Ο Nord Stream ενισχύει τις βλέψεις της Σόφιας

Η γερμανική στήριξη για το ρωσικό σχέδιο διπλασιασμού της χωρητικότητας του αγωγού Nord Stream στη Βαλτική έχει ενισχύσει εν μέρει τις φιλοδοξίες της Βουλγαρίας να αναπτύξει ένα περιερειακό κόμβο φυσικού αερίου με τη βοήθεια των Ρώσων. Η Σόφια αναζητά μια παρόμοια συμφωνία με τη Gazprom ώστε να εξασφαλίσει τη μεταφορά του ρωσικού αερίου μέσω της Βουλγαρίας με ένα χερσαίο ή υπεράκτιο παρακλάδι του TurkStream. Ο αγωγός αυτός είναι ήδη υπό κατασκευή. Προκειμένου να εγκρίνει το σχέδιο του κόμβου, η Κομισιόν έχει ζητήσει ότι η Βουλγαρία θα πρέπει να γίνει έμπορος αερίου και όχι μόνο μετακομιστική χώρα, εξασφαλίζοντας τρεις τουλάχιστον πηγές προμήθειας αερίου για τον κόμβο Balkan.

Τα δύο νέα σχέδια αγωγών – ο Nord Stream 2 με χωρητικότητα 55 δις. κ.μ. και ο TurkStream με χωρητικότητα 32 δις. κ.μ. - θα εκτρέπουν σχεδόν όλη τη μεταφορά ρωσικού αερίου που περνάει σήμερα από την Ουκρανία προς τη Γερμανία και την Τουρκία. Το 2017 η Gazprom παρέδωσε 155 δις. κ.μ. στα κράτη της Ε.Ε. και άλλα 23 δις. κ.μ. σε τρίτα κράτη (όπως η Τουρκία) εκ των οποίων τα 93,5 δις. κ.μ. μεταφέρθηκαν μέσω Ουκρανίας.

Αν ο Nord Stream 2 κατασκευαστεί, πάνω από το 70% όλων των ρωσικών εξαγωγών προς την Ε.Ε. θα μεταφέρονται μέσω μιας μόνο όδευσης προς μια χώρα, τη Γερμανία. Και αν ο TurkStream επίσης υλοποιηθεί, σχεδόν το 90% των ρωσικών εξαγωγών προς Ευρώπη και Τουρκία θα μεταφέρονται μέσω δύο χωρών, της Γερμανίας και της Τουρκίας.

Ο Βούλγαρος πρωθυπουργός, Μποίκο Μπορίσωφ, εισήγαγε την ιδέα της κατασκευής του κόμβου Balkan κοντά στη Βάρνα σύντομα μετά την αποτυχία του σχεδίου South Stream το Δεκέμβριο του 2014. Η Σόφια δεν περίμενε την ακύρωση του South Stream από το Ρώσο πρόεδρο Πούτιν, αν και χρειάστηκε να αναστείλει την κατασκευή του υπό ευρωπαϊκή πίεση τον Ιούνιο του 2014. Ο Μπορίσωφ ήλπιζε ότι η Κομισιόν και η Gazprom θα έφταναν τελικά σε συμφωνία για τη συμμόρφωση του έργου με την ευρωπαϊκή νομοθεσία και ότι η Βουλγαρία θα γινόταν τελικά σημαντική μετακομιστική χώρα για το ρωσικό αέριο, επωφελούμενη από τις υποσχέσεις της Μόσχας για χαμηλές τιμές, μεγάλες επενδύσεις και χιλιάδες θέσεις εργασίας. Όταν το όνειρο εξέπνευσε, η Βουλγαρία βρέθηκε αντιμέτωπη με την προοπτική αποπληρωμής μεγάλων αποζημιώσεων προς τη Gazprom για αθέτηση των συμβολαιακών της υποχρεώσεων όταν σταμάτησε το έργο. Ο κίνδυνος τελικά αποτράπηκε τον προηγούμενο Μάιο, όταν η Κομισιόν ζήτησε από τη Μόσχα να αποσύρει τις αξιώσεις της απέναντι στη Σόφια ύψους 800 εκατ. ευρώ ως μέρος της συμφωνίας της στα πλαίσια της αντιμονοπωλιακής έρευνας που διεξήγαγε κατά της Gazprom.

Ο Μπορίσωφ, όμως, παρέμεινε ανήσυχος για τη στάση του Πούτιν απέναντι στη Βουλγαρία, καθώς ο Ρώσος ηγέτης κατηγόρησε τη Σόφια για την αποτυχία του South Stream. Εμφανίστηκε απολογιτκός απέναντι στον Πούτιν στη συνάντησή τους το Μάιο όπου συζήτησαν τις ρωσικές προμήθειες και την προοπτική του κόμβου Balkan. Η βουλγαρική κυβέρνηση ξεκίνησε διαπραγματεύσεις με τη Ρωσία για πιθανή αναβίωση του South Stream το 2017, καθώς προχωρούσε η κατασκευή του TurkStream.

