Η θέσπιση ξεχωριστού φορολογικού μοντέλου και πλαισίου για τον τραπεζικό τομέα

Αν η φορολογική πολιτική είναι ένα εξαίρετα σημαντικό εργαλείο και χρησιμοποιείται για την επίτευξη οικονομικών και δημοσιονομικών σκοπών και αποτελεσμάτων, τότε πόσο επιτακτική είναι η ανάγκη θέσπισης ενός ξεχωριστού και μοναδικού φορολογικού πλαισίου για τον τραπεζικό τομέα, ιδιαιτέρως δε σε μια χρονική στιγμή κατά την οποία η μάχη με τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια βρίσκεται σε μια διελκυστίνδα; Ενός φορολογικού πλαισίου του οποίου η αποτελεσματικότητα να αντικατοπτρίζει την ζωτικότητα και την μοναδικότητα που έχει να επιτελέσει ο τραπεζικός τομέας στην επιχειρηματική ανάπτυξη και την οικονομία γενικότερα.

Πλεονεκτήματα θέσπισης νέου και ξεχωριστού φορολογικού πλαισίου για τον τραπεζικό τομέα:
1.    Πρότυπο και για την λειτουργία άλλων φορολογικών πλαισίων σε άλλους τομείς, αλλά και ενίσχυση της εικόνας του κυπριακού τομέα υπηρεσιών ο οποίος αυτόνομα και με συνοχικότητα, εξελίσσει τους δικούς του νόμους και δικλίδες. 
2.    Οι τράπεζες έχουν το προσωπικό και τους διάφορους τομείς (π.χ. νομικό και φορολογικό τμήμα) τα οποία μπορούν να ασχοληθούν με το νέο πλαίσιο ασχέτως με την πολυπλοκότητα π.χ. για μια μικρή επιχείρηση θα ήταν δυσανάλογο το κόστος συμμόρφωσης, ενώ για μια τράπεζα αντιθέτως το νέο φορολογικό πλαίσιο θα δώσει σε περισσότερο προσωπικό της τράπεζας την ευκαιρία να ασχοληθεί, να έχει τριβή και να κατανοήσει καλύτερα το εν λόγω κλάδο.
3.    Ανατροφοδότηση στην Ευρωπαϊκή κεντρική τράπεζα η οποία έχει τον απόλυτο έλεγχο (βάσει και της συνθήκης λειτουργίας της ΕΕ, Treaty on the Functioning of the EU, Article 3) και η οποία δεν έχει σοβαρού επιπέδου ανατροφοδότηση ούτως ώστε να εξελίσσει της νομοθεσίες κατάλληλα και βάσει και των παραγόντων που εδράζονται στις εκάστοτε χώρες μέλη (όπως για παράδειγμα η κουλτούρα και οι καθιερωμένες διαδικασίες), άλλωστε δε διαφαίνεται ότι υπάρχει στον κυπριακό χώρο και το ‘χάσμα προσδοκιών’ ‘expectations gap’ το οποίο αντιμετωπίζει το Ευρωπαϊκό δίκαιο ως την μονοπωλιακή πηγή εξέλιξης της Κυπριακής νομολογίας (αυτό διαφαίνεται και ενισχύεται από την ανώτερη μορφή πρωταρχικότητας του Ευρωπαϊκού έναντι του Κυπριακού νόμου, δια μέσω του συντάγματος).  Να επισημάνουμε πως θέματα όπως η ιθαγένεια είναι ένα παράδειγμα της υβριδικής κατεύθυνσης που ακολουθεί η ΕΕ (Treaty of the Functioning of the EU, Article 20), για το θέμα της νομολογίας εν αντίθεση με την συνθήκη λειτουργίας που για θέματα Κεντρικής Τράπεζας δίνει την απόλυτη εξουσία στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, και αυτό είναι αναμενόμενο καθώς για την λειτουργία της Ευρωζώνης και του Ευρώ χρειάζεται μοναρχικού τύπου μοντέλο για την επίτευξη των χρηματοδοτικών στόχων, αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα όμως ότι αυτή η ιεραρχικότητα θα πρέπει να είναι εμφανής και στο ευρύτερα νομολογικό πλαίσιο, πέραν του χρηματοδοτικού μηχανισμού.
