Ατασθαλίες μεγατόνων στον Συνεργατισμό πριν το 2013

Στον τρόπο εποπτείας των Συνεργατικών Πιστωτικών Ιδρυμάτων κυρίως στην προ του 2015 περίοδο επικεντρώθηκε η συνεδρία της Ερευνητικής Επιτροπής για τα αίτια κατάρρευσης του συνεργατισμού, την Τετάρτη 12 Σεπτεμβρίου. Αναφορά έγινε σε αριθμό υποθέσεων ατασθαλιών της εποχής εκείνης, κυρίως από γραμματείς ΣΠΙ. 

 

Άξια αναφοράς η κατάθεση του πρώην Εφόρου Υπηρεσίας Εποπτείας και Ανάπτυξης Συνεργατικών Εταιριών Κωνσταντίνου Λύρα. Ο κ. Λύρας αναφέρθηκε στους ελέγχους και στην εποπτεία που γινόταν επί της θητείας του στα ΣΠΙ, υποστηρίζοντας ότι καμία καταγγελία ανώνυμη ή επώνυμη, η οποία τέθηκε ενώπιον του, δεν  μπήκε κάτω από το χαλί. Παράλληλα, απέδωσε όλες αυτές τις ατασθαλίες στο γεγονός ότι  η αυτονομία των ΣΠΙ εμπόδιζε τη διενέργεια αποτελεσματικού ελέγχου.
 
Ερωτηθείς αν μέχρι το 2004 είχαν εντοπίσει ατασθαλίες στα ΣΠΙ, ο κ. Λύρας,  ο οποίος διορίστηκε Έφορος το 2004 μέχρι το 2014 (από το 2012 η εποπτεία του Συνεργατισμού μεταφέρθηκε στην Κεντρική Τράπεζα), είπε ότι "όποτε είχαν καταγγελίες από μέλη ΣΠΙ ή όποτε εντόπιζαν οι λειτουργοί μας προβλήματα σε μια Συνεργατική αμέσως γινόταν η έκθεση από τον λειτουργό», ενώ υπήρχαν και οι εκθέσεις των εξωτερικών ελεγκτών και «ασκούσαμε πιέσεις», εντοπίζονταν οι αδυναμίες και ενημερώνονταν οι Συνεργατικές.
 
Κληθείς από τον Πρόεδρο της Επιτροπής, Γεώργιο Αρέστη, να σχολιάσει αναφορές συγκεκριμένου εγγράφου ότι η διαδικασία παρακολούθησης παρέμενε αναποτελεσματική και δυσλειτουργική και ότι ο Έφορος δεν λάμβανε οποιαδήποτε διορθωτικά μέτρα ούτε επέβαλε κυρώσεις ως όφειλε σε σοβαρότερες καταγγελίες κατά των ΣΠΙ και των αξιωματούχων τους, ο κ. Λύρα, αφού το διέψευσε, είπε ότι ο ίδιος ως Έφορος και η υπηρεσία του δεν είχαν καμιά καταγγελία ούτε εντόπισαν οτιδήποτε που να μην ληφθούν οι κυρώσεις.
 
«Δεν κρύψαμε καμία υπόθεση»
 
Ανέφερε επίσης ότι η πλειοψηφία των αξιωματούχων σέβονταν τους κανονισμούς των ΣΠΙ και δανείζονταν μέχρι εκεί που δικαιούνταν τα μέλη. Σε κάποιες περιπτώσεις ίσως να παραβιάστηκε το όριο δανεισμού και σε εκείνες τις περιπτώσεις έπαιρναν έκθεση, πρόσθεσε. Ερωτηθείς που οφείλονται όλες αυτές οι ατασθαλίες με πρωταγωνιστές κυρίως τους Γραμματείς, ο κ. Λύρας είπε ότι ο λόγος οφείλεται κυρίως στην τροποποίηση του νόμου περί Συνεργατισμού το 1985 και 1987 μετά την υπόθεση Αζίνα.
 
