Μετοχικό κεφάλαιο για τις Κυπριακές Εταιρείες

Από την κρίση του 2013, η οικονομία της Κύπρου έχει επιδείξει εντυπωσιακή ανθεκτικότητα και βελτίωση. Από τους αρνητικούς ρυθμούς ανάπτυξης, έχουμε τώρα σημαντική και θετική ανάπτυξη. Από τα δημοσιονομικά ελλείμματα, τώρα έχουμε σημαντικά πρωτογενή και δημοσιονομικά πλεονάσματα. Από τα επίπεδα ανεργίας που είχαν εκτοξευθεί στα ύψη, τώρα έχουμε επίπεδα που βρίσκονται κοντά στην πλήρη απασχόληση. Ο τραπεζικός τομέας έχει ανακάμψει και ο αριθμός των μη εξυπηρετούμενων δανείων (ΜΕΔ) έχει μειωθεί σημαντικά. Ωστόσο, εξακολουθεί να υπάρχει ένα σημαντικό πρόβλημα, και αυτό είναι το σταθερά υψηλό επίπεδο του ιδιωτικού χρέους (τόσο για τα άτομα όσο και για τις επιχειρήσεις). Αυτό εξακολουθεί να είναι πάνω από το 200% του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος μας, γεγονός που δημιουργεί πολλαπλά προβλήματα για την οικονομία μας. Είναι σημαντικό να καταλάβουμε ότι παρόλο που ο αριθμός των ΜΕΔ έχει μειωθεί, τα προβληματικά δάνεια δεν έχουν απομακρυνθεί από την οικονομία. Αυτό που έχει συμβεί είναι, σε μεγάλο βαθμό, η μεταφορά αυτών των δανείων από τον τραπεζικό τομέα στις εταιρείες διαχείρισης περιουσιακών στοιχείων και στα Επενδυτικά Ταμεία που τα έχουν αγοράσει σε μειωμένες τιμές.

Η κατάσταση του υψηλού επιπέδου χρέους ονομάζεται ‘debt overhang’, δηλαδή όταν το επίπεδο των χρεών είναι τόσο ψηλό ώστε οι εταιρείες δεν μπορούν να δανειστούν περισσότερα χρήματα, ακόμη και για τα έργα που έχουν θετική Καθαρή Παρούσα Αξία (ΚΠΑ). Τι πρέπει λοιπόν να γίνει σε τέτοιες περιπτώσεις; Θα πρέπει τα επίπεδα του χρέους να μειωθούν περαιτέρω, με τη συνέχιση της διαδικασίας αναδιάρθρωσης, την ανταλλαγή χρέους με περιουσιακά στοιχεία, ακόμα και με διαγραφές σε ορισμένες περιπτώσεις, αλλά θα πρέπει επίσης να υπάρχουν εισροές ιδίων κεφαλαίων στις εταιρείες. Το μετοχικό κεφάλαιο έχει πλεονεκτήματα και, κυρίως, θα μειώσει την εξάρτηση από το χρέος και τον τραπεζικό δανεισμό. Το υπερβολικό χρέος δημιουργεί σοβαρούς οικονομικούς κινδύνους και την πιθανότητα πτώχευσης. Η χρηματοδότηση με μετοχικό κεφάλαιο αποτελεί εναλλακτική πηγή εισροής κεφαλαίων από δανειακά κεφάλαια με λιγότερα κόστη. Πώς μπορεί λοιπόν να πραγματοποιηθεί η εισροή κεφαλαίου;

- Η καλή λειτουργία του χρηματιστηρίου θα μπορούσε να βοηθήσει. Δυστυχώς, όμως, το χρηματιστήριο μας βρίσκεται σε πολύ κακή κατάσταση και χρειάζεται να του δοθεί μια επείγουσα ώθηση. Οι αναφορές που γίνονται για ιδιωτικοποίηση του χρηματιστηρίου είναι προς την ορθή κατεύθυνση, αλλά μέχρι να δούμε αποτελέσματα θα χρειαστεί να περάσει αρκετός χρόνος.

- Μια άλλη οδός είναι η δημιουργία του Ταμείου με κεφάλαια από τον ιδιωτικό και τον δημόσιο τομέα που ανακοινώθηκε το καλοκαίρι από την κυβέρνηση. Πρόκειται για ένα κοινό Ταμείο μεταξύ της κυβέρνησης και των ιδιωτών επενδυτών, σκοπός του οποίου είναι να επενδύει σε μικρομεσαίες και νεοσύστατες επιχειρήσεις στην κυπριακή αγορά. Πρόκειται για μια υποσχόμενη πρωτοβουλία, αλλά μένει να δούμε αν θα είναι επιτυχής ή όχι. Για να είναι αποτελεσματικό αυτό το μέτρο χρειάζεται να υπάρχει ενδιαφέρον από ιδιώτες επενδυτές, οι οποίοι θα είναι πρόθυμοι να πάρουν μέρος μόνο αν αναμένουν ότι η επένδυσή τους θα έχει καλή απόδοση.