4.    Η φορολογική νομολογία έχει περιορισμένου βαθμού ανάπτυξη και εξέλιξη και στην Κύπρο αλλά και στο εξωτερικό και η οποία έλλειψη εξέλιξης παρεκκλίνει από τον αρχικό αυτό κάθε αυτού στόχο του φορολογικού συστήματος ο οποίος είναι η υποβοήθηση συγκεκριμένων στόχων για την εξέλιξη της οικονομίας και της κοινωνίας γενικότερα.  Άρα πως είναι δυνατόν όταν αυτή η εξέλιξη είναι σχεδόν ανύπαρκτη, να αναμένουμε από ένα βραδυκίνητο, άκαμπτο και μονότονο φορολογικό σύστημα να επιτύχει πολυεπίπεδους στόχους σε ένα πολυδύναμο οικονομικό περιβάλλον.
5.    Η συμμετοχή και ο επηρεασμός του φορολογικού συστήματος των τραπεζών δίνει ρόλο στο κράτος να έχει λόγο για τον περαιτέρω έλεγχο των τραπεζών για την επίτευξη άλλων κοινωνικά ευαίσθητων σκοπών (άλλωστε η ανεξαρτησία των Κεντρικών Τραπεζών δεν συνεπάγεται με κανέναν τρόπο την αποκοπή του τραπεζικού τομέα από το δημόσιο γίγνεσθαι, ιδιαιτέρως δε όταν τα τελευταία χρόνια λόγω της παγκόσμιας κρίσης ο επηρεασμός του τραπεζικού τομέα στην γενικότερη οικονομία έχει αναδειχθεί και υπερτονιστεί).  Επίσης η δημοσιονομική πολιτική είναι ένας καθαρά αυτόνομος και κρατικός ρόλος (και όχι σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης ) άρα ενισχύει ακόμα καλύτερα τον ποιο ενεργό ρόλο που θέλει να επιτελέσει το κράτος.
6.    Τεράστιες ευκαιρίες που προσφέρει το νέο φορολογικό σύστημα για νέες και ξένες τράπεζες που έχουν την μεθοδολογία και την τεχνογνωσία να επιτύχουν την φορολογική ελάφρυνση, να εισέλθουν με νέα κεφάλαια στην οικονομία, να επιφέρουν ανάπτυξη και να αυξήσουν την ανταγωνιστικότητα.
7.    Εξαίρεση όχι μόνο από τον εταιρικό φόρο αλλά και από τον φόρο μερισμάτων.  Φόρο μερισμάτων επωμίζονται αποκλειστικά οι Κύπριοι υπήκοοι, εν αντίθεση με ένα υπερεθνικό και ξένο επενδυτή ο οποίος δεν επωμίζεται τέτοιο κόστος.  Η απαλλαγή του εν λόγω φόρου από τον Κύπριο επενδυτή σε επενδύσεις αποκλειστικά και μόνο στον τραπεζικό τομέα, μπορεί να ενισχύσει την εισροή εγχώριων κεφαλαίων στις τράπεζες (άλλωστε το μετοχικό κεφάλαιο είναι η ανώτερη πηγή χρηματοδότησης σύμφωνα και με τις πρόνοιες της Συνθήκης της Βασιλείας), αλλά να ενισχύσει και την εταιρική διακυβέρνηση και τον ιδιοκτησιακό έλεγχο καθώς το κόστος του συγκεκριμένου ελέγχου από το κυπριακό επενδυτικό κοινό είναι αρκετά χαμηλότερο από έναν ξένο επενδυτή που εδράζει τις δραστηριότητες του στο εξωτερικό.  