«Στην Κυπριακή Δημοκρατία επικράτησε μία φοβία ότι ένας δυνατός Έφορος είναι επικίνδυνος. Δυστυχώς ομόφωνα η Βουλή ενέκρινε τη μεταφορά αρμοδιοτήτων από τον Έφορο και τις έδωσε στις επιτροπείες», πρόσθεσε. Αυτό, σύμφωνα με τον κ. Λύρα, «προκάλεσε αρκετά προβλήματα γιατί έδωσε εξουσία σε ανθρώπους που δεν είχαν τις αναγκαίες γνώσεις, παρόλο που ήταν τίμιοι, ευσυνείδητοι και αγαπούσαν τη Συνεργατική τους».
  
Επιπλέον, ο κ. Λύρας είπε ότι μετά το 2004, ήταν 360 πιστωτικές εταιρείες από τις οποίες οι 250 ήταν μη μηχανογραφημένες, διέθεταν μέχρι 3 υπαλλήλους και «ήταν πολύ δύσκολο το έργο και έπρεπε να προχωρήσουμε τις συγχωνεύσεις» για να πετύχουμε τους στόχους της ένταξης στην ΕΕ. Πρόσθεσε ότι το 2012 καταλήξαμε σε 93 που βοήθησε πολύ στη μετέπειτα μετεξέλιξη τους σε 18. Ο κ. Λύρας διέψευσε καταγγελίες ότι ο ίδιος αντιτίθετο στις συγχωνεύσεις των ΣΠΙ και πρόσθεσε ότι «αντιδρούσε ο τοπικιστικός παράγοντας στην Κύπρο».

 

 

Σε παρατήρηση ότι πριν το 2012 συνέβησαν μεγάλα σκάνδαλα, σε μεγάλα ΣΠΙ, ο κ. Λύρας ανέφερε ότι αυτά ήταν ευρήματα της εποπτείας του. Για παράδειγμα, ο κ. Λύρας είπε ότι υπήρχε μια περίπτωση στην ΣΠΕ Κοράκου με ατασθαλία του γραμματεία ο οποίος πήγε δικαστήριο και τιμωρήθηκε, ενώ υπήρξε και η ατασθαλία της Γραμματέως του Ταμιευτηρίου του ΡΙΚ και η ατασθαλία της Γραμματέας στους Καπέδες για ποσό 0,5 εκατ. η οποία επίσης τιμωρήθηκε.
 
Ανέφερε επίσης περίπτωση στο ταμιευτήριο ΣΤΕΛΜΕΚ με την ατασθαλία υπαλλήλου που γέμιζε την αυτόματη ταμειακή μηχανή (50.000 ευρώ), ενώ «απολύθηκε ανώτατο στέλεχος μεγάλου ταμιευτηρίου για αποδοχή δωροληψίας από πελάτη».
 
«Οι περιπτώσεις (ατασθαλιών) που εντοπίστηκαν από δικές μου εποπτικές εκθέσεις», τις χειρίστηκε η Συνεργατική Κεντρική Τράπεζα, γιατί δεν είχαμε προλάβει να ολοκληρώσουμε τις διαδικασίες, πρόσθεσε.
 

 

Ερωτηθείς για την περίπτωση με τα δάνεια που δόθηκαν από την ΣΠΕ Στροβόλου στον πρώην Έφορο Ερωτόκριτο Χλωρακιώτη, ο κ. Λύρας είπε ότι η υπηρεσία του το εντόπισε στην τελική φάση που ήταν η ενοποίηση των πολλών δανείων του κ. Χλωρακιώτη και ζητήθηκε η έγκριση του Εφόρου, προσθέτοντας ότι έκρινε τότε πως επιβαλλόταν να κυρώσει την απόφαση, διότι ήταν προς όφελος, όπως είπε, και του Συνεργατισμού και του ιδίου του κ. Χλωρακιώτη.
 
Στο σημείο αυτό, ο κ. Λύρας διέψευσε κατηγορίες για ευνοϊκό επιτόκιο και σημείωσε πως το επιτόκιο των δανείων του κ. Χλωρακιώτη «ήταν στο επίπεδο που έπρεπε να ήταν χωρίς καμιά χαριστική παραχώρηση».
 
