Ο Covid-19 «πιέζει» για την αξιοποίηση των Ηλεκτρονικών Υπογραφών

Όσο η επιδημία του νέου κορωνοϊού Covid-19 εξαπλώνεται ανά το παγκόσμιο, τόσο περισσότεροι επαγγελματίες αναγκάζονται να δουλεύουν από το σπίτι και αυτή η κατάσταση οδηγεί σε νέες προκλήσεις, όπως είναι για παράδειγμα η υπογραφή διάφορων εγγράφων. Προκειμένου να αντιμετωπίσουν το ζήτημα αυτό, αρκετές εταιρείες χρησιμοποιούν τις ηλεκτρονικές υπογραφές. Ποιες είναι όμως οι νομικές συνέπειες που ενδέχεται να προκύψουν από τη χρήση ηλεκτρονικών υπογραφών σε σχέση με την εγκυρότητά τους και πώς αυτές θα αντιμετωπίσουν από τα Δικαστήρια της Κύπρου όταν αμφισβητηθεί η εγκυρότητά τους;

Η Νομοθεσία για τις Ηλεκτρονικές Υπογραφές
Το νομικό πλαίσιο για την ηλεκτρονικές υπογραφές στην Κύπρο καθορίζεται από τον Νόμο 55(Ι)/2018 (στο εξής ο «Νόμος») ο οποίος εφαρμόζει τον Κανονισμό (Ε.Ε) με αριθμό 910/2014 σχετικά με την Ηλεκτρονική Ταυτοποίηση και τις Υπηρεσίες Εμπιστοσύνης για τις Ηλεκτρονικές Συναλλαγές στην εσωτερική αγορά (στο εξής ο «Κανονισμός»). Είναι περιττό να πούμε ότι ο ίδιος ο Κανονισμός είναι άμεσα εκτελεστός στην Κύπρο και δεν υπήρχε ανάγκη να τύχει εφαρμογής με εθνικό νόμο. Παρόλα αυτά η Κύπρος επέλεξε να εφαρμόσει τις διατάξεις του Κανονισμού στον Νόμο προκειμένου να θεσπίσει ένα νομικό πλαίσιο που θα διέπει τις ηλεκτρονικές υπογραφές ούτως ώστε να διευκολύνει, μεταξύ άλλων, τη νομική τους αναγνώριση αλλά και τη διαδικασία έκδοσης και ελέγχου.
Σύμφωνα με το Νόμο, η αρμόδια αρχή, η οποία είναι το Τμήμα Ηλεκτρονικών Επικοινωνιών του Υπουργείου Μεταφορών, Επικοινωνιών και Έργων, είναι υπεύθυνη για την εφαρμογή του νομικού πλαισίου ηλεκτρονικών υπογραφών στην Κύπρο. Μεταξύ άλλων, η αρμόδια αρχή έχει την εξουσία να χορηγεί εξουσιοδότηση σε πάροχο υπηρεσιών εμπιστοσύνης και επιπρόσθετα να παρακολουθεί και να ελέγχει τους εν λόγω πάροχος οι οποίοι με τη σειρά τους παρέχουν υπηρεσίες εμπιστοσύνης βάσει του Νόμου, όπως για παράδειγμα εγκεκριμένες ηλεκτρονικές υπογραφές και σφραγίδες.

Πάροχοι Υπηρεσιών Εμπιστοσύνης στην Κύπρο
Ένας από τους πάροχους υπηρεσιών εμπιστοσύνης στην Κύπρο είναι η JCC Payment Systems Ltd ενώ το Χρηματιστήριο Αξιών Κύπρου έχει αναλάβει το ρόλο Τοπικής Αρχής Εγγραφής Εγκεκριμένου Πάροχου Υπηρεσιών Πιστοποίησης και μεσολαβεί για την έκδοση:

