ρευστότητα προκλήθηκε κυρίως λόγω των διακοπών της διαπραγμάτευσης (trading halts) που εφάρμοσαν τα ευρωπαϊκά και αμερικάνικα χρηματιστήρια ως μέτρο περιορισμού της μεταβλητότητας των τιμών. Αναφορικά με την αγορά των Συμβολαίων επί της Διαφοράς (Contracts for Difference - ‘CFDs’), σε ορισμένα χρηματοοικονομικά μέσα όπως CFDs σε δείκτες και εμπορεύματα, τα ανοίγματα (spreads) διπλασιάστηκαν, λόγω της χαμηλής ρευστότητας, ενώ όσον αφορά τα CFDs σε FX, δεν υπήρχαν ιδιαίτερες διακυμάνσεις. 

Όσον αφορά την αγορά ομολόγων, οι τιμές τους πιέστηκαν σε μεγάλο βαθμό, ενώ οι όγκοι συναλλαγών είχαν πέσει σε πολύ χαμηλά επίπεδα, με αποτέλεσμα να υπάρχει χαμηλή ρευστότητα.

Αύξηση στον κύκλο εργασιών 
Σε αυτό το ασταθές περιβάλλον, οι Κυπριακές Εταιρείες Παροχής Επενδυτικών Υπηρεσιών (ΚΕΠΕΥ) υποχρεώθηκαν να εφαρμόσουν το μοντέλο της εξ αποστάσεως εργασίας, δοκιμάζοντας στην πράξη τις αντοχές των τεχνολογικών υποδομών τους και την ανθεκτικότητα των συστημάτων τους, σε μια περίοδο που ο κύκλος εργασιών τους παρουσίασε σημαντική αύξηση. Αυτές που δραστηριοποιούνται στην αγορά συναλλάγματος έπρεπε να προβλέπουν μεγάλες ενδοημερήσιες διαπραγματεύσεις, συχνά αυξημένους όγκους συναλλαγών, ενώ βρέθηκαν επιφορτισμένες με αυξημένα καθήκοντα κατά την παροχή επενδυτικών υπηρεσιών. Συμμορφούμενες με σχετικό κάλεσμα της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς Κύπρου (ΕΚΚ), υποχρεώθηκαν να παρακολουθούν διαρκώς τις οικονομικές επιπτώσεις στις δραστηριότητές τους από την εξάπλωση του κορωνοϊού και να προβαίνουν σε εκτιμήσεις για ενδεχόμενους κινδύνους, ενημερώνοντας σχετικά τους πελάτες τους. 

Στο ΧΑΚ δεν παρουσιάστηκαν οποιαδήποτε προβλήματα και ως εκ τούτου η διαπραγμάτευση συνεχίστηκε χωρίς καμία διακοπή. Επίσης, εκδόθηκαν πιστοποιητικά στα μέλη του ΧΑΚ, τα οποία τους επέτρεψαν να έχουν εξ’ αποστάσεως πρόσβαση στα συστήματα του ΧΑΚ και του Κεντρικού Αποθετηρίου του. 

Ο αντίκτυπος στους μετοχικούς τίτλους 
Όλες οι εισηγμένες εταιρείες κλήθηκαν να ενημερώσουν το επενδυτικό κοινό για τις επιπτώσεις στην επιχειρηματική τους δραστηριότητα λόγω του COVID-19. Υπήρξε άμεσος επηρεασμός στον κύκλο εργασιών των εισηγμένων εταιρειών του τουριστικού τομέα και του λιανικού εμπορίου, αφού οι εργασίες τους αναστάλθηκαν στη βάση των κυβερνητικών διαταγμάτων για περιορισμό της εξάπλωσης της πανδημίας. Ο κύκλος εργασιών των εισηγμένων εταιρειών σε άλλους τομείς επηρεάστηκε έμμεσα. Κατ’ επέκταση, υπήρξε αντίκτυπος και στους μετοχικούς τίτλους των εισηγμένων εταιρειών και της αγοράς στο σύνολό της. Ειδικότερα, κατά την περίοδο Μάρτιος-Ιούνιος 2020, ο Γενικός Δείκτης Τιμών ΧΑΚ κατέγραψε πτώση 23,23% και ο Δείκτης της Κύριας Αγοράς σημείωσε πτώση 27,75%. Ο Δείκτης των Ξενοδοχείων την ίδια περίοδο μειώθηκε 13% και ο FTSE/CySE κατέγραψε πτώση 24%. Οι μετοχές της Τράπεζας Κύπρου, καθώς και της Ελληνικής Τράπεζας, υποχώρησαν 46,40% και 24,88% αντίστοιχα.

Διατήρηση ρευστότητας
Οι Διαχειριστές Επενδυτικών Ταμείων ΟΣΕΚΑ και ΟΕΕ, παρακολουθούσαν τις εξελίξεις γύρω από την πανδημία σε συνεχή βάση, εξετάζοντας παράλληλα τυχόν επιπτώσεις στα επενδυτικά τους ταμεία. Καθ’ όλη τη διάρκεια της πανδημίας δεν αντιμετώπισαν θέματα ρευστότητας και δεν προέκυψε ανάγκη να εξετάσουν τη χρήση ειδικών εργαλείων για τη διαχείριση της ρευστότητας. Μεταξύ άλλων, αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι πολλά επενδυτικά ταμεία ΟΕΕ, χαρακτηρίζονται από μεγάλα lock up periods (3-5 χρόνια) ή/και μακρές περιόδους προειδοποίησης για εξαγορά μεριδίων (6 μήνες- έναν χρόνο), λόγω των επενδύσεών τους σε περιουσιακά στοιχεία που είναι από τη φύση τους μη ρευστά.