Ανάμεσα στις προτεινόμενες λύσεις υπήρχε ένα υπεράκτιο παρακλάδι του TurkStream με προορισμό τη Βάρνα, όπου θα κατασκευαζόταν μια μεγάλη αποθήκη αερίου. Μια άλλη επιλογή ήταν η σύνδεση του TurkStream με το βουλγαρικό δίκτυο μέσω αγωγού με την Τουρκία.

Εναλλακτικές επιλογές για τις ρωσικές εξαγωγές προς την Ευρώπη περιλαμβάνουν ένα νέο αγωγό από την Τουρκία προς την Ιταλία μέσω Ελλάδας ή εναλλακτικά η χρήση του μελλοντικού αγωγού ΤΑΡ, που είναι ένα από τα τρία έργα που συνιστούν το Νότιο Διάδρομο με στόχο τη μεταφορά αζέρικού αερίου προς την Ευρώπη. Όμως, καμία από αυτές τις επιλογές δεν θα ήταν επωφελείς για τη Βουλγαρία. Η Gazprom έχει δείξει ήδη ότι θέλει να εκμεταλλευτεί την οδηγία της Ε.Ε. για το φυσικό αέριο, που προβλέπει τη διατήρηση χωρητικότητας για τρίτους σε κάθε ευρωπαϊκό αγωγό. Όμως, η αρχική χωρητικότητα του ΤΑΡ (10 δις. κ.μ.) έχει εξαιρεθεί από την ευρωπαϊκή νομοθεσία για περίοδο 25 ετών και όταν επεκταθεί στα 20 δις. κ.μ. μελλοντικά, μόνο η μισή θα είναι διαθέσιμη για εναλλακτικές προμήθειες. Αυτό καθιστά τις δύο επιλογές μέσω της Βουλγαρίας πιο βιώσιμες για τη Gazprom, ιδιώς από τη στιγμή που η βουλγαρική κυβέρνηση εμφανίζεται πρόθυμη να αναλάβει το βάρος της διαπραγμάτευσης με την Ε.Ε.

Παρόλο που ο Μπορίσωφ έχει εξασφαλίσει τη στήριξη του Τούρκου προέδρου Ερντογάν και του Ρώσου προέδρου Πούτιν για το σχέδιό του, η εξασφάλισε προμηθειών από τρεις πηγές, όπως απαιτεί η ευρωπαϊκή νομοθεσία, θα είναι δύσκολη, όπως προκύπτει από μελέτη βιωσιμότητας που συγχρηματοδοτήθηκε από την Κομισιόν. Η Σόφια εξασφάλισε 920.000 ευρώ σε κοινοτική χρηματοδότηση για τη μελέτη. Το Μάρτιο, η κυβέρνηση ανέθεσε στη βουλγαρο-ελβετική Consult τη μελέτη για 2,27 εκατ. ευρώ, προκειμένου να παρέχει μια ανάλυση της αγοράς και τεχνική μελέτη για το σχέδιο Balkan, να καθορίσει το επιχειρηματικό μοντέλο και να προτείνει μηχανισμό χρηματοδότησης.

Τα πρώτα αποτελέσματα της ανάλυσης της Consult παρουσιάστηκαν τον Ιούνιο στις Βρυξέλλες. Η μελέτη ισχυρίζεται ότι 11 χώρες ενδιαφέρονται για την ανάπτυξη του κόμβου Balkan. Οι προμήθειες αερίου θα προέλθουν από τρεις πηγές: Τη Ρωσία, το Αζερμπαϊτζάν και την τοπική παραγωγή στη Βουλγαρία και τη Ρουμανία. Πάντως, η βουλγαρική παραγωγή είναι αμελητέα, ενώ η Ρουμανία δεν είναι πιθανό να εξάγει αέριο από τη Μαύρη Θάλασσα στη Βουλγαρία. Άρα, η τοπική παραγωγή θα πρέπει να αποκλειστεί από τον κατάλογο των πιθανών πηγών. Επιπλέον, η Βουλγαρία μέχρι τώρα έχει συμβόλαιο με την κοινοπραξία του Σαχ Ντενίζ για μόλις 1 δις. κ.μ. αζέρικού αερίου. Οι ποσότητες μπορεί να αυξηθούν μελλοντικά, αλλά δεν θεωρείται εφικτό να φτάσουν τα 15 δις. κ.μ. ώστε να συγκριθούν με τις ποσότητες ρωσικού αερίου που συζητά η Σόφια με τη Gazprom. Άρα, ο βουλγαρικός κόμβος θα τροφοδοτηθεί κυρίως με ρωσικό αέριο.

Παρόλα αυτά, η Κομισιόν θα δυσκολευόταν να προβάλει ενστάσεις στο στόχο της Βουλγαρίας για περιφερειακό κόμβο αν επιτραπεί στη Gazprom να κατασκευάσει τον αγωγό Nord Stream 2. Η αναποφασιστικότητα της Ε.Ε. σχετικά με την επέκταση του Nord Stream στη Βαλτική θέτει ένα προηγούμενο που σχεδόν αναπόφευκτα θα ακολουθηθεί και αλλού.

ΠΗΓΗ: Energy Press/Eurasia Daily Monitor