Κληρίδης: Χρήζει αναδιάρθρωσης η Νομική Υπηρεσία

Μεταρρύθμιση των υφιστάμενων αναχρονιστικών Κανόνων Πολιτικής Δικονομίας, καθώς επίσης και ριζική μεταρρύθμιση της διάρθρωσης του δικαστικού συστήματος εισηγείται ο Γενικός Εισαγγελέας Κώστας Κληρίδης. Σε συνέντευξη του στο περιοδικό GOLD, ο κ. Κληρίδης εισηγείται τρία μέτρα ώστε να αποφεύγεται το ολοένα και αυξανόμενο φαινόμενο ψήφισης νομοθεσιών από την Βουλή οι οποίες στην πορεία κρίνονται αντισυνταγματικές. Παράλληλα, κάνει λόγο για ανάγκη πλήρης ανεξαρτητοποίησης των υπαλλήλων της Νομικής Υπηρεσίας από το καθεστώς του Δημόσιου Υπαλλήλου, ενώ μελετώνται οι συστάσεις Ινστιτούτου από την Ιρλανδία η εφαρμογή των οποίων θα μετατρέψει τη Νομική Υπηρεσία σε αποτελεσματική, αποδοτική και ταχεία υπηρεσία.

Ποιες είναι οι κύριες προκλήσεις που αντιμετωπίζει σήμερα ο νομικός τομέας στην Κύπρο;
Ο νομικός τομέας στην Κύπρο, όπως συμβαίνει σε όλα τα σύγχρονα δημοκρατικά κράτη, βασίζεται σε τρεις βασικούς πυλώνες: το δικαστικό σώμα, τους δικηγόρους στον ιδιωτικό και δημόσιο τομέα. Οι κύριες προκλήσεις που αντιμετωπίζει το δικαστικό σώμα - και το δικαστικό σύστημα γενικότερα - είναι η επείγουσα ανάγκη εκσυγχρονισμού της διάρθρωσης των δικαστηρίων, η επανεξέταση και η αναθεώρηση των Κανόνων Πολιτικής Δικονομίας και η μηχανογράφηση όλων των δικαστικών διαδικασιών. Ο κύριος στόχος, φυσικά, είναι να καταστεί η διοίκηση της δικαιοσύνης ταχύτερη και αποτελεσματικότερη. Η κύρια πρόκληση που αντιμετωπίζει ο ιδιωτικός νομικός τομέας αφορά τον μεγάλο αριθμό νέων δικηγόρων που εισέρχονται στο επάγγελμα, αριθμός ο οποίος έχει αυξηθεί δραματικά τα τελευταία χρόνια. Αυτό προφανώς επηρεάζει τις προοπτικές απασχόλησής τους. Άλλες προκλήσεις απορρέουν από τα αποτελέσματα της χρηματοπιστωτικής κρίσης, οι αρνητικές συνέπειες της οποίας εξακολουθούν να υφίστανται. Όσον αφορά τους δικηγόρους του δημόσιου τομέα και ειδικότερα αυτούς της Νομικής Υπηρεσίας, οι κύριες προκλήσεις είναι διττές: αφενός, η ανάγκη αυτονομίας της Νομικής Υπηρεσίας, με την έννοια της αποδέσμευσης από τη Δημόσια Υπηρεσία. Από την άλλη πλευρά, υπάρχει η ανάγκη να πραγματοποιηθούν ριζοσπαστικές μεταρρυθμίσεις και σημαντική αναδιάρθρωση της Νομικής Υπηρεσίας, ώστε να λειτουργήσει με πολύ πιο αποτελεσματικό, ανεξάρτητο και ταχύτατο τρόπο.

