Στέλλα Καμμίτση: Αναγκαίο κακό η ποσόστωση υπέρ των γυναικών

Τους λόγους για τους οποίους πολλές γυναίκες επιλέγουν να κάνουν πίσω στα θέματα καριέρας, καθώς επίσης και την εικόνα ανισότητας μεταξύ ανδρών και γυναικών που επικρατεί σε επιχειρήσεις, δημόσιο τομέα και κέντρα λήψης αποφάσεων περιγράφει σε συνέντευξη της στο «Σ’ επαφή», η Στέλλα Καμμίτση, Πρόεδρος της Επιτροπής Νομικών της Κυπριακής Ομοσπονδίας Γυναικών Επιχειρηματιών Επαγγελματιών (ΚΟΓΕΕ). 

Η κα. Καμμίτση χαρακτηρίζει ως «αναγκαίο κακό» το θέμα της ποσόστωσης του αριθμού των γυναικών σε θέσεις δημοσίου συμφέροντος, απαντώντας σε όσους πιστεύουν ότι η προσπάθεια αυτή είναι υποτιμητική για τις γυναίκες. Παράλληλα, παραθέτει σειρά εισηγήσεων, προκειμένου η γυναίκα να καταφέρει να εξισωθεί επαγγελματικά με τους άνδρες συναδέλφους της και να απαλλαγεί από το δίλημμα καριέρα ή οικογένεια. Πέρα από τις απαραίτητες νομοθετικές ρυθμίσεις προς αυτή την κατεύθυνση, σημαντικός είναι και ρόλος της παιδείας και της εκπαίδευσης, έτσι ώστε να εξαλειφθούν στερεότυπα και προκαταλήψεις που οδηγούν στην ανισότητα μεταξύ των δύο φύλων.

Πολλές γυναίκες αντιμετωπίζουν σήμερα το δίλλημα καριέρα ή οικογένεια, λόγω και της μη ύπαρξης επαρκών κρατικών κοινωνικών υπηρεσιών που να στηρίζουν τη γυναίκα που θέλει να κάνει οικογένεια χωρίς να θυσιάσει τα όνειρα της για καριέρα. Πόσο μεγάλο είναι το πρόβλημα στην Κύπρο και ποιες οι εισηγήσεις σας;

Η Κυπριακή κοινωνία, παρά την πρόοδο που έχει κάνει σε άλλους τομείς, λειτουργεί ακόμη πάνω σε πατριαρχικά στερεότυπα και εναποθέτει στους ώμους της γυναίκας πολλαπλούς και απαιτητικούς ρόλους: της μητέρας, της νοικοκυράς, της συζύγου, της φροντίδας των ηλικιωμένων και αρρώστων στην οικογένεια, της εργαζόμενης. Η Κύπρια γυναίκα είναι φορτωμένη από ευθύνες και τύψεις αν παραλείψει να διεκπεραίωση ώστε και λίγο ένα από όλους αυτούς τους ρόλους. Οι κοινωνικές υπηρεσίες και υποδομές για να στηρίξουν την εργαζόμενη γυναίκα στην διεκπεραίωση όλων αυτών των ρόλων είναι μηδαμινές. Οι βρεφικοί σταθμοί, τα νηπιαγωγεία και τα σχολεία λειτουργούν με συγκεκριμένα ωράρια που δεν εξυπηρετούν την γυναίκα που εργάζεται, ειδικά στον ιδιωτικό τομέα ή με ακαθόριστες ώρες εργασίας. Η φροντίδα αρρώστων και ηλικιωμένων χωρίς την συμμετοχή της οικογένειας είναι ανύπαρκτη από το κράτος και την ευθύνη αναλαμβάνει η γυναίκα της κάθε οικογένειας.
Τα προαναφερόμενα προβλήματα οδηγούν μεγάλο αριθμό γυναικών να επιλέγουν μερική εργασία ή να επιλέγουν επαγγέλματα που δεν έχουν απαιτητικά ωράρια. Αυτό οδηγεί σε χαμηλότερες απολαβές ή και ανεργία, λιγότερες πιθανότητες επαγγελματικής ανέλιξης, μικρότερη σύνταξη.
Η λύση θα πρέπει να δοθεί όχι μόνο μέσω της αύξησης των κοινωνικών υπηρεσιών και παροχών στην φροντίδα, παιδεία και υγεία αλλά και με την ανάπτυξη και υιοθέτηση κατάλληλης πολιτικής και πρακτικών στους χώρους εργασίας που να διασφαλίζουν την συμφιλίωση της επαγγελματικής και οικογενειακής ζωής. Το εν λόγω πρόβλημα δεν πρέπει να είναι πρόβλημα της γυναίκας – θα πρέπει να αντιμετωπιστεί ως πρόβλημα της κοινωνίας και της οικογένειας. Και η οποιαδήποτε λύση δεν θα πρέπει να θεωρηθεί λύση για την γυναίκα αλλά για την οικογένεια και όλη την κοινωνία γενικά.

