Κύπρος και Τομέας Επικοινωνίας/Διαφήμισης σε ρυθμούς πανδημίας

Τα ΜΜΕ και οι υπηρεσίες διαφήμισης θα μπορούσαν να τοποθετήθουν στις ευπαθείς ομάδες που η πανδημία του Κορωναίου τις θέτει σε σοβαρό κίνδυνο. Σίγουρα «προσβλήθηκαν» από την ασθένεια και περιμένουν από το κράτος η και την ΕΕ να τους προσφέρει αναπνευστήρα για να καταφέρουν να βγουν υγιείς από αυτή την κρίση. 

Πρόσφατα το Channel 4 του Ηνωμένου Βασιλείου ανακοίνωσε ότι τα έσοδα του (συνολικά ετήσια £1.000εκ) από διαφήμιση τους μήνες Απρίλιο και Μάιο αναμένεται να μειωθούν πάνω από 50% το οποίο θα προκαλέσει σοβαρό πλήγμα στην επιβίωση του. Παρόμοια μείωση αναμένεται και στην Κύπρο για Μάρτιο-Μαιο. Το θέμα με το συγκεκριμένο κανάλι όπως και στους περισσότερους ιδιωτικούς τηλεοπτικούς σταθμούς στην Κύπρο τα έσοδα τους προέρχονται σχεδόν αποκλειστικά από διαφήμιση. Το Channel 4 ανακοίνωσε μειώσεις εξόδων κυρίως με απολύσεις και μειώσεις μισθολογίου. Και όλα αυτά ενώ έχουμε αυξημένη τηλεθέαση (σχεδόν 10% μονάδες σύμφωνα με τη Nielsen τους δυο μήνες του lockdown Μάρτιο-Απρίλιο συγκριτικά με τους ίδιους μήνες πέρυσι για Κύπρο). Σε αντίθεση έχουμε τα συνδρομητικά μέσα με πρωτεργάτη τη Netflix να είναι κερδισμένοι από το lockdown με προσθήκη 16εκ νέων συνδρομητών το πρώτο τρίμηνο του 2020. Αυτό δεν ισχύει για συνδρομητικά με μεγάλη έμφαση στα αθλητικά όπως Sky του ΗΒ και τα Κυπριακά συνδρομητικά διότι για πόσο ο συνδρομητής να πληρώνει 70-80€ (αν τα έχει) τον μήνα… και αθλητικά να μην υπάρχουν. Πόσο παράδοξο. Ο κόσμος να είναι συνέχεια κολλημένος στη τηλεόραση (από 250 λεπτά την ημέρα μέση τηλεθέαση πέρυσι σε 350 λεπτά φέτος την ίδια πιο πάνω περίοδο σύμφωνα πάλι με την Nielsen) για ειδήσεις, αναλύσεις αλλά και κάποιας μορφής entertainment βλέποντας μια ταινία η ένα μουσικό πρόγραμμα αλλά οι εμπορευόμενοι να μην έχουν κάτι να επικοινωνήσουν. Και αυτό γιατί στην αρχή δεν μπορούσαν να το πωλήσουν. Ακόμη και οι υπεραγορές που λειτουργούσαν δεν υπήρχε λόγος να επικοινωνήσουν διότι προτεραιότητα ήταν να καλύψουν την ζήτηση μέσα από τις δυσκολίες που προκάλεσε η πανδημία και τα μέτρα (μειωμένο προσωπικό, περίπλοκες διαδικασίες, έλεγχοι, διαχείρηση κρίσεων κλπ.). Επίσης πολλοί οργανισμοί επέλεξαν να διοχετεύσουν την στήριξη τους στην γενική προσπάθεια περιορισμού της πανδημίας με δωρεές προς τις υπηρεσίες υγείας, τερματίζοντας προσωρινά τελείως την διαφήμιση όπως έκανε η Coca-Cola. Τέλος ο καταναλωτής άλλαξε και βρίσκεται σε μια ψυχολογία αβεβαιότητας και τα μηνύματα που περιμένει να του στείλουμε δεν είναι τα ίδια που του στέλναμε μέχρι χθες (σκηνές πολυκοσμίας, αγκαλιές, γήπεδα κλπ) και μια νέα παραγωγή στο θολό αυτό τοπίο δεν δικαιολογείται στις περισσότερες περιπτώσεις.
 