Επίσης, η απαλλαγή του φόρου μερισμάτων θα φέρει τους Κύπριους επενδυτές ίσον προς ίσον με τον ξένο επενδυτή, θα ενισχύσει ποιο μακροπρόθεσμους στόχους (home bias effect) καθότι ένας ξένος επενδυτής προβαίνει σε πώληση μέρος του χαρτοφυλακίου όταν επιτύχει ενός νενομισμένου επιπέδου κέρδος, θα υποβοηθήσει τις επενδύσεις των τραπεζών σε αναδυόμενες αγορές με λιγότερα ανεπτυγμένο χρηματοπιστωτικό σύστημα και οι οποίες επενδύσεις θα ενισχύσουν την στρατηγική διαφοροποίησης (diversification) του χαρτοφυλακίου τους.  Άλλωστε δε, η απαλλαγή των Κύπριων επενδυτών από τον φόρο μερισμάτων στον τραπεζικό τομέα είναι και νομολογικά ορθός καθώς ο μερισματικός φόρος επιβάλλεται σε επενδυτές για την επένδυση τους σε μια παραγωγική μονάδα με συγκεκριμένη παραγωγική δυνατότητα και την υλοποίηση κερδών, η τράπεζα όμως είναι μια επιχείρηση με μια συγκεκριμένη παραγωγική δυνατότητα η οποία όμως καθιστά δυνατή και ενισχύει την παραγωγική δυνατότητα άλλων επιχειρήσεων και μονάδων σε μια οικονομία, άρα το γεγονός και μόνο αυτό τον καθιστά ένα ξεχωριστό τομέα του οποίου το φορολογικό πλαίσιο αλλά και η σχέση του με το δημόσιο πρέπει να διαφοροποιείται.  Επίσης, ο ευρύτερα κοινωνικός ρόλος του τραπεζικού συστήματος θα πρέπει να ανταμείβει ένα ανεξάρτητο επενδυτή από τον φόρο καθότι υπό διαφορετικές περιστάσεις αυτός επωμίζεται το κοινωνικό κόστος του τραπεζικού τομέα και σαν φορολογούμενος και σαν επενδυτής.
8.    Γιατί όμως το πλαίσιο που θέτει η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν είναι το σωστό; Η κύρια δικλίδα που αναγνωρίζει η Ευρωπαϊκή νομοθεσία και η Ευρωπαϊκή Αρχή Τραπεζών (EBA) για την αναγνώριση ενός μη εξυπηρετούμενου δανείου είναι ο χρόνος των 90 ημερών για την μη καταβολή των δόσεων του δανείου.  Όμως ο νόμος αυτός θεσπίστηκε απλά για να υπάρχει ένα σταθερό σημείο αναφοράς για την επιμέτρηση των μη εξυπηρετούμενων δανείων χωρίς να σημαίνει ότι το συγκεκριμένο μέτρο επιφέρει και τον σωστό αντικατοπτρισμό για την γενικότερη εικόνα των μη εξυπηρετούμενων δανείων, άρα δια χάριν της επιμέτρησης χάνεται η ίδια η επιμέτρηση αυτή κάθε αυτού.  Ο νόμος των 90 ημερών είναι γενικότερα χρήσιμος σε ‘μαζικοποιημένου’ τύπου δανειακού χαρτοφυλακίου και ιδιαίτερα σε περιπτώσεις όπου οι δανειολήπτες είναι καταναλωτές, έτσι τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια μπορούν να αναγνωριστούν ως ‘γενικού τύπου πρόβλεψη’ (general provision), και εν αντίθετη περίπτωση η διαφοροποίηση στο δανειακό χαρτοφυλάκιο αναγνωρίζεται ως συγκεκριμένου τύπου πρόβλεψη’ (specific provision).  Βέβαια οι παράμετροι οι οποίοι επηρεάζουν την ανάκτηση του μη ‘μαζικοποιημένου’ χαρτοφυλακίου είναι πολύ πιο πολυδύναμοι και επηρεάζονται από διάφορα πλαίσια από ότι ένα χαρτοφυλάκιο ‘μαζικοποιημένου’ τύπου.

