Νέα εποχή για την έρευνα και την καινοτομία στην Κύπρο

Το 2018 αποτέλεσε χρονιά ορόσημο για τον τομέα της έρευνας και της καινοτομίας στην Κύπρο καθώς τέθηκαν τα θεμέλια για την αναδιαμόρφωση του υφιστάμενου συστήματος διακυβέρνησης, οδηγώντας στη δημιουργία ενός νέου, ολοκληρωμένου πλαισίου έρευνας και καινοτομίας μετά από σχετική απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου. Πρόκειται για μία εξέλιξη ιδιαίτερα θετική και άρρηκτα συνυφασμένη με το γεγονός πως η έρευνα και η καινοτόμος επιχειρηματικότητα αποτελούν βασικότατα εργαλεία ανάπτυξης και διεύρυνσης της παραγωγικής βάσης της χώρας. 

Κύριος στόχος του νέου συστήματος διακυβέρνησης είναι η οικοδόμηση ενός νέου μοντέλου βιώσιμης οικονομικής ανάπτυξης της Κύπρου, με βασικούς πυλώνες του την έρευνα και την καινοτομία, που θα συμβάλλει παράλληλα, στην ενίσχυση της κοινωνικής ευημερίας. Απαραίτητη προϋπόθεση για την επιτυχή έκβαση του εγχειρήματος αποτελεί η ενιαία και ολοκληρωμένη προσέγγιση των θεμάτων έρευνας και καινοτομίας σε όλα τα επίπεδα. Προς αυτή την κατεύθυνση το νέο Εθνικό Σύστημα Διακυβέρνησης μεταξύ άλλων περιλαμβάνει: 

•    Τη δημιουργία νέων θεσμών και σωμάτων, όπως το Εθνικό Συμβούλιο Έρευνας και Καινοτομίας (ΕΣΕΚ), ως το κατ’ εξοχήν συμβουλευτικό όργανο για τον καθορισμό στρατηγικής για την έρευνα και την καινοτομία. 
•    Τον διορισμό του Επικεφαλής Επιστήμονα, ο οποίος θα επιτελεί συντονιστικό και καθοδηγητικό ρόλο για την προώθηση της έρευνας και της καινοτομίας σε εθνικό επίπεδο. 
•    Τον ορισμό «Συντονιστών Έρευνας & Καινοτομίας» σε όλα τα Υπουργεία και τη δημιουργία Επιτροπής τους υπό την προεδρία του Επικεφαλής Επιστήμονα. 
•    Τη μετεξέλιξη του Ιδρύματος Προώθησης Έρευνας σε Ίδρυμα Έρευνας και Καινοτομίας και τη λειτουργία του ως εκτελεστικός βραχίονας για τα θέματα έρευνας και καινοτομίας.

Το νέο σύστημα διακυβέρνησης σχεδιάστηκε με τρόπο ώστε να προωθεί την αξιοποίηση των μέγιστων δυνατών συνεργειών ανάμεσα στον δημόσιο και ιδιωτικό τομέα. Σκοπός είναι η διασύνδεση όλων των εμπλεκομένων στην αλυσίδα της γνώσης, συμπεριλαμβανομένων των επιχειρήσεων, των ακαδημαϊκών και ερευνητικών κέντρων. Ωστόσο, μεγαλύτερη πρόκληση για το σύστημα συνιστά η μετατροπή της επιστημονικής γνώσης που παράγεται στα ακαδημαϊκά και ερευνητικά ιδρύματα της Κύπρου, σε καινοτόμα και ανταγωνιστικά προϊόντα και υπηρεσίες προστιθέμενης αξίας, που θα διαθέτουν τις προδιαγραφές για διείσδυση στη διεθνή αγορά. Είναι ζωτικής σημασίας ένα σημαντικό μέρος των αποτελεσμάτων της έρευνας να εισέρχεται στην πραγματική οικονομία, δημιουργώντας προστιθέμενη αξία για το σύνολο της κοινωνίας. 

Παράλληλα, δυναμική ώθηση θα πρέπει να δοθεί στον επιχειρηματικό κόσμο για να επενδύσει στην καινοτομία, παρέχοντας κίνητρα και διαμορφώνοντας ένα ευνοϊκό περιβάλλον με τα κατάλληλα υποστηρικτικά εργαλεία και θεσμούς. Γι’ αυτό άλλωστε ένας από τους κύριους στόχους αυτής της προσπάθειας είναι η δημιουργία μιας δραστήριας κοινότητας νεοφυών επιχειρήσεων, που θα χαρακτηρίζεται από εξωστρέφεια και θα αλληλοεπιδρά αποτελεσματικά με αγορές και οικοσυστήματα καινοτομίας του εξωτερικού. 

Για την επίτευξη των στρατηγικών μας επιδιώξεων, η αύξηση των επενδύσεων στην έρευνα και ανάπτυξη αποτελεί επιβεβλημένη ανάγκη. Ειδικότερα, το ποσοστό του ΑΕΠ που επενδύει η κάθε χώρα συνιστά δείκτη που καταδεικνύει πόσο προηγμένη είναι. Δεδομένου πως η Κύπρος αφιερώνει σήμερα το 0,56% του ΑΕΠ σε έρευνα και ανάπτυξη την ίδια ώρα που ο μέσος όρος της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι 2,1%, γίνεται αντιληπτό πως υπάρχουν σημαντικά περιθώρια βελτίωσης. Σε  αυτό το πλαίσιο, είναι αναγκαία τόσο η συμβολή του δημόσιου όσο και του ιδιωτικού τομέα ενώ εξίσου σημαντική είναι η άντληση κονδυλίων από το εξωτερικό μέσα από προγράμματα και πρωτοβουλίες, όπως το Πρόγραμμα «Ορίζοντας 2020» της Ευρωπαϊκής Ένωσης καθώς και η προσέλκυση ξένων επενδύσεων για έρευνα και ανάπτυξη. Επιπρόσθετα, πέρα από τους χρηματοδοτικούς πόρους, απαραίτητος είναι και ο πλήρης συντονισμός και η άριστη συνεργασία του οικοσυστήματος αλλά και η αλλαγή κουλτούρας, καθώς θα πρέπει να γίνει σαφές πως η έρευνα και η καινοτομία είναι κάτι που αφορά όλους τους πολίτες ανεξαιρέτως.

*Ο Κυριάκος Κόκκινος είναι Επικεφαλής Επιστήμονας για την Έρευνα και την Καινοτομία της Κυπριακής Δημοκρατίας