- Η εισροή κεφαλαίου μπορεί επίσης να προέρχεται από κεφάλαια επιχειρηματικού κινδύνου (venture capital funds) και ιδιωτικά μετοχικά κεφάλαια (private equity funds). Τα ταμεία επιχειρηματικού κινδύνου είναι διατεθειμένα να αναλάβουν υψηλό κίνδυνο και να επενδύσουν σε νεοσύστατες επιχειρήσεις με την ελπίδα ότι κάποια από αυτά θα αποδειχθούν επιτυχημένα. Η μέση περίοδος κατοχής τους είναι περίπου οκτώ έτη. Δυστυχώς πολύ λίγα από αυτά υπάρχουν στην Κύπρο και πρέπει να βελτιώσουμε το επιχειρηματικό μας οικοσύστημα για να προσελκύσουμε περισσότερα. Τα ιδιωτικά μετοχικά αμοιβαία κεφάλαια θα επενδύσουν σε εταιρείες ή ακίνητα. Αυτές οι εταιρείες μπορεί να βρίσκονται ενώπιον οικονομικών κινδύνων ή να αντιμετωπίζουν προβλήματα και η πρόθεση είναι να τις διαχειριστούν λειτουργικά, να τις αναπτύξουν και τελικά να τις πουλήσουν με μια μέση περίοδο διακράτησης πέντε έως επτά ετών. Έχουμε μερικές τέτοιες πρόσφατες περιπτώσεις επενδύσεων στην Κύπρο από ιδιωτικά μετοχικά επενδυτικά κεφάλαια στον τραπεζικό τομέα και στην αγορά ακινήτων. Χρειαζόμαστε όμως και άλλες σαν αυτές.

Ωστόσο, για να είναι αποτελεσματικές οι πιο πάνω προσεγγίσεις είναι αναγκαίο να συμβούν κάποια πράγματα. Χρειάζεται να υπάρξει ένα σωστό νομικό πλαίσιο. Οι εταιρείες στην Κύπρο πρέπει να αρχίσουν να παρουσιάζουν έγκαιρα αξιόπιστες οικονομικές καταστάσεις ώστε οι επενδυτές να μπορούν να προβαίνουν σε αξιολόγηση, ενώ το νέο οικονομικό μοντέλο θα πρέπει να περιλαμβάνει εκτός από τις παραδοσιακές βιομηχανίες και άλλους τομείς, όπως είναι η ενέργεια και η τεχνολογία για να προσφέρονται επιλογές στους ξένους επενδυτές ως προς το πού να επενδύσουν. Οι πρόσφατες πρωτοβουλίες της κυβέρνησης να ιδρύσει και να θέσει σε λειτουργία νέους θεσμούς και σώματα, όπως είναι το Εθνικό Συμβούλιο Έρευνας και Καινοτομίας, ο θεσμός του Επικεφαλής Επιστήμονα για την Έρευνα και την Καινοτομία ή η προτεινόμενη ίδρυση Υφυπουργείου Έρευνας και Καινοτομίας, είναι βήματα προς την σωστή κατεύθυνση και μπορούν να βοηθήσουν τις νεοσύστατες επιχειρήσεις να επεκταθούν ή στις υπάρχουσες εταιρείες να βελτιώσουν και να εκσυγχρονίσουν τις δραστηριότητές τους. Τέλος, η νοοτροπία και το μοντέλο που επικρατεί στην Κύπρο στο θέμα της διαδοχής στις οικογενειακές  επιχειρήσεις, όπου οι ιδιοκτήτες επιθυμούν να διατηρήσουν τις επιχειρήσεις τους και να τις μεταβιβάζουν στα παιδιά τους, πρέπει να αλλάξει σταδιακά. Είναι καλό να επιτρέπεται σε άλλους επενδυτές να εισέλθουν στην επιχείρηση, ακόμα και αν αυτό θα σημαίνει ότι πρέπει η οικογένεια που κατέχει την επιχείρηση να παραιτηθεί από ένα μέρος της ιδιοκτησίας. Αυτός είναι ένας τρόπος να εισρεύσουν στην επιχείρηση κεφάλαια και εμπειρίες για να μεγαλώσει η εταιρεία.

Ο συγγραφέας είναι Αναπληρωτής Καθηγητής στον τομέα των Χρηματοοικονομικών και Διευθυντής του Προγράμματος MSc in Financial Services στο CIIM-Cyprus International Institute of Management