• Εγκεκριμένων πιστοποιητικών για ηλεκτρονικές υπογραφές (φυσικό πρόσωπο).
• Εγκεκριμένων πιστοποιητικών για ηλεκτρονικές υπογραφές (φυσικό πρόσωπο που συνδέεται με νομικό πρόσωπο).
• Εγκεκριμένων πιστοποιητικών για ηλεκτρονική σφραγίδα (νομικό πρόσωπο)

1. Η «Ηλεκτρονική Υπογραφή» (Electronic Signature) που σημαίνει δεδομένα σε ηλεκτρονική μορφή τα οποία είναι συνημμένα σε άλλα ηλεκτρονικά δεδομένα ή συσχετίζονται λογικά με άλλα δεδομένα σε ηλεκτρονική μορφή και τα οποία χρησιμοποιούνται από τον υπογράφοντα για να υπογράφει.

2. Η «Προηγμένη Ηλεκτρονική Υπογραφή» (Advanced Electronic Signature) η οποία είναι υπογραφή που συγκεντρώνει τις εξής προϋποθέσεις: (α) συνδέεται κατά τρόπο μοναδικό με τον υπογράφοντα, (β) είναι ικανή να ταυτοποιεί τον υπογράφοντα (γ) δημιουργείται με δεδομένα δημιουργίας ηλεκτρονικής υπογραφής τα οποία ο υπογράφων μπορεί, με υψηλό βαθμό εμπιστοσύνης, να χρησιμοποιεί υπό τον αποκλειστικό του έλεγχο, και (δ) συνδέεται με τα δεδομένα που έχουν υπογραφεί σε σχέση με αυτήν κατά τρόπο ώστε να μπορεί να ανιχνευθεί οποιαδήποτε επακόλουθη τροποποίηση των εν λόγω δεδομένων.

3. Η «Εγκεκριμένη Ηλεκτρονική Υπογραφή» (Qualified Electronic Signature) είναι προηγμένη ηλεκτρονική υπογραφή που δημιουργείται από εγκεκριμένη διάταξη δημιουργίας ηλεκτρονικής υπογραφής και η οποία βασίζεται σε εγκεκριμένο πιστοποιητικό ηλεκτρονικής υπογραφής.

Νομική Ισχύς των Ηλεκτρονικών Υπογραφών
Σύμφωνα με το άρθρο 25 του Kανονισμού καθώς και το άρθρο 9 του Νόμου, μια «Εγκεκριμένη Ηλεκτρονική Υπογραφή» έχει ισοδύναμη νομική ισχύ με την ιδιόχειρη υπογραφή.
Περαιτέρω, το άρθρο 25 του Κανονισμού ορίζει ότι η νομική ισχύς μιας «ηλεκτρονικής υπογραφής» καθώς και το παραδεκτό αυτής ως αποδεικτικό στοιχείο σε νομικές διαδικασίες δεν απορρίπτεται μόνο λόγω του γεγονότος ότι είναι σε ηλεκτρονική μορφή ή ότι δεν πληροί όλες τις απαιτήσεις για τις εγκεκριμένες ηλεκτρονικές υπογραφές. Ακόμη, το άρθρο 9 του Νόμου προβλέπει ότι τηρουμένων των διατάξεων του περί Αποδείξεως Νόμου, ηλεκτρονική υπογραφή, η οποία δυνατόν να είναι σε ηλεκτρονική μορφή ή να μην πληροί όλες τις απαιτήσεις για τις εγκεκριμένες ηλεκτρονικές υπογραφές, γίνεται αποδεκτή ως αποδεικτικό στοιχείο σε οποιαδήποτε ποινική ή πολιτική διαδικασία που διεξάγεται ενώπιον δικαστηρίου.
Από τα πιο πάνω προκύπτει ότι μόνο η «Εγκεκριμένη Ηλεκτρονική Υπογραφή» θα έχει ίση νομική ισχύ με την ιδιόχειρη υπογραφή και συνεπώς θα έχει να αντιμετωπίσει τον ενδεχόμενο αποδεικτικό σκόπελο που θα αντιμετώπιζε και μια ιδιόχειρη υπογραφή. Οι υπόλοιπες ηλεκτρονικές υπογραφές, εκτός από εγκεκριμένες, παρόλο που ενδέχεται να είναι αποδεκτές σε δικαστικές διαδικασίες της Κύπρου, εντούτοις θα πρέπει να αντιμετωπίσουν το βάρος να αποδείξουν ότι θα πρέπει να γίνουν δεκτές. Δηλαδή το δικαστήριο θα πρέπει να ασκήσει τη διακριτική του ευχέρεια ως προς το εάν μια τέτοια υπογραφή θα είναι αποδεκτή ή όχι στη διαδικασία, ένα ζήτημα που θα αποφασιστεί ανάλογα με τις περιστάσεις της κάθε περίπτωσης.
Δυστυχώς μέχρι σήμερα δεν υπάρχει καμιά καθοδήγηση σχετικά με τον τρόπο που οι ηλεκτρονικές υπογραφές θα αντιμετωπιστούν από τα δικαστήρια δεδομένου ότι ο Nόμος έχει τεθεί σχετικά πρόσφατα σε ισχύ και δεν έχουν ακόμη επιλυθεί τέτοιες διαφορές από τα δικαστήρια της Κύπρου.