Επίσης, σημαντικός αριθμός επενδυτικών ταμείων τα οποία επενδύουν σε εκ φύσεως πιο ρευστά περιουσιακά στοιχεία (π.χ. ομόλογα και κινητές αξίες), πέραν της δυνατότητας ρευστοποίησης που υπάρχει στις εν λόγω αγορές, διατηρούν επαρκείς επενδύσεις σε μετρητά ή και αντίστοιχα μετρητών για να καλύψουν τυχόν αυξημένο ρεύμα εξαγορών. Περαιτέρω, οι περισσότεροι ΟΣΕΚΑ, επενδύουν σε αξίες με μεγάλη κεφαλαιοποίηση και ως εκ τούτου υψηλής ρευστότητας.

Στο επίκεντρο η προστασία των επενδυτών
Προτεραιότητα της ΕΚΚ τους τελευταίους μήνες, ήταν η ομαλή λειτουργία της κεφαλαιαγοράς και κατ’ επέκταση η προστασία των επενδυτών, ειδικά σε μια περίοδο που το περιβάλλον ήταν ιδιαίτερα ευνοϊκό για τη δράση επιτήδειων, ενώ το ενδιαφέρον των επενδυτών για υψηλού κινδύνου κερδοσκοπικά χρηματοοικονομικά μέσα παρέμεινε υψηλό. Σε αυτό το πλαίσιο, δώσαμε μεγάλη βαρύτητα στην αδιάλειπτη ενημέρωση των επενδυτών για όλες τις εξελίξεις που αφορούσαν τον τομέα των επενδυτικών υπηρεσιών, μέσω προειδοποιήσεων και ανακοινώσεων που δημοσιεύονταν εγκαίρως στον ειδικό χώρο στην ιστοσελίδα της ΕΚΚ.

Η προστασία των επενδυτών, ωστόσο, δεν διασφαλίζεται μόνο από τον καταρτισμό ενός άρτιου εποπτικού πλαισίου, αλλά και από την ικανότητα κάθε επενδυτή να αξιολογεί τους κινδύνους των διάφορων επενδυτικών επιλογών. Κάθε επενδυτής, προτού προχωρήσει σε μια επένδυση θα πρέπει να ελέγχει αν η εταιρεία με την οποία βρίσκεται σε επαφή είναι αδειοδοτημένη από την ΕΚΚ για να παρέχει επενδυτικές υπηρεσίες στην Κυπριακή Δημοκρατία. Εάν η εταιρεία δεν είναι αδειοδοτημένη ή ρυθμιζόμενη, είναι πιθανό να μη συμμορφώνεται με τους κανόνες προστασίας των επενδυτών και ως εκ τούτου το κοινό μπορεί να μην έχει πρόσβαση σε διαδικασίες καταγγελίας ή συστήματα αποζημίωσης.

Επιπρόσθετα, οι επενδυτές θα πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί εάν αισθάνονται ότι τους ασκείται πίεση ώστε να λάβουν γρήγορες αποφάσεις για επενδύσεις, εάν τους προσφέρονται αποδόσεις από την επένδυσή τους που ακούγονται εξωπραγματικές ή όταν γίνονται δέκτες διαφημιστικών μηνυμάτων που αφορούν επενδυτικά προϊόντα ή υπηρεσίες, χωρίς καμία αναφορά στον κίνδυνο απώλειας χρημάτων. Θα πρέπει, επίσης, να προσέχουν από πρόσωπα που παρουσιάζονται ψευδώς ως εκπρόσωποι της ΕΚΚ, ζητώντας προσωπικά ή οικονομικά στοιχεία. Η ΕΚΚ έχει εκδώσει αρκετές ανακοινώσεις, ενημερώνοντας το κοινό ότι ουδέποτε επικοινωνεί με επενδυτές ή το ευρύ κοινό ζητώντας προσωπικά, οικονομικά ή άλλα στοιχεία.

Ειδικά σε περιόδους κρίσεων, η κεφαλαιαγορά είναι καθοριστικός μοχλός ανάπτυξης της οικονομίας, εφόσον, βέβαια, συντρέχουν οι κατάλληλες προϋποθέσεις, όπως η διασφάλιση της αξιοπιστίας του τομέα. Ως εκ τούτου είναι πολύ σημαντικό η ΕΚΚ να συνεχίσει να έχει στη διάθεσή της όλες τις δέουσες εξουσίες και να ενισχύεται περαιτέρω με τους απαραίτητους πόρους, ώστε να είναι σε θέση να συνεχίσει να ανταποκρίνεται με επιτυχία στον σημαντικό ρόλο που καλείται να επιτελέσει ως εποπτική Αρχή. 

*Πρόεδρος της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς Κύπρου