Εναλλακτική Επίλυση Αστικών Διαφορών στην Κυπριακή Δημοκρατία

Η χρήση εναλλακτικών μεθόδων επίλυσης αστικών διαφορών στην Κυπριακή Δημοκρατία χρειάζεται ουσιαστική προώθηση ούτως ώστε το δικαστικό σύστημα ελευθερωθεί και παραμείνει ελεύθερο σε βάθος χρόνου από το ζυγό πολυάριθμων και πολύχρονων δικαστικών υποθέσεων εκ των οποίων μεγάλος αριθμός αφορά διαφορές που θα μπορούσαν να έχουν επιλυθεί εξωδικαστικά. Ο κύριος σκοπός των μεθόδων εναλλακτικής επίλυσης διαφορών όπως για παράδειγμα η διαμεσολάβηση και η διαιτησία είναι η εξασφάλιση μιας γρήγορης και χαμηλού κόστους επίλυσης διαφορών καθιστώντας τη προσφυγή στο δικαστήριο την έσχατη λύση εξού και η χρήση του όρου ‘εναλλακτικής/κών’ (του δικαστηρίου). Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι οι μέθοδοι εναλλακτικής επίλυσης διαφορών, και ειδικότερα η διαμεσολάβηση, δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν και ενδοδικαστικά όπως θα αναφερθεί πιο κάτω.

Τα τελευταία χρόνια απαριθμούν αξιοσημείωτες προσπάθειες βελτίωσης του Κυπριακού δικαστικού συστήματος όπως η πρόσφατη αξιολόγηση του δικαστικού συστήματος και των κανόνων πολιτικής δικονομίας από εμπειρογνώμονες που αποσκοπεί στη μεταρρύθμιση και βελτίωση τους, η δημιουργία Εμπορικού Δικαστηρίου καθώς και πολύ πρόσφατες εισηγήσεις όπως απογευματινές ώρες λειτουργίας δικαστηρίων και η πρόσληψη νέων δικαστών. Ωστόσο, και ενώ η εναλλακτική επίλυση διαφορών συμπεριλαμβάνεται τουλάχιστον στην έκθεση αξιολόγησης του κυπριακού δικαστικού συστήματος για συγκεκριμένες διαφορές, δυστυχώς, εκ πρώτης όψεως, δεν λαμβάνει πρωταγωνιστικό ρόλο στις όποιες προσπάθειες γίνονται. Οι συγκεκριμένες προσπάθειες ορθά επικεντρώνονται στην διασφάλιση ισορροπημένου φόρτου εργασίας του δικαστικού συστήματος, στόχος όμως ο οποίος μπορεί να επιτευχθεί σε μεγάλο βαθμό και να υποστηρίζεται καθημερινά σε βάθος χρόνου με την διαδεδομένη χρήση εναλλακτικών μεθόδων επίλυσης διαφορών σε πρώτο στάδιο εξωδικαστικά καθώς και ενδοδικαστικά.

Μέθοδοι σαν η διαμεσολάβηση, η διαιτησία αλλά και η ουσιαστική διαπραγμάτευση μέσω των δικηγόρων των μερών μπορεί να αποτελέσουν την πρώτη και τελευταία πράξη σχετικά με μία διαφορά αντί την πρώτη πράξη μιας μακρόχρονης και ακριβής διαδικασίας προς επίλυση της συγκεκριμένης διαφοράς. Η πρωταρχική υποχρέωση των δικηγόρων, αλλά και οποιουδήποτε άλλου επαγγελματία που μπορεί να κληθεί να διαχειριστεί μια διαφορά αναλόγως του τομέα του/της, είναι η ενημέρωση των μερών, συμβουλή και προτροπή δοκιμής κατάλληλων μεθόδων εναλλακτικής επίλυσης διαφορών προτού η διαφορά καταλήξει στο δικαστήριο. Η υποχρέωση αυτή πρέπει να είναι ξεκάθαρη στο όποιο νομικό ή/και κανονιστικό πλαίσιο όπως είναι για παράδειγμα στους Αγγλικούς Κανόνες Πολιτικής Δικονομίας. Τα κυπριακά δικαστήρια δέ πρέπει ρητά να εξουσιοδοτούνται από τους σχετικούς Κανόνες Πολιτικής Δικονομίας να προωθούν την ενδοδικαστική χρήση της επίσημης διαδικασίας διαμεσολάβησης όταν και όπου κρίνουν αυτό κατάλληλο στα πλαίσια δικαστικής διαδικασίας.
 