Παρά το γεγονός ότι παρατηρείται μια αύξηση των γυναικών σε διευθυντικές θέσεις στις επιχειρήσεις, εντούτοις βλέπουμε βάσει στατιστικών ότι ο μισθός τους είναι χαμηλότερος σε σχέση με των ανδρών σε αντίστοιχα πόστα. Τι πρέπει να γίνει για να αλλάξει αυτό;

Σύμφωνα με τη Eurostat, περίπου μόνο μία στις τρεις ανώτατες διευθυντικές θέσεις σε επιχειρήσεις στην ΕΕ καταλαμβάνονται από γυναίκες/μάνατζερ (35%). Στην Κύπρο το ποσοστό είναι 22% το οποίο είναι από τα χαμηλότερα στη ΕΕ. Περαιτέρω σύμφωνα με τη Eurostat, σε όλες τις χώρες της ΕΕ ο μισθός των γυναικών/μάνατζερ είναι κατώτερος από αυτόν των ανδρών.
Συγκεκριμένα, οι μέσες αμοιβές για τις γυναίκες μάνατζερ στην ΕΕ είναι κατά 23,4% κατώτερες από αυτές των ανδρών.
Τα πιο πάνω στοιχεία είναι ενδεικτικά ότι όχι μόνο υπάρχει σημαντική υπό-εκπροσώπηση των γυναικών σε διευθυντικές θέσεις αλλά και ότι η Κύπρος καταλαμβάνει μία από τις χαμηλότερες θέσεις.
Δυστυχώς στις πλείστες περιπτώσεις η γυναίκα δεν γνωρίζει ότι αμείβεται λιγότερα από τον άνδρα για ίσης αξίας εργασία, αν και βρίσκεται σε διευθυντική θέση και παρά την μόρφωση και τις ικανότητες της.
Εισήγηση της ΚΟΓΕΕ είναι είτε να θεσπιστεί νέα νομοθεσία ή η υπάρχουσα νομοθεσία (Νόμος Περί Ίσης Αμοιβής μεταξύ Ανδρών και Γυναικών για Ίσης Αξίας Εργασία) να τροποποιηθεί ώστε οι εργοδότες να αναγκάζονται οι ίδιοι να αποδεικνύουν ότι έχουν διασφαλίσει την εφαρμογή της Ίσης Αμοιβής για Ίσης Αξίας Εργασία και ότι προσφέρουν τις ίδιες αμοιβές και στα δυο φύλα για την ίδια εργασία. Υπάρχει το παράδειγμα αντίστοιχης πρόσφατης νομοθεσίας της Ισλανδίας, στην οποία μερικώς βασίζουμε τις εισηγήσεις μας.

Μερίδα πολιτών αντικρίζουν ως ρατσιστική την προσπάθεια που καταβάλλεται για ποσόστωση του αριθμού των γυναικών σε θέσεις δημοσίου συμφέροντος. Πως απαντάτε; Πού βρίσκεται αυτή η προσπάθεια;