Όμως γεννάται η εξής πολύ σημαντική ερώτηση, για να μπορεί η τράπεζα να αναγνωρίσει προβλέψεις (loan loss provisioning) στους λογαριασμούς θα πρέπει λογικά να διαβλέπει για το πώς επηρεάζονται τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια, καθώς υπό διαφορετικές συνθήκες θα υπήρχαν σημαντικές αυξομειώσεις στις αναγνωρίσεις των προβλέψεων και οι  οποίες αυξομειώσεις θα επηρέαζαν την πραγματική εικόνα (true and fair view) που αποσκοπούν να προβάλουν οι εξελεγμένοι λογαριασμοί.  Άρα πως είναι δυνατόν η τράπεζα να αναγνωρίζει το τι επηρεάζει την ανάκτηση του δανειακού χαρτοφυλακίου, αλλά να μην μπορεί να μειώσει το ρίσκο της επαναδημιουργίας καινούργιων προβληματικών δανείων;

Έτσι στο ξεχωριστό φορολογικό πλαίσιο για τον τραπεζικό τομέα, η ψαλίδα στην διαβάθμιση του φόρου θα πρέπει να είναι αρκετά μεγάλη για να προσφέρει ενός σημαντικό βαθμού ενθάρρυνση και αποθάρρυνση για τις αλλαγές που θα πρέπει να επιτύχουν οι τράπεζες (μια ψαλίδα φορολόγησης που μπορεί για παράδειγμα, να κυμαίνεται από το 0% μέχρι και το 50% σε εταιρικό φόρο κερδών) και της οποίας απόφασης για το ποσοστό της φορολόγησης, εκτός από το τμήμα φορολογίας, σημαντικό λόγο μπορεί να έχει και η επιτροπή κεφαλαιαγοράς (Cysec).

Ο κύριος στόχος του νέου φορολογικού πλαισίου θα πρέπει να είναι να επιβάλει κόστος στις τράπεζες για την δημιουργία καινούργιων προβληματικών δανείων τα οποία θα έχουν υψηλό ρίσκο να γίνουν μελλοντικά μη εξυπηρετούμενα δάνεια.  Παράλληλα, θα δίνεται και το κίνητρο στις τράπεζες να αναγνωρίζουν τις παραμέτρους που επηρεάζουν την δημιουργία προβληματικών δανείων, και με την αναγνώριση αυτή θα μπορούσαν να αναχρηματοδοτηθούν σωστά τα ήδη υπάρχοντα προβληματικά δάνεια.  Στο πλαίσιο αναγνώρισης των παραγόντων που επηρεάζουν τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια και το ρίσκο των τραπεζών θα πρέπει να συμπεριληφθούν ευρείας κλίμακας στατιστική μέθοδοι αλληλοεπηρεασμού και αλληλοεξάρτησης, ανάλυση οικονομικών στοιχείων όπως το συγκριτικό πλεονέκτημα, η δομή της αγοράς, η ανταγωνιστικότητα, η δυσκολία εισόδου και εξόδου στην αγορά, η γενικότερη εικόνα της ροής της χρηματοδότησης στην γενικότερη οικονομία μέσω και πληροφοριών από την Κεντρική Τράπεζα, η διαφοροποίηση του χαρτοφυλακίου των τραπεζών και σε επίπεδο γεωγραφίας, αγορών, κλάδων και επιπέδων της οικονομίας.  Επίσης, για την απόφαση της πολιτικής που θα ακολουθηθεί για ήδη προβληματικά δάνεια θα πρέπει να γίνει σημαντική σύγκριση μεταξύ όμοιων και διαφορετικών δανείων, προβληματικών και μη προβληματικών σε ένα μοτίβο το οποίο θα εξάγει ικανοποιητικά συμπεράσματα για την αποτυχία ή επιτυχία του κάθε δανείου συμπεριλαμβανομένου και της ανάλυσης του επιπέδου της διαχείρισης (η τράπεζα θα μπορεί να επιδιώξει και την προσωρινή αντικατάσταση τυχών προβληματικής διαχειριστικής επιτροπής και διευθυντών), της εμπειρίας, της ειδίκευσης, εκπαίδευσης και γενικότερης εξέλιξης της εταιρείας και των διαχειριστών της.

Επιπρόσθετα, θα πρέπει να υπάρξει η ενθάρρυνση άλλων φορολογικών αλλαγών που θα ενίσχυε την επιχειρηματικότητα όπως η μείωση του χρόνου μεταφοράς των ζημιών από την μια λογιστική περίοδο στην άλλη σε σχέση με τον χρόνο των κεφαλαιουχικών εκπτώσεων ούτως ώστε να ενισχυθεί το κίνητρο για κεφαλαιοποίηση εξόδων μέσω και επενδύσεων σε καινοτόμες μεθόδους και πνευματική ιδιοκτησία (συμπεριλαμβανομένου και της αναγνώρισης μισθοδοσίας στην διαδικασία ανάπτυξης και στο κεφάλαιο καινοτόμων μεθόδων).