Για την επίτευξη των πιο πάνω, η εξειδικευμένη εκπαίδευση των Δικηγόρων και λοιπών επαγγελματιών είναι επιβεβλημένη. Σε σχέση με τους Δικηγόρους, η εξειδικευμένη εκπαίδευση μπορεί να επιτευχθεί με την εισαγωγή σχετικού μαθήματος από το Νομικό Συμβούλιο της Κύπρου στα πλαίσια της 12-μηνης Νομικής Άσκησης. Μπορεί επίσης να ενδυναμωθεί με την επιβολή από τον Παγκύπριο Δικηγορικό Σύλλογο, και άλλους Συλλόγους και φορείς οργανωμένων επαγγελμάτων, καθώς και την Κυβέρνηση ως αφορά τους δημόσιους υπαλλήλους, ειδικής υποχρέωσης παρακολούθησης σχετικών πιστοποιημένων προγραμμάτων συνεχιζόμενης επαγγελματικής κατάρτισης. Παρόμοια υποχρέωση παρακολούθησης εκπαιδευτικών επιμορφωτικών προγραμμάτων μπορεί να ισχύει και για τους Δικαστές μέσω της Σχολής Επιμόρφωσης Δικαστών στο Ανώτατο Δικαστήριο και της Ένωσης Δικαστών Κύπρου.

Περαιτέρω, συμπεριλαμβάνοντας τη διδασκαλία μεθόδων εναλλακτικής επίλυσης διαφορών στο σχολείο ξεκινώντας από τη δημοτική εκπαίδευση, κάθε μαθητής ως παιδί, και στη συνέχεια ως ενεργός πολίτης της Κυπριακής Δημοκρατίας, θα είναι σε θέση να κατανοεί την δυνατότητα και σημασία επίλυσης διαφορών με ήρεμο και ειρηνικό τρόπο στο πλαίσιο μιας συγκεκριμένης διαδικασίας. Η διαπραγμάτευση και διαμεσολάβηση για παράδειγμα αποτελούν τις πλέον χρήσιμες μεθόδους επίλυσης διαφορών για κάθε άνθρωπο σε οποιοδήποτε κομμάτι της ζωής τους είτε πρόκειται για μια προσωπική, οικογενειακή, κοινωνική ή επαγγελματική διαφορά. Μπορούν εύκολα να διδαχθούν σε παιδιά σχολικής ηλικίας και να εκτιμηθούν και να χρησιμοποιηθούν από αυτά κατά την διάρκεια της ζωής τους. Η καλλιέργεια κουλτούρας εναλλακτικής επίλυσης διαφορών στην Κυπριακή Δημοκρατία επιβάλλεται για την καλύτερη λειτουργία όχι μόνο του κυπριακού δικαστικού συστήματος αλλά και για την σύσφιξη της κυπριακής κοινωνίας εν αναμονή της οποιασδήποτε λύσης του Κυπριακού προβλήματος και εν μέσω της οικονομικής και κοινωνικής κρίσης που μαστίζει την Ευρώπη.

Γράφουν:  
Δρ. Νέβη Αγαπίου, Λέκτορας Διεθνούς Εμπορικού Δικαίου και Επίλυσης Διαφορών, Νομική Σχολή, Πανεπιστήμιο UCLan Cyprus
Καθηγήτρια Στέφανη Λολέ Σιαήλου, Επικεφαλής Νομικής Σχολής, Καθηγήτρια Ευρωπαϊκού Δικαίου και Μεταρρύθμισης, Πανεπιστήμιο UCLan Cyprus