Ανέφερε επίσης ότι εκείνο που γνωρίζει είναι πως υπήρχε για κάλυψη ένα κτήμα στην Πάφο με αξία 25 εκατ. ευρώ.
Ερωτηθείς για τη δυνατότητα αποπληρωμής των δανείων και όχι για την κάλυψή τους και τα οποία παρέμειναν ως ΜΕΔ, αν έγιναν αναδιάρθρωση και διαγράφηκε ποσό πάνω από 2 εκ. ευρώ, ο κ. Λύρας ανέφερε πως εκείνο που γνωρίζει είναι ότι ο Συνεργατισμός πήρε το συγκεκριμένο κτήμα του κ. Χλωρακιώτη (στην Πάφο) με την τιμή των 15 εκ. ευρώ και πουλήθηκε για 20 εκ. ευρώ.
 
Σε παρατήρηση του μέλους της Επιτροπής Γιώργου Χαραλάμπους ότι 77 λογαριασμοί δανείων στη ΣΠΕ Πολεμίου ύψους 1,6 εκατομμυρίων αφορούσαν σε ανύπαρκτα πρόσωπα, ο κ. Λύρας είπε ότι εντοπίστηκαν υποθέσεις που αφορούσαν ανύπαρκτα πρόσωπα - αλλά όχι πεθαμένους όπως ανέφερε άλλος μάρτυρας - οι οποίες οδηγήθηκαν στο δικαστήριο και για τις οποίες υπήρξαν καταδίκες.
 
Ο κ. Χαραλάμπους είπε ακόμη ότι στο ίδιο ΣΠΙ ο πρώην Γραμματέας είχε δάνεια χρεωστικά υπόλοιπα πέρα των 4 εκ. ευρώ χωρίς εξασφαλίσεις και κάποια ταμεία χρωστούσαν 322.000 χωρίς εξασφαλίσεις.
 
Ο κ. Λύρας είπε ότι όλες αυτές οι υποθέσεις πήγαν δικαστήριο και βγήκαν αποφάσεις, προσθέτοντας ότι «ήταν ειδική περίπτωση το Πολέμι».
 
Αναφορικά με την ΣΠΕ Αγίας Νάπας, ο κ. Χαραλάμπους είπε ότι δόθηκαν οδηγίες προς εκτιμητή να κάνει μεγάλη διόγκωση της αξίας ενός ακινήτου που αφορούσε εξασφαλίσεις του Γραμματέα του ΣΠΙ και τελικά αποδείχθηκε ότι η αξία του ακινήτου ήταν 70% μικρότερη από την αρχική εκτίμηση.
 
Ο κ. Λύρας είπε ότι για την Αγία Νάπα «εξαντλήσαμε όλες τις εποπτικές προσπάθειες, εντοπίσαμε τα προβλήματα», αλλά δεν προλάβαμε να ολοκληρώσουμε τη διαδικασία την οποία ανέλαβαν να ολοκληρώσουν άλλοι.

Ο κ. Χαραλάμπους ανέφερε ότι στην ΣΠΕ Πρωτοβουλία Γυναικών δίδετο χρηματοδότηση στον Γραμματέα με επιτόκιο που ήταν χαμηλότερο από το επιτόκιο που πληρώνετο στην κατάθεση που είχε δεσμευμένη για να εξασφαλίζει τη διευκόλυνση.
 
Ο κ. Λύρας είπε ότι δεν θυμάται την περίπτωση αλλά υπάρχουν οι εκθέσεις των λειτουργών που χειρίστηκαν το θέμα.

«Καμία κομματική παρέμβαση»
 
Επιπλέον, ο κ. Λύρας είπε ότι ως Έφορος δέκα χρόνια δεν είχε «καμία κομματική παρέμβαση για να δώσω δάνειο ή να ευνοήσω την παροχή δανείου ή οποιαδήποτε εκδούλευση», προσθέτοντας ότι η επιτροπεία εκπροσωπούσε την κοινότητα, αλλά η πλειοψηφία των επιτρόπων ήταν σε θέση να διαχωρίσουν το κομματικό συμφέρον και το συμφέρον της Συνεργατικής.
 
Επίσης, ανέφερε ότι στόχος του Συνεργατισμού το 2012 ήταν να εκδώσει μετοχές β΄ για να λύσει το θέμα της ανάγκης για αύξηση κεφαλαίων, η Τρόικα αρνήθηκε. Καταδίκασε το Συνεργατισμό να μην αυξήσει τα κεφάλαια του, να μπει στο Χρηματιστήριο και να εκδώσει μετοχές β, πρόσθεσε.
 