Τα ΜΜΕ στην Κύπρο είχαν πτωτική τάση στα έσοδα τους (κυρίως τα έντυπα με μειωμένη και πώληση αλλά και διαφήμιση) τα τελευταία χρόνια. Αυτό χειροτέρεψε τώρα και σύμφωνα με την Matrixmedia ο αριθμός των διαφημίσεων συνολικά σε έντυπα και ραδιόφωνο μειώθηκε άνω του 30% τον Μάρτιο 2020 και κοντά στο 60% τον Απρίλιο με τους αντίστοιχους περυσινούς μήνες. Τα ηλεκτρονικά ΜΜΕ όπως τηλεόραση και ραδιόφωνο κρατούσαν μέχρι το 2019 με πτώση μεν αλλά απ’ ότι φαινόταν διαχειρίσιμη. Όλη αυτή η απώλεια μεταφερόταν κυρίως στα ψηφιακά μέσα τόσο ντόπια αλλά και διεθνή όπως Facebook, Instagram, YouTube κλπ. Η πανδημία βρήκε σχεδόν όλα τα εγχώρια ΜΜΕ τραυματισμένα και ευπαθή.

H συνολική διαφημιστική πίττα στην Κύπρο, εκτός ψηφιακής διαφήμισης, υπολογίζεται γύρω στα €75εκ με τη μερίδα του λέοντος, σχεδόν €30εκ, να παίρνει η τηλεόραση. Τα υπόλοιπα €10εκ-€12εκ περίπου το ραδιόφωνο, €6-€8εκ τα έντυπα, η εξωτερική διαφήμιση / πινακίδες €10εκ και με τους χώρους αεροδρομίων, mall κλπ να προσθέτουν ακόμη €5 εκ.. Για τα ψηφιακά μέσα, κάποιοι πρόχειροι υπολογισμοί το ανεβάζουν σε €5εκ για τα ντόπια και €10εκ τα διεθνή (facebook, Instagram, youtube, google κλπ).  Τα ψηφιακά και το ραδιόφωνο φαίνεται να είναι τα μόνα με θετική προοπτική στα έσοδα. Πως μπορούν με €30εκ να συντηρηθούν 6 τουλάχιστον τηλεοπτικοί σταθμοί με παραγωγή προγραμμάτων και σειρών, με δημοσιογραφία και ό,τι απαιτεί ένα μοντέρνο τηλεοπτικό μέσο αλλά και η σχετική νομοθεσία; Για αυτή την πίτα ανταγωνίζονται και τα εγχώρια συνδρομητικά κανάλια αλλά και κάποια άλλα πιο μικρά κανάλια όπως Capital, Extra, Smile κλπ. Πιο πάνω είδαμε ότι το Channel 4 έχει έσοδα €1100 εκ περίπου, εμείς μιλάμε για €30 για όλους τους τηλεοπτικούς σταθμούς. Μικρότερη χώρα, λιγότερες ανάγκες αλλά οι διαφορές είναι εκπληκτικά μεγάλες.  Πρακτικά αδύνατο να κρατήσει τόση πολυφωνία. Κάτι παρόμοιο συμβαίνει και στα ραδιόφωνα των οποίων τα έξοδα είναι σημαντικά μικρότερα, αλλά ο αριθμός τους πολύ μεγαλύτερος (άνω των 30) και η πίττα εσόδων πιο μικρή. Στο τελευταίο σκέλος είναι τα έντυπα τα οποία έχουν σχετικά ψηλό κόστος,  κυρίως σε δημοσιογράφους, αν θέλουν να παράγουν ποιοτικό υλικό. Στην περίπτωση των εντύπων υπάρχει ως έσοδο και η πώληση η οποία την τελευταία δεκαετία είχε μια μεγάλη πτώση και η πανδημία το έκανε ακόμη χειρότερο. Τα έντυπα κάνουν προσπάθεια μεταφοράς του περιεχομένου τους σε ψηφιακά μέσα που αυξάνεται η διαφήμιση. Εκεί έχουν να ανταγωνιστούν γίγαντες, όπως Facebook, Google, Instagram κλπ., ως επίσης και παραδοσιακά ντόπια ΜΜΕ που δραστηριοποιούνται αποκλειστικά στο διαδίκτυο.  Σύμφωνα με τον Πέτρο Φαντίδη της διαφημιστικής εταιρείας Ogilvy  Κύπρου στο Facebook και Instagram μόνο τα προφίλ από κατοίκους της Κυπριακής Δημοκρατίας υπερβαίνουν τις 600.000 ενεργούς στο καθένα. Αυτό καλύπτει όλα τα ηλικιακά στρώματα από 18+ με καλή συμμετοχή σε όλες τις ηλικίες μέχρι 60 χρόνων. Αν προσθέσουμε και τα άλλα διαδικτυακά μέσα τότε ο Κύπριος είναι παρόν στο διαδίκτυο και μάλιστα στοχευμένα και μετρήσιμα. Όσον αφορά τα Κυπριακά διαδικτυακά μέσα κατά τη διάρκεια της Πανδημίας μέσα σε ένα μήνα (Φεβρουάριο-Μάρτιο 2020) είχαν διπλασιάσει, τόσο τους χρήστες αλλά και την επισκεψιμότητα τους. Η τάση είναι ξεκάθαρη.