Όσον αφορά τις καθυστερήσεις, ποιες πρωτοβουλίες πιστεύετε ότι θα πρέπει να ληφθούν;
Παρά τα διάφορα προβλήματα που αντιμετωπίζει εδώ και χρόνια, η διοίκηση της δικαιοσύνης στην Κύπρο είναι υψηλής ποιότητας. Το κύριο αρνητικό χαρακτηριστικό, το οποίο είναι πάντοτε συνδεδεμένο με το δικαστικό σύστημα στην Κύπρο, είναι η αδικαιολόγητη καθυστέρηση, από την εκδίκαση μιας υπόθεσης μέχρι και τις καθυστερήσεις που παρατηρούνται πριν από το τελικό στάδιο προσφυγής. Οι μεγαλύτερες καθυστερήσεις αφορούν τις δίκες αστικών υποθέσεων, ενώ στις ποινικές υποθέσεις οι καθυστερήσεις είναι «ανεκτές». Αν και υπάρχει αναμφισβήτητα η ανάγκη για περισσότερους δικαστές, προκειμένου να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα της συμφόρησης στα δικαστήρια με όλο και μεγαλύτερο αριθμό υποθέσεων, η επίλυση του προβλήματος δεν πρέπει να περιορίζεται στον διορισμό περισσότερων δικαστών. Ένα τέτοιο μέτρο θα δώσει προσωρινή ελάφρυνση, αλλά σε λίγα χρόνια η κατάσταση θα είναι η ίδια, λόγω του αυξανόμενου αριθμού περιπτώσεων. Προκειμένου να ξεπεραστεί το εμπόδιο των μεγάλων καθυστερήσεων, πρέπει να υπάρξει μια σημαντική μεταρρύθμιση των υφιστάμενων και αναχρονιστικών Κανόνων Πολιτικής Δικονομίας και, ταυτόχρονα, ριζική μεταρρύθμιση της διάρθρωσης του δικαστικού συστήματος. Τόσο ο Κανόνες Πολιτικής Δικονομίας όσο και η δομή των δικαστηρίων υπάρχουν εδώ και πολλές δεκαετίες και έχουν επείγουσα ανάγκη μεταρρύθμισης, προκειμένου να προσαρμοστούν στις μεταβαλλόμενες εποχές και τις ανάγκες της κοινωνίας.

Πρόσφατα έχουν ανακοινωθεί σημαντικές μεταρρυθμίσεις στο δικαστικό σύστημα. Πως αυτές οι μεταρρυθμίσεις θα επηρεάσουν τη λειτουργία του νομικού συστήματος;
Όπως καταλαβαίνω, βρίσκεται σε εξέλιξη μια διπλή προσπάθεια του Ανώτατου Δικαστηρίου, με στόχο την αντιμετώπιση των κυριότερων προβλημάτων που αντιμετωπίζει το δικαστικό σώμα. Μια πτυχή αυτής της προσπάθειας είναι η αναδιάρθρωση του δικαστικού συστήματος και η άλλη είναι η ριζική τροποποίηση και οι μείζονες μεταρρυθμίσεις στον Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας. Η Νομική Υπηρεσία της Δημοκρατίας και ο Γενικός Εισαγγελέας δεν έχουν κανένα ρόλο να διαδραματίσουν σε αυτή την προσπάθεια και είμαι βέβαιος ότι περισσότερες λεπτομέρειες μπορούν να δοθούν από το Ανώτατο Δικαστήριο της Κύπρου.

Υπάρχουν αλλαγές ή μεταρρυθμίσεις που θα αυξήσουν την αποτελεσματικότητα της Νομικής Υπηρεσίας;
Υπάρχουν επί του παρόντος δύο σημαντικές διαδικασίες που βρίσκονται σε εξέλιξη, οι οποίες αποσκοπούν στην αύξηση της αποτελεσματικότητας και της ανεξαρτησίας της Νομικής Υπηρεσίας. Η μία αφορά την προσπάθεια που ανέλαβε πρόσφατα ο Γενικός Εισαγγελέας για την επίτευξη αυτονομίας για το Γραφείο του. Σύμφωνα με το Σύνταγμα της Δημοκρατίας, το Νομικό Γραφείο της Δημοκρατίας είναι μια ανεξάρτητη νομική υπηρεσία που δεν υπάγεται σε κανένα Υπουργείο. Επιπλέον, επικεφαλής της Νομικής Υπηρεσίας είναι ο Γενικός Εισαγγελέας της Δημοκρατίας, ο οποίος, και πάλι σύμφωνα με τις διατάξεις του Συντάγματος, είναι ανεξάρτητος αξιωματούχος της Δημοκρατίας. Παρά ταύτα, οι οκτώ δικηγόροι της Δημοκρατίας και όλοι οι άλλοι νομικοί υπάλληλοι της Νομικής Υπηρεσίας θεωρούνται για όλους τους σκοπούς όχι ως ανεξάρτητοι αξιωματικοί, αλλά ως δημόσιοι υπάλληλοι των οποίων οι διορισμοί, προαγωγές, πειθαρχικές διαδικασίες κ.λπ. εμπίπτουν εντός της αρμοδιότητας της Επιτροπής Δημόσιας Υπηρεσίας. Προκειμένου να αντιμετωπιστεί αυτή η περίεργη κατάσταση, η Νομική Υπηρεσία ετοίμασε νομοσχέδιο το οποίο υποβλήθηκε προς εξέταση στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας.