Δυστυχώς όσο και αν υπάρχουν διαφωνίες στο θέμα της ποσόστωσης μέσω νομοθετικής ρύθμισης θα πρέπει να το κοιτάξουμε είτε ως «αναγκαίο κακό» είτε ως μια θετική δράση σε προσωρινή βάση για να μπορέσει να ανατραπεί η παρούσα εικόνα της μεγάλης απουσίας της γυναίκας από τα κέντρα λήψεως αποφάσεων. Κάποιοι θεωρούν την ιδέα της ποσόστωσης ως υποτιμητική για την γυναίκα και ότι θα πρέπει να επιλέγεται ο καλύτερος, ασχέτως του φύλλου. Η ποσόστωση δεν ανατρέπει το δεδομένο ότι μια γυναίκα θα ξεχωρίσει για τον επαγγελματισμό της, την εργατικότητα της, τον χαρακτήρα της και την δράση της. Τα προσόντα και η ικανότητα θα είναι πάντα καθοριστικοί παράγοντες αλλά αυτά θα πρέπει να εφαρμόζονται με διαφάνεια στις διαδικασίες επιλογής, ασχέτως φύλου, και είναι αυτό που η ποσόστωση επιδιώκει να επιφέρει – την δίκαιη αναμέτρηση της γυναίκας με τους άνδρες στα κέντρα λήψεως αποφάσεων. Και για να μπορέσει η γυναίκα να αναμετρηθεί με τον ανδρικό πληθυσμό, θα πρέπει να συμπεριληφθεί στους καταλόγους επιλογής.
Τον περασμένο χρόνο το Ανώτατο Δικαστήριο έκρινε αντισυνταγματικό το Nόμο περί ορισμένων Νομικών Προσώπων Δημοσίου Δικαίου (Διορισμός Διοικητικών Συμβουλίων) (Τροποποιητικό) του 2016 που προβλέπει ποσόστωση υπέρ των γυναικών στα ΔΣ ορισμένων ΝΠΔΔ (αρ.αναφοράς 2/2016) σε αντιστοιχία ποσοστού τουλάχιστον του ενός τρίτου ανά φύλο κρίνοντας ότι καταστρατηγείται η αρχή της Ισότητας, η οποία κατοχυρώνεται από το Άρθρο 28 του Συντάγματος.
Και εγείρω το ερώτημα: γιατί δεν κρίνεται τότε αντισυνταγματική και η νομοθεσία για την οριζόντια ψηφοφορία; Γιατί θα πρέπει ο ψηφοφόρος να επιλέξει βουλευτές μόνο από μία μόνο κομματική παράταξη; Αυτό δεν θεωρείται αντισυνταγματικό;
Στην Κύπρο δεν είναι μόνο στην πολιτική που η παρουσία της γυναίκας είναι ανησυχητικά μικρή. Είναι και σε άλλα κέντρα λήψεως αποφάσεων όπως για παράδειγμα στις συντεχνίες, οι οποίες δεν έχουν σχεδόν καμία γυναίκα εκπρόσωπο της ηγετικές τους βαθμίδες. Περαιτέρω, οι χαμηλοί αριθμοί στην Κύπρο της εκπροσώπησης των γυναικών στα ΔΣ μιλούν από μόνοι τους.
Σε συνδυασμό με οποιαδήποτε προσωρινή ρύθμιση στο θέμα της ποσόστωσης θα πρέπει και όλα τα κόμματα να λάβουν κατάλληλα μέτρα και να υιοθετήσουν πολιτικές για την ενθάρρυνση της εμπλοκής της γυναίκας στην πολιτική. Καθοριστικό ρόλο θα παίξει η εισαγωγή συστημάτων ποσοστώσεων για τους καταλόγους των υποψηφίων τόσο για τα κομματικά όργανα όσο και για τις εκλογές. Στις χώρες της ΕΕ που έχουν εισαχθεί οι εκλογικές ποσοστώσεις, υπήρξε μεγάλη επιτυχία στην προώθηση της γυναίκας στην πολιτική ζωή.

Πέραν της νομοθεσίας που υπάρχει και εφαρμόζεται μερικώς, τι άλλο πρέπει να γίνει προκειμένου να υπάρξει πραγματική ισότητα μεταξύ ανδρών και γυναικών στις επιχειρήσεις;

Η ανισότητα πηγάζει από διάφορα στερεότυπα και προκαταλήψεις που δυστυχώς δεσπόζουν στην Κυπριακή κοινωνία και τα οποία παρατηρούνται στην οικογένεια, στην εκπαίδευση, στο επαγγελματικό χώρο κλπ. Όπως ανάφερα και πιο πάνω οι γυναίκες είναι φορτωμένες με πολλαπλούς και απαιτητικούς ρόλους τους οποίους καλούνται να συνδυάσουν με το να είναι ταυτόχρονα και εργαζόμενες. Η θέσπιση περισσότερων νομοθεσιών περί ισότητας δεν μπορεί να επιφέρει από μόνη της σημαντική πρόοδο αν δεν αντιμετωπιστεί το πρόβλημα μέσα από την παιδεία, το οικογενειακό και το εργασιακό περιβάλλον και να αλλάξει η κοινωνική και οικογενειακή κουλτούρα. Η γυναίκα θα μπορέσει να προχωρήσει επαγγελματικά όταν θα ενταχθεί στην οικογενειακή κουλτούρα η αναδιανομή των ενδοοικογενειακών υποχρεώσεων και ή ίση ανακατανομή του ενδοοικογενειακού χρόνου και οι εργοδότες να διασφαλίσουν την συμφιλίωσης της επαγγελματικής και οικογενειακής ζωής. Για τη νέα γενιά καθοριστικό ρόλο παίζει και η παιδεία, η οποία μέσα από την εκπαίδευση θα μπορέσει να εξαλείψει αυτά τα στερεότυπα και τις προκαταλήψεις που οδηγούν στην ανισότητα μεταξύ των δύο φύλων.

*Η συνέντευξη δημοσιεύθηκε στο Newsletter της ΚΟΓΕΕ, "Σ' επαφή"