Η Εγκεκριμένη Ηλεκτρονική Υπογραφή αναγνωρίζεται από τα διοικητικά όργανα;
Το άρθρο 9 του Nόμου ορίζει ότι, ανεξάρτητα από τις διατάξεις οποιασδήποτε οικείας νομοθεσίας, η απαίτηση για υπογραφή σε διαδικασίες ενώπιον διοικητικού οργάνου πληρούνται με την εγκεκριμένη ηλεκτρονική υπογραφή.

Αναγνώριση της Ηλεκτρονικής Υπογραφής σε άλλα κράτη μέλη.
Δεδομένου ότι πληρούνται ορισμένες προϋποθέσεις, η αναγνωρισμένη ηλεκτρονικής υπογραφής που βασίζεται σε εγκεκριμένο πιστοποιητικό που εκδίδεται σε ένα κράτος μέλος αναγνωρίζεται ως τέτοια σε όλα τα άλλα κράτη μέλη.

Κατάληξη
Ασφαλώς, οι ηλεκτρονικές υπογραφές και σφραγίδες κάνουν τη ζωή μας πολύ πιο εύκολη, ενώ ταυτόχρονα βοηθούν στη μείωση του κόστους και στην εξοικονόμηση πολύτιμου χρόνου. Έχουμε την άποψη ότι οι ηλεκτρονικές υπογραφές θα μπορούσαν να θεωρηθούν ως ένα αποτελεσματικό εργαλείο στην παρούσα ατυχή κατάσταση που βιώνουμε συνεπεία του νέου κορωνοϊού Covid-19. Αυτό που απομένει ωστόσο να δούμε είναι πώς τα δικαστήρια θα αντιμετωπίσουν τέτοιες υπογραφές στην περίπτωση όπου δεν είναι εγκεκριμένες.
 
ΕΠΙΦΥΛΑΞΗ
Αυτή η δημοσίευση έχει συνταχθεί ως γενικός οδηγός και μόνο για ενημερωτικούς σκοπούς. Δεν είναι υποκατάστατο επαγγελματικής συμβουλής. Κανείς δεν πρέπει να βασίζεται σε αυτή χωρίς να λάβει ανεξάρτητη συμβουλή βασισμένη στα γεγονότα της δικής του/της υπόθεσης. Καμία ευθύνη δεν μπορεί να γίνει αποδεκτή από τους συγγραφείς ή τους εκδότες της δημοσίευσης για οποιαδήποτε απώλεια η οποία έχει προκληθεί ενεργώντας ή μη βάσει αυτής της δημοσίευσης.
 
 
Αντριάνα Σολομωνίδου
Counsel – Litigation Department
Kinanis LLC
Andrianna.Solomonides@kinanis.com
 
Κώστας Αποκίδης
Associate Lawyer – Litigation Department
Kinanis LLC
Costas.Apokides@kinanis.com