Πως μπορεί η Κύπρος να καταρτίσει μακροπρόθεσμη στρατηγική για την αειφόρο ανάπτυξη;

Τι εννοούμε με τον όρο ανάπτυξη; Η ανάπτυξη ενός Κράτους είναι μια φυσική διεργασία όπου η ενέργεια χρησιμοποιείται για τη μετατροπή πρώτων υλών σε αγαθά και υπηρεσίες. Για το λόγο αυτό υπάρχει μία γραμμική σχέση μεταξύ του μεγέθους της ενέργειας που καταναλώνει μία χώρα και του μεγέθους της οικονομίας της. Η κατανάλωση ενέργειας ανά κάτοικο παρουσιάζει τεράστιες αποκλίσεις από χώρα σε χώρα, που οφείλονται κατά κύριο λόγο στο διαφορετικό επίπεδο της οικονομικής και τεχνικής ανάπτυξης των διαφόρων κρατών.
 
Τι εννοούμε με τον όρο αειφόρος ανάπτυξη; Η αειφόρος ανάπτυξη ενός Κράτους δηλώνει μια πολιτική για συνεχή οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη που δεν συνεπάγεται την καταστροφή του περιβάλλοντος και των φυσικών πόρων αλλά, αντιθέτως, εγγυάται την ορθολογιστική βιωσιμότητά τους. Με άλλα λόγια η αειφόρος ανάπτυξη ορίζεται ως η ανάπτυξη, η οποία καλύπτει τις ανάγκες του παρόντος χωρίς να διακυβεύεται η ικανότητα των μελλοντικών γενεών να καλύψουν τις δικές τους ανάγκες. Η αειφόρος ανάπτυξη ενός Κράτους στηρίζεται σε τρεις βασικούς άξονες: (α) την κοινωνία, (β) το περιβάλλον και (γ) την οικονομία. Η ενέργεια αποτελεί κομβικό σημείο για την αειφόρο ανάπτυξη, επειδή ακριβώς αλληλεπιδρά και με τους τρεις πιο πάνω άξονες της αειφόρου ανάπτυξης. Η κοινωνική διάσταση της ενέργειας προσδιορίζεται από το γεγονός ότι η ενέργεια αποτελεί προϋπόθεση άνετης και αξιοπρεπούς διαβίωσης, ενώ η έλλειψή της αποτελεί παράγοντα κοινωνικής ανισότητας. Η περιβαλλοντική διάσταση της ενέργειας αφορά την προστασία του περιβάλλοντος από κάθε είδους ενεργειακές δραστηριότητες. Τέλος, η οικονομική διάσταση της ενέργειας αποτελεί σημαντικό παράγοντα μακροοικονομικής ανάπτυξης.
 
Η πρόσφατη κοινή έκθεση του Ινστιτούτου Ευρωπαϊκής Περιβαλλοντική Πολιτικής (Institute for European Environmental Policy) και του Δικτύου για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη (Sustainable Development Solutions Network) αφορά την πρόοδο των κρατών μελών της ΕΕ σχετικά με τους 17 στόχους για την αειφόρο ανάπτυξη που έχουν συμφωνηθεί από όλα τα 193 κράτη μέλη των Ηνωμένων Εθνών (στη βάση της συμφωνίας του Παρισιού). Με βάση την έκθεση, η Δανία φαίνεται να έχει την πρωτιά με γενική βαθμολογία 79.8% με τον μέσο όρο της ΕΕ να κυμαίνεται στα 70.1%. Η Κύπρος φαίνεται να έχει την τελευταία θέση από όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ με γενική βαθμολογία 55%!
 
Είναι γεγονός ότι η Κύπρος, όπως και αρκετές άλλες χώρες, οικοδόμησε το σημερινό μοντέλο ανάπτυξης της στην υπερκατανάλωση των φυσικών της πόρων. Οι βασικοί στόχοι της αναπτυξιακής πολιτικής όπως αυτή διαμορφώθηκε κατά τη διάρκεια των τελευταίων πενήντα ετών ήταν η οικονομική μεγέθυνση και η επίτευξη συνθηκών πλήρους απασχόλησης. Καμιά άλλη προτεραιότητα δεν είχε σημασία. Η εθνική στρατηγική της Κύπρου για την ανάπτυξη, όπως την ξέρουμε μέχρι σήμερα, σπάνια έχει λειτουργήσει με γνώμονα τα μακροχρόνια συμφέροντα των μελλοντικών γενιών.
 