Κάρμιος:  Στα μικρά ΣΠΙ συντάσσαμε εμείς τις οικονομικές καταστάσεις

Στις αδυναμίες που υπήρχαν ιδιαίτερα στα μικρά Συνεργατικά Πιστωτικά Ιδρύματα να καταρτίζουν οικονομικές καταστάσεις με αποτέλεσμα να παρουσιάζεται καθυστέρηση στην ετοιμασία του ελέγχου των ΣΠΙ, αναφέρθηκε στη δική του κατάθεση ο Κωνσταντίνος Κάρμιος, πρώην Διευθυντής Ελεγκτικής Υπηρεσίας Συνεργατικών Εταιρειών.
 
«Αρκετά πιστωτικά ιδρύματα μικρού ή μεσαίου μεγέθους, που δεν είχαν τους τεχνοκράτες να προχωρήσουν στην τήρηση των λογαριασμών σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα. Αφιερώναμε αρκετό χρόνο στην ετοιμασία λογαριασμών αντί στον έλεγχό τους», είπε.
 
Ενδεικτικά, ανέφερε ότι ο έλεγχος του 2011 των ΣΠΙ ήταν ο πρώτος χρόνος που ολοκληρώθηκε μέσα σε οκτώ μήνες από το τέλος του οικονομικού έτους.
 
Ερωτηθείς αν στον έλεγχο είχαν διαπιστωθεί κακοδιαχείριση ή και ατασθαλίες στα ΣΠΙ, ο κ. Κάρμιος αναφέρθηκε σε δύο περιστατικά, τα οποία κοινοποιήθηκαν στον Έφορο της Υπηρεσίας Εποπτείας.
Ατασθαλίες σε ΣΠΕ Τόχνης και Πάχνας
 
Ειδικότερα, αναφέρθηκε στο πιστωτικό ίδρυμα Τόχνης όπου εποπτικός έλεγχος εξώθησε σε παραίτηση τον Γραμματέα του, αφού διαπιστώθηκε ότι χρησιμοποιούνταν τα χρήματα του ταμείου προνοίας των υπαλλήλων για κάλυψη των ελλειμμάτων του ιδρύματος.
 
Αναφέρθηκε, επίσης, σε έλεγχο στο ΣΠΙ Πάχνας, όπου είχε διαπιστωθεί η έκδοση μεγάλου αριθμού επιταγών από τον Γραμματέα του συγκεκριμένου ΣΠΙ και μετά από έλεγχο διαπιστώθηκε ότι είχε συνάψει δανεισμό για κάλυψη ελλειμμάτων.
 
Εξάλλου, ερωτηθείς από τον κ. Χαραλάμπους για πρόσληψη ημετέρων από τα ΣΠΙ, ο κ. Κάρμιος είπε πως δεν υπήρχαν γραπτές διαδικασίες, αφήνοντας έτσι στο κάθε ΣΠΙ τη διακριτική ευχέρεια στο πώς θα προχωρήσουν στην πρόσληψη υπαλλήλων, είτε μέσω δημοσιοποίησης των θέσεων, είτε μέσω της πλήρωσής τους χωρίς προκήρυξη.
 
Απαντώντας σε άλλη ερώτηση για τον δανεισμό αξιωματούχων των ΣΠΙ και των συνδεδεμένων τους προσώπων, ο κ. Κάρμιος είπε ότι το έλεγχος κατέγραφε ομαδοποιημένα τα δάνεια και καταθέσεις των αξιωματούχων του κάθε ΣΠΙ χωρίς να υπάρχει ονομαστική αναφορά. Επεσήμανε ωστόσο ότι στην καταγραφή των συνδεδεμένων προσώπων, έτσι ώστε να διαφανεί ο συνολικός δανεισμός, επενέβαινε ο ανθρώπινος παράγοντας, αφού θα έπρεπε να διασυνδεθούν στο σύστημα οι αξιωματούχοι με τα συγγενικά τους πρόσωπα.
 
Πρωτοπαπάς: «Δεν κάναμε όσα υποσχόμασταν στους επόπτες»

 

Από την πλευρά του, ο Αναπληρωτής Έφορος Συνεργατικών Εταιρειών, Κύπρος Πρωτόπαπας, συνέδεσε την κατάρρευση του Συνεργατισμού με το ότι η Κύπρος δεν τήρησε τη δέσμευσή της για την υλοποίηση των εκποιήσεων σε περίοδο πέντε χρόνων σε συνδυασμό με την αλλαγή των εποπτικών παραδοχών. Από το 2013 μέχρι το 2018 είναι τα πέντε χρόνια που υποσχεθήκαμε, ολόκληρη η κοινωνία, Βουλή και οι πάντες, για τον χρόνο εκποιήσεων, ανέφερε στην κατάθεσή του ο κ. Πρωτοπαπάς.
 