Ποια η προοπτική; Δυστυχώς η απόλυτη εξάρτηση στη διαφήμιση των περισσοτέρων μέσων τα έχει κάνει ευάλωτα. Επίσης υπάρχει υπερπροσφορά με βάση τον πληθυσμό αλλά και τις δυνατότητες της χώρας. Αν θέλουμε ποιοτικό υλικό θα πρέπει κατά τον Δαρβίνο να εξελιχθούν και να επιβιώσουν οι πιο υγιείς και ανθεκτικοί στις αλλαγές για να είναι βιώσιμοι. Έτσι αναμένεται μια σημαντική μείωση των ΜΜΕ. Το κράτος η και η ΕΕ θα πρέπει να στηρίξουν τα ΜΜΕ αυτές τις δύσκολες στιγμές αν πραγματικά θέλουμε ενδυνάμωση της ελευθερίας του λόγου. Αυτό ήδη γίνεται έμμεσα με κρατική επικοινωνία, είτε για θέμα αντιμετώπισης Κορωνοϊού, η Επιτροπής Κατά των Εξαρτήσεων κλπ.  Παρ’ όλο που είμαι ενάντια στο κρατικό παρεμβατισμό, εκτός από Παιδεία και Υγεία, δυστυχώς δεν μπορώ να σκεφτώ άλλη λύση για τις σημερινές εκπληκτικά δύσκολες καταστάσεις, τουλάχιστο μέχρι και τον Ιούνιο. Και πιστεύω ότι ο τόπος έχει ανάγκη τα δικά του ΜΜΕ. Μέρος της στήριξης αυτής ίσως να πρέπει να έρθει από μείωση χορηγίας προς το Κρατικό μέσο το οποίο ας περιορισθεί σε 1 τηλεοπτικό και σε 1 ραδιοφωνικό σταθμό αντί 2 και 4 αντίστοιχα. Ανησυχώ πολύ με ευάλωτα ΜΜΕ τα οποία εύκολα λόγω οικονομικής πίεσης μπορεί να αναγκαστούν να βάλουν την οικονομική επιβίωση πάνω από την δεοντολογία.

Στη συνέχεια όμως θα πρέπει οι ιδιοκτήτες των ΜΜΕ να δουν την κατεύθυνση τους να εκσυγχρονισθούν, να αλλάξουν μοντέλο και ό,τι  άλλο χρειάζεται για να επιβιώσουν με τις δικές τους δυνάμεις. Εκσυγχρονισμός σημαίνει πολλά πράγματα. Σίγουρα ψηφιακές μορφές και περιεχόμενου και διαφήμισης σε πραγματικό χρόνο, διαδραστική επικοινωνία με αναγνώστη/τηλεθεατή/ακροατή και σίγουρα παροχή ποιοτικής πληροφόρησης αλλά και ανάλυσης, κριτικής με διασύνδεση σε άλλες πηγές. Είμαι σίγουρος οι επιχειρηματίες του χώρου τα γνωρίζουν καλύτερα από μένα. Όμως θέλει τόλμη για να προχωρήσουν και επένδυση κάτι που εξυπακούει ρίσκο. Δεν πρέπει να κρυβόμαστε πίσω από το... «Μα στην Κύπρο είναι Διαφορετικά τα Πράγματα». Ναι μπορεί να είναι, επειδή μάς βολεύει, αλλά πόσο θα μας πάρει αυτό; Ηδη τα διεθνή ψηφιακά ΜΜΕ υπολογίζεται ότι παίρνουν πάνω από €10 εκ με αυξητικές τάσεις από μια πίττα που στο καλύτερο δεν μεγαλώνει. Ας γίνει το σήμερα η πρώτη μέρα της εξέλιξης.