Είναι πλέον αναγκαίο η Κύπρος να αναπτύξει άμεσα μακροπρόθεσμη στρατηγική για την αειφόρο ανάπτυξη.. Χρειάζεται να υπολογιστούν οι μελλοντικές εκπομπές θερμοκηπιακών αερίων ανά τομέα με βάση το σενάριο αναμενόμενης εξέλιξης (Business as Usual) ώστε να δοθεί καλύτερη εικόνα για τα σενάρια με τις δράσεις που θα πρέπει να αναπτυχθούν για την μείωση εκπομπών. Στη συνέχεια χρειάζεται να υπολογιστούν οι εκπομπές θερμοκηπιακών αερίων με βάση τα διάφορα σενάρια που θα αφορούν δράσεις μείωσης των εκπομπών σε σχέση με το 1990. Για κάθε δράση, το κόστος ή το όφελος που προκύπτει θα πρέπει να εκτιμηθεί και να συγκριθεί με το σενάριο αναμενόμενης εξέλιξης πέραν του έτους 2050 ώστε να χαραχθεί η στρατηγική που θα ακολουθηθεί και να καταγραφούν οι στόχοι. Ταυτόχρονα, για τους τομείς των μεταφορών, της ηλεκτροπαραγωγής και της διείσδυσης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας θα πρέπει εκπονηθεί μελέτη και σχεδιασμός με χρονικό ορίζοντα πέραν του έτους 2050 έτσι ώστε να υπολογιστεί το βέλτιστο ενεργειακό μείγμα ανά τομέα. Θα πρέπει να εξεταστούν διάφορα σενάρια αρχίζοντας με το σενάριο της αναμενόμενης εξέλιξης και συνεχίζοντας με σενάρια όπως ποσοστά διείσδυσης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και ποσοστά διείσδυσης ηλεκτρικών αυτοκινήτων και εναλλακτικών, μη συμβατικών καυσίμων, όπως είναι το υδρογόνο. Για κάθε σενάριο το κόστος ή το όφελος που προκύπτει θα πρέπει να εκτιμηθεί και να συγκριθεί με το σενάριο αναμενόμενης εξέλιξης έτσι ώστε να υπάρχει καθαρή εικόνα των οικονομικών πτυχών που προκύπτουν.
 
Επίσης η Κύπρος πρέπει να εκπονήσει εθνικό σχέδιο μετριασμού της κλιματικής αλλαγής το οποίο θα μελετήσει και θα προτείνει διάφορες δράσεις μετριασμού που θα καλύπτουν τους ακόλουθους τομείς: γεωργία και κτηνοτροφία, βιοποικιλότητα και οικοσυστήματα, υδατοκαλλιέργειες, αλιεία, υδάτινους πόρους, δασικά οικοσυστήματα και βιοποικιλότητα, παράκτιες ζώνες, τουρισμό, υγεία, υποδομές στις μεταφορές. Το σχέδιο αυτό θα πρέπει να καλύπτει μακροχρόνιο χρονικό ορίζοντα και να περιλαμβάνει οικονομικές εκτιμήσεις των δράσεων. Θα πρέπει να γίνει επίσημη αξιολόγηση κίνδυνου από την κλιματική αλλαγή και να ετοιμαστούν επίσημες μετεωρολογικές προβλέψεις αναφορικά με τις κλιματικές συνθήκες που αναμένεται να επικρατήσουν στο μέλλον ώστε να επιλεχθούν οι καταλληλότερες δράσεις προσαρμογής.
 
Είναι υποχρέωση της Κυπριακής Πολιτείας να καταρτίσει εθνικό μακροχρόνιο σχεδιασμό αειφόρου ανάπτυξης με χρονικό ορίζοντα πέραν των 30 ετών. Με αυτό τον τρόπο θα γίνει κατορθωτή η συμπερίληψη μακροπρόθεσμων στόχων για την εισαγωγή στην Κύπρο εναλλακτικών μορφών ενέργειας με παράλληλη εκτίμηση του κόστους ή του οφέλους που προκύπτει συνυπολογίζοντας το περιβαλλοντικό κόστος και τις νέες θέσεις εργασίας που πιθανόν να δημιουργηθούν. Μόνο με τον πιο πάνω σχεδιασμό θα μπορέσουμε να διασφαλίσουμε το δικαίωμα των μελλοντικών γενεών να ζήσουν σε μια οικολογικά ισορροπημένη Κύπρο.

Δρ. Ανδρέας Πουλλικκάς
Πρόεδρος Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας Κύπρου