«Γενικά ως Κύπρος έχουμε μια τάση να μην κάνουμε εκείνα τα οποία υποσχόμαστε απέναντι στους ξένους. Ένα σημαντικότατο στοιχείο είναι ο χρόνος εκποιήσεων, τούς είπαμε ότι θα γινόταν εκποιήσεις σε πέντε χρόνια κάτι που δεν έχει γίνει και το άλλο είναι ο χρόνος μείωσης των ΜΕΔ», είπε, απαντώντας σε ερώτηση του Προέδρου της Επιτροπής Γεώργιου Αρέστη.
  
Τεράστια πιστωτική επέκταση, πεπαλαιωμένη νομοθεσία
 
Ο κ. Πρωτοπαπάς είπε πως καθώς τα μεγέθη του Συνεργατισμού παρουσίασαν τεράστια αυξητική τάση η νομοθεσία ήταν πεπαλαιωμένη.
 
Επεσήμανε ότι θα έπρεπε να δοθεί πολύ περισσότερος χρόνος στην εναρμόνιση με τις εποπτικές απαιτήσεις της ΕΕ το 2003 κατά την ενταξιακή πορεία της Κύπρου, αφού οι αλλαγές ήταν πολύ μεγάλες και δεν υπήρχε επαρκής χρόνος υλοποίησής τους.
 
«Αυτό το κενό έδωσε την ευκαιρία σε διάφορους και διάφορες συνεργατικές να το εκμεταλλευτούν, οι απατεώνες είναι μπροστά από τους σωστούς και δημιουργήθηκε ένα πρόβλημα.
 
Ο κ. Πρωτοπαπάς περιέλαβε στις αδυναμίες του Συνεργατισμού και το θέμα της μη δυνατότητας άντλησης κεφαλαίων, καθώς η μόνη πηγή δημιουργίας κεφαλαίων ήταν η κερδοφορία του.

Γενικότερα, ο κ. Πρωτοπαπάς είπε ο τραπεζικός τομέας δεν άντεξε στις πιέσεις λόγω μιας «πολύ λανθασμένης κυπριακής κουλτούρας, άκρατου υπερδανεισμού και υπερπενδύσεων, μίας κουλτούρας μη αποπληρωμής των υποχρεώσεων μας, μίας κουλτούρας μη εκποιήσεων και νομοθεσίας, η οποία μέχρι πρόσφατα που δεν βοηθούσε στην εκποίηση, αλλά ήταν και τροχοπέδη».
 
Διατύπωσε ακόμη την άποψη ότι ο Συνεργατισμός θα μπορούσε νωρίτερα να διαχωριστεί σε καλό και κακό κομμάτι και να αντληθούν κεφάλαια για τις εξυπηρετούμενες εργασίες ώστε να διατηρηθεί στη ζωή.
 
«Τώρα το καλό κομμάτι δεν μπόρεσε να συνεχίσει στον Συνεργατισμό για την ανάγκη κάποιων εκατομμυρίων. Εάν ο Συνεργατισμός, όπως τον ανέλαβε η Ελληνική, είχε τη δυνατότητα άντλησης κεφαλαίων πιστεύετε ότι δεν θα υπήρχαν επενδυτές να βάλουν τα κεφάλαια;», διερωτήθηκε.
 
Ερωτηθείς σχετικά είπε ωστόσο πως δεν γνωρίζει γιατί δεν δόθηκε η δυνατότητα άντλησης κεφαλαίων. «Από την πληροφόρηση που έχω έχουν γίνει προσπάθειες για ένταξη στο ΧΑΚ. Τόσο το συμβούλιο της Συνεργατικής Κεντρικής Τράπεζας και η ομάδα διαχείρισης επένδυσης του κράτους όσο και ο ΥΠΟΙΚ είχαν και τη θέληση και έκαναν εκείνες τις προσπάθειες», συμπλήρωσε.