Επίσης, υπάρχει μια άλλη προσπάθεια από την Νομική Υπηρεσία για ριζικές αλλαγές και μεταρρυθμίσεις. Μετά την αποστολή στην Κύπρο του Ινστιτούτου Δημόσιας Διοίκησης της Ιρλανδίας, η οποία υποστηρίχθηκε από την Υπηρεσία Διαρθρωτικής Μεταρρύθμισης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, δόθηκε έκθεση στον Γενικό Εισαγγελέα, η οποία περιλαμβάνει παρατηρήσεις και συστάσεις για μεταρρυθμίσεις. Όλες αυτές οι συστάσεις αποσκοπούν στην αποκατάσταση των ελαττωμάτων και στην μετατροπή του Νομικού Γραφείου σε πολύ πιο αποτελεσματική, αποδοτική και ταχεία υπηρεσία. Η έκθεση βρίσκεται τώρα σε πλήρη αξιολόγηση από ειδική επιτροπή, προκειμένου να προχωρήσουμε στα επόμενα βήματα για την εφαρμογή της.

Πρόσφατα, πολλοί προτεινόμενοι νόμοι θεωρήθηκαν αντισυνταγματικοί. Πιστεύετε ότι η Βουλή πρέπει να υιοθετήσει μια νέα διαδικασία για την αποφυγή τέτοιων καταστάσεων;
Δυστυχώς, το πρόβλημα των νομοθετικών πράξεων που περιέχουν αντισυνταγματικές διατάξεις που περνούν από το Κοινοβούλιο αυξάνεται. Μόνο το 2016, κατά τη διάρκεια της τελευταίας συνεδρίασης του Σώματος, 16 πράξεις έγιναν νόμοι σε μία συνεδρίαση και, αφού αμφισβητήθηκαν από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας με τη συμβουλή του Γενικού Εισαγγελέα, κηρύχθηκαν όλοι αντισυνταγματικοί και άκυροι από το Ανώτατο Δικαστήριο. Όλοι αυτοί οι νόμοι και άλλοι που είτε υποβάλλονται υπό την μορφή προτάσεων νόμου από ιδιωτική πρωτοβουλία βουλευτών, πράγμα που σημαίνει ότι δεν υποβάλλονται σε έλεγχο (δηλαδή ελέγχονται για αντισυνταγματικές διατάξεις από τη Νομική Υπηρεσία) είτε πρόκειται για κυβερνητικά νομοσχέδια που έχουν υποβληθεί για έλεγχο, τα οποία όμως συνοδεύονται από τροποποιήσεις της τελευταίας στιγμής κατά τη διάρκεια της συνόδου ολομέλειας, δημιουργούν προβλήματα συνταγματικότητας. Κατά τη γνώμη μου, ο προφανής τρόπος αποφυγής αυτών των επιπλοκών, που δημιουργούν νομικές αβεβαιότητες και επιβαρύνουν το κοινό με μεγάλο κόστος, είναι τριπλός: (1) Τα πολιτικά κόμματα πρέπει να αναλάβουν υπεύθυνες νομικές συμβουλές ως προς τη συνταγματικότητα των προτάσεων νόμου που υποβάλλονται από μεμονωμένα μέλη του Σώματος ή τα ίδια τα πολιτικά κόμματα, (2) Η Βουλή των Αντιπροσώπων θα πρέπει να δημιουργήσει μια δική της μορφή νομικής υπηρεσίας, η οποία θα παρέχει συμβουλές ως προς τη συνταγματικότητα των προτάσεων νόμου που υποβάλλονται και (3) Οι τελευταίες τροποποιήσεις επί των κυβερνητικών νομοσχεδίων θα πρέπει να αποφεύγονται εάν δεν έχουν περάσει από προηγούμενη εξέταση όσον αφορά τη συνταγματικότητά τους.

Ολόκληρη η συνέντευξη του Γενικού Εισαγγελέα δημοσιεύτηκε στο cover story “The Legal Issue” του περιοδικού GOLD τεύχος Αυγούστου που